بررسی تغییر پارادایم در تعیین قانون حاکم بر قراردادها در چهارچوب پیش‌نویس قانون تجارت 1399

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه شهیدبهشتی، تهران، ایران

چکیده

حل تعارض بین‌المللی قوانین به‌سان سایر حوزه‌های حقوقی با پیروی از روش از پیش تعیین شده‌ای به عمل می‌آید. امروزه دو روش در دو سوی اقیانوس اطلس در برابر یکدیگر قد بر افراشته‌اند و هم‌زمان در حال دادوستد و تعدیل هستند. در روش‌شناسی دومرحله‌ای کشورهای اروپایی، اصولاً از ابتدا معلوم (یا قابل‌دانستن) است که چه قانونی بر قرارداد حکم‌فرما خواهد بود. در نقطۀ مقابل، در روشی همچون روش تحلیل منافع حاکمیتی که در ایالات متحدۀ آمریکا پذیرفته شده، قانون حاکم اصولاً پس از ایجاد اختلاف با قطعیت قابل‌تشخیص خواهد بود. حقوق ایران از دیرباز با پیروی از روش اروپایی، امکان شناخت پیشینی قانون حاکم را فراهم آورده است. با این حال مادۀ 3 پیش‌نویس 1399 قانون تجارت به‌گونه‌ای پسینی تنظیم شده است. بدین ترتیب، تنها پس از ایجاد اختلاف و توسط دادرس است که قانون حاکم تعیین می‌شود. به نظر می‌رسد مادۀ 3 یادشده درصورت تصویب نه‌تنها ویژگی پیش‌بینی‌پذیری را از طرفین قرارداد می‌گیرد و برای دادرسان نیز سردرگمی به بار می‌آورد، باعث درهم‌آمیختگی روش‌شناختی در زمینۀ حل تعارض قوانین نیز خواهد شد. بخش توصیفی این مقاله بر اساس روش پیشینه‌پژوهی تنظیم گردیده و نویسنده در ادامه با رویکرد آینده‌پژوهی ـ تحلیلی سعی در نشان دادن پیامدهای تصویب پیش‌نویس قانون تجارت داشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A look at the paradigm shift in Draft Commercial Code in connection with lex contractus

نویسنده [English]

  • Saeed haghani
Assistant Professor, Department of Private Law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

As any other legal discipline, conflict of laws follows a predetermined methodology. Two diverging methodologies have been applied in two sides of Atlantic. European countries follow a two-steps method, according to which the interested parties know or can find out ex ante the law applicable to their regal relation. Au contraire, the fashionable American method of governmental interest analysis does not let the parties know the applicable law unless a dispute is brought before the court in this regard. Iranian legislator since the first days of legislation followed the European a priori style. Nevertheless, the 2020 Draft Commercial Code includes an a posteriori provision on lex contractus. This abrupt paradigm shift would entail some problems not only for the contracting parties and judges, but also in connection with conflict of laws methodology itself. This paper takes archive research method in illustrating competing legal systems’ approaches. Then I focus on Draft Commercial Code with a future studies approach to evaluate the paradigm shift and probable problems caused by this Draft.

کلیدواژه‌ها [English]

  • lex loci contractus
  • governmental interest analysis
  • Savignian method
  • connecting factor
  • Draft Commercial Code

مراجع

  • فارسی

    • ادارۀ انتشار رویۀ قضایی کشور (1394)، مجموعه آرای قضایی دادگاه‌های تجدیدنظر استان تهران (حقوقی): پاییز 1392، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوۀ قضائیه.
    • ادارۀ انتشار رویۀ قضایی کشور (1393)، مجموعه آرای قضایی دادگاه‌های تجدیدنظر استان تهران (حقوقی): اردیبهشت 1392، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوۀ قضائیه.
    • ارفع نیا، بهشید (1395)، حقوق بین‌الملل خصوصی، چ 17، تهران: انتشارات بهتاب.
    • اسکینی، ربیعا (1388)، «تعیین تابعیت شرکت‌های تجاری در حقوق تطبیقی و حقوق بین‌الملل»، مجلۀ حقوق خصوصی، سال 6، شمارۀ 14.
    • الماسی، نجادعلی (1386)، حقوق بین‌الملل خصوصی، چاپ 5، تهران: انتشارات میزان.
    • امیرمعزی، احمد (1395)، قانون حاکم بر تعهدات، چاپ 1، تهران: انتشارات دادگستر.
    • ایران‌پور، فرهاد (1381)، «شناسایی و یا انکار اصل حاکمیت اراده در حقوق بین‌الملل خصوصی ایران»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شمارۀ 58،
    • حقانی، سعید (1398)، شناسایی و مقابله با تقلب شرکا در تصمیم سازی مجامع عمومی شرکت‌های تجاری، چاپ 2، تهران؛ انتشارات گنج دانش.
    • حقانی، سعید (1399)، «بازاندیشی نسبت قانون قابل‌اعمال بر شرکت با تابعیت شرکت»، پژوهشنامۀ بازرگانی، شمارۀ 96.
    • خسروی، احمد و حامد نوروزی (1399)، «حق بر فهم قانون»، مجلۀ حقوقی دادگستری، دورۀ 84، شمارۀ 11.
    • خمامی‌زاده، فرهاد (1385)، «قواعد غیردولتی به‌عنوان قانون حاکم بر قرارداد»، مجلۀ تحقیقات حقوقی، شمارۀ 43.
    • خمامی زاده، فرهاد (1376)، «تنوع قواعد حل تعارض»، مجلۀ حقوقی بین‌المللی، شمارۀ 21.
    • سلجوقی، محمود (1386)، حقوق بین‌الملل خصوصی، جلد 2، چاپ 4، تهران: انتشارات میزان.
    • شریعت باقری، محمدجواد (1391)، «حاکمیت اراده بر قراردادهای بین‌المللی خصوصی»، دوفصلنامۀ دیدگاه‌های حقوق قضایی، دورۀ 17، شمارۀ 58.
    • شریعت باقری، محمدجواد (1396)، حقوق بین‌الملل خصوصی، چاپ 2، تهران: انتشارات میزان.
    • شهیدی، مهدی (1376)، «قانون حاکم بر قراردادهای بین‌الملل خصوصی»، مجلۀ تحقیقات حقوقی، ش 19.
    • شهیدی، مهدی (1382)، تشکیل قراردادها و تعهدات، چاپ 2، تهران: مجد.
    • صادقی، محمد و نصرالله ابراهیمی (1396)، «قاعدۀ حل تعارض در تعیین قانون حاکم بر اوراق بهادار»، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، دورۀ 21، شمارۀ 3.
    • فیضی چکاب، غلام نبی و ابراهیم نوشادی (1390)، «رویکرد قانون‌گذاری به قراردادهای الکترونیکی»، مجلۀ پژوهشهای حقوقی، شمارۀ 20.
    • قاسمی حامد، عباس (1387)، شرایط اساسی شکل گیری قرارداد، تهران: انتشارات دراک.
    • کاتوزیان، ناصر (1383)، مقدمۀ علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، چاپ 39، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    • کاتوزیان، ناصر (1385)، قواعد عمومی قراردادها، جلد 1، چاپ 7، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    • کاتوزیان، ناصر (1386)، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، چاپ 15، تهران: انتشارات میزان.
    • کاویانی، مینا و نجادعلی الماسی (1399)، «تعیین قانون حاکم بر دعاوی حقوقی نقض حق مولف در فضای مجازی»، مجلۀ حقوقی دادگستری، دورۀ 84، شمارۀ 109.
    • لوگراند، پیر (1387)، حقوق تطبیقی، ترجمه و توضیح علیرضا محمدزاده وادقانی، چاپ 1، تهران: میزان.
    • نائینی، احمدرضا (1395)، مشروح مذاکرات قانون مدنی،، چاپ 2، تهران: انتشارات روزنامۀ رسمی.
    • وحیدی فردوسی، عبدالهادی و زکیه نعیمی (1399)، «نقد سیر تکوین حقوق خانواده ایران در دوران معاصر»، مجلۀ حقوقی دادگستری، دورۀ 84، شمارۀ 109.

    غیرفارسی

    • 1980 Rome Convention on the law applicable to contractual obligations (consolidated version, available at:

    https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=CELEX%3A41998A0126%2802%29

    • American Law Institute (1971), Restatement (second) of conflict of laws, Vol. 1, American Law Institute Publishers, Washington.
    • Andreas Bucher (1979), ‘‘Sur les Règles de Rattachement à Caractère Substantiel’’, in: Liber Amicorum: Adolf F. Schnitzer, Faculté de droit de Genève.
    • Brilmayer, Lea (2016), ‘‘What I like most about the restatement (second) of conflicts, and why should not be thrown out with the bathwater’’, AJIL Unbound, 139.
    • Ancel, Bertrand et Yves Lequette (2006), Les grands arrêts de la jurisprudence française de droit international privé, Dalloz, Paris.
    • Currie, Brainerd (1959), ‘‘Notes on methods and objectives in the conflict of laws’’, Duke Law Journal, Issue 2.
    • Deruppé, Jean et Laborde, Jean-pierre (2008), Droit international privé, 16ème éd, Dalloz, Paris.
    • Gutmann, Daniel (2007), Droit international privé, 5ème éd, Dalloz, Paris.
    • Haghani, Saeed (2021), ‘‘Evolution of lex societatis under Iranian law: current status and future prospects’’, Journal of private international law, Vol. 17, Issue 1.
    • Lalive, Pierre (1997), Tendances et méthodes en droit international privé, La Haye, Académie du droit international, La Haye.
    • Legrand, Pierre (1996), ‘‘European Legal Systems Are Not Converging’’, International and Comparative Law Quarterly, vol. 45.
    • Legrand, Pierre (2007), ‘‘comparative Law’’, in: Encyclopedia of law and society, David S. Clark (ed.), Sage.
    • Legrand, Pierre (2005), ‘‘Issues in the Translatability of Law’’, in: Nation, language, and the ethics of translation, Bermann, Sandra, Wood, Michael (eds), Princeton University Press.
    • Legrand, Pierre (1997), ‘‘the Impossibility of legal transplants’’, Maastricht journal of European and comparative law.
    • Loussouarn, Yvon (1981), ‘‘La règle de conflit est-elle une règle neutre?’’, travaux du comité français de droit international privé, 3ème année, tome 2.
    • Loussouarn, Yvon (1988), ‘‘L’évolution de la règle de conflit de lois’, travaux du comité français de droit international privé, hors-série.
    • Mélin, François (2002), Droit international privé, Gualino editeur, Paris.
    • Michael, Ralf (2016), ‘‘The conflicts restatement and the world’’, AJIL Unbound, 139.
    • Pierre Gothot (1971), ‘‘Le Renouveau de la Tendance Unilatéraliste en Droit International Privé (1)’’, Cr. DIP.
    • Pierre Gothot (1971), ‘‘Le Renouveau de la Tendance Unilatéraliste en Droit International Privé (2)’’, Cr. DIP
    • Pierre Gothot (1971), ‘‘Le Renouveau de la Tendance Unilatéraliste en Droit International Privé (3)’’, Cr. DIP
    • Regulation (EC) No593/2008 of the European Parliament and of the Council of 17 June 2008 on the law applicable to contractual obligations (Rome I), available at:

    https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=celex%3A32008R0593

    • Roosevelt, Kermit & Jones, Bethan (2016), ‘‘What a third restatement of conflict of laws can do’’, AJIL Unbound, 139.
    • Sedler, Robert A. (1981), ‘‘Reflections on conflict-of-laws methodology’’, The Hastings Law Journal, vol. 32.
    • Vignal, Thierry (2014), Droit international privé, 3ème éd, Dalloz, Paris.
    • Von Savigny, M.F.C (1860), Traité de droit Romain, tome. 8, traduit par M. Ch. Guenoux, 2ème éd, Librairie Firmin Didot, Paris.
    • Westen, Peter Kay (1967), 'False conflicts', California Law Review, Vol. 55, Issue 1.

     

     

مجله حقوقی دادگستری
دوره 86، شماره 118
تیر 1401
صفحه 75-96

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 مرداد 1400
  • تاریخ بازنگری: 24 شهریور 1400
  • تاریخ پذیرش: 23 شهریور 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار