نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشکده حقوق دانشگاه تربیت مدرس

2 دانش آموخته دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی از دانشگاه تربیت مدرس، بازپرس دادسرای رسیدگی به جرایم پولی و بانکی تهران

چکیده

متعاقب شناسایی مسئولیت کیفری به صورت عام برای اشخاص حقوقی در قانون مجازات مجازات اسلامی مصوب 1392، مؤسسات اعتباری نیز به عنوان اشخاص حقوقی، تحت شرایط مقرر قانونی، واجد مسئولیت کیفری خواهند بود؛ لیکن جایگاه بی‌بدیل مؤسسات اعتباری در تعالی یا اضمحلال اقتصاد یک کشور، اقتضای قانون‌گذاری ویژه و متمایز از سایر اشخاص حقوقی در حوزه­ مسئولیت کیفری مؤسسات مذکور را دارد.
پذیرش مسئولیت کیفری برای مؤسسات اعتباری به عنوان اشخاص حقوقی، همراه با این پرسش اساسی است که شرایط تحقق مسئولیت کیفری و معیار انتساب این مسئولیت به مؤسسات اعتباری به عنوان اشخاص حقوقی چیست. ضابطه نمایندگی به عنوان معیار انتساب مسئولیت کیفری به مؤسسات اعتباری به عنوان اشخاص حقوقی، در ماده 143 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 مورد پذیرش قرار گرفته است. لیکن با عنایت به نقایص این نظریه از جمله دشواری شناسایی اشخاص حقیقی مقصر و پیچیدگی ساختار مؤسسات اعتباری، پذیرش نظریه مسئولیت سازمانی با فلسفه شناسایی مسئولیت کیفری برای مؤسسات اعتباری به عنوان اشخاص حقوقی و همچنین عدالت و انصاف  قضایی سازگارتر است. در عین حال، تحمیل مسئولیت کیفری بر مؤسسات اعتباری مستلزم تحقق شرایطی است، از جمله آنکه «نماینده­ قانونی» مؤسسه اعتباری، «به نام» یا «در راستای منافع» مؤسسه اعتباری مرتکب جرم شود. مفهوم نماینده­ قانونی مؤسسه اعتباری، زمان پیدایش شخصیت حقوقی مؤسسات اعتباری دولتی و غیردولتی و شرایط تحمیل مسئولیت کیفری بر این مؤسسات، همگی دارای ابهاماتی است که تحلیل نقادانه آنها مورد اهتمام این نوشتار است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Criminal Liability of Credit Institutions In Iranian Law

نویسندگان [English]

  • Mohammadjafar Habibzadeh 1
  • Mahmood Saber 1
  • Hossien Samie 2

چکیده [English]

The demands of today's world and the  Commitment of  dangerous and harmful crimes by legal entities and the need for appropriate compensation for victims of damage and judicial -criminological considerations, have convinced legal systems such to accept criminal responsibility of legal entities. It is clear for credit institutions including banks, as well as other legal entities under certain conditions, to be eligible for criminal responsibility.
But accepting criminal liability for credit institutions as legal entities, is accompanied by this fundamental question: what are the conditions and criteria for assigning criminal liability to credit institutions as legal entities? Representing approach as a criteria for attributing criminal liability to credit institutions as legal entities, is  approved by the Iranian legislature in Article 143 of the  Islamic Penal Code, but due to flaws in this theory, including the difficulty of identifying responsible  individuals and complicated structure of credit institutions, accepting of  corporate responsibility theory is consistent with the basics of Identifying  of criminal liability for credit institutions as legal entities and  the principles of justice and fairness. At the same time, imposing criminal liability on the banks and credit institutions, requires that the legal representative of  bank or credit union, "the" or "in the interests" of the bank or credit union as a legal person, commits  a crime. The concept of legal representative of Credit Institutions, realization time of legal personality of governmental and non-governmental  Credit Institutions, the Conditions of criminal liability realization, have ambiguities that critical analysis of them, is concerned with this article.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Criminal Liability
  • Legal Personality
  • Enterprise-Oriented Activities
  • Banking Activities
  • Credit Institutions
-      ادابی، میرزاعلی، «ضبط و مصادره اموال در جرایم مربوط به قاچاق از منظر قوانین کشور»، فصلنامه کارآگاه، دوره دوم، سال پنجم، شماره 18، 1389.
-      اردبیلی، محمدعلی، حقوق جزای عمومی، جلد دوم، چاپ سی و دوم، انتشارات میزان، 1393.
-      اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت (شرکت‌های تجارتی)، جـلد اول، چاپ دهم، انتشارات سمت، 1387.
-      السان، مصطفی، حقوق بانکی، چاپ اول، انتشارات سمت، 1389.
-      الهام، غلامحسین؛ برهانی، محسن، درآمدی بر حقوق جزای عمومی: جرم و مجرم، جلد اول، چاپ اول، انتشارات میزان، 1394.
-      امیدی، جلیل، تفسیر قانون در حقوق جزا، چاپ اول، تهران، انتشارات جنگل، 1389.
-      بهمند، محمد؛ بهمنی، محمود، بانکداری داخلی 1 (تجهیز منابع پولی)، چاپ نوزدهم، مؤسسه عالی آموزش بانکداری ایران، 1393.
-      پاسبان، محمدرضا، حقوق شرکت‌های تجاری، چاپ نهم، انتشارات سمت، 1393.
-      رشیدی، مهدی، بانکداری بین المللی (1)، چاپ نهم، مؤسسه آموزش عالی بانکداری ایران، 1391.
-      رفیع‌زاده، علی، مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی حقوق عمومی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق دانشگاه شهیدبهشتی، 1392.
-      روح الامینی، محمود، «دگرگونی‌های مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در فرانسه»، مجله فقه و حقوق، سال چهارم، شماره 16، 1387.
-      ساجدی، ولی، «قوانین و مقررات حاکم بر مؤسسه‌ها و شرکت‌های دولتی»، فصلنامه حقوقی گواه، شماره 13، 1387.
-      ستوده تهرانی، حسـن، حقوق تـجارت، جلـد دوم، چـاپ بیست و یکم، انتشارات دادگستر، 1390.
-      سلطانی، محمد، حقوق بانکی، چاپ اول، انتشارات میزان، 1390.
-      شریفی، محسن، مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در حقوق ایران و انگلستان، رساله دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، 1393.
-      عیسایی تفرشی، محمد، «مفهوم و قلمرو ماده 220 قانون تجارت 1311»، فصلنامه مدرس، دوره 4، شماره 1، 1379.
-      فرج‌الهی، رضا، مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در حقوق فرانسه، چاپ اول، انتشارات میزان، 1388.
-      قنواتی خلف آبادی، خلیل، نظریه کلی نمایندگی در حقوق ایران و انگلیس، رساله دکتری حقوق خصوصی، دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، 1380.
-      کاتوزیان، ناصـر، قانون مـدنی در نظم حقـوق کنونی، چاپ بیستم، تهران، انتشارات میزان، 1387.
-      محمدی، ابوالحسن، مبانی استنباط حقوق اسلامی، چاپ بیست ودوم، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1384.
-      مسعودی، علیرضا، حقوق بانکی، چاپ دوم، انتشارات پیشبرد، 1387.
-      مصدّق، محمد، شرح قانون مجازات اسلامی، چاپ چهارم، انتشارات جنگل، 1392.
-      میرسعیدی، سیدمنـصور، مسـئولیت کیـفری، جـلد اول، چـاپ سوم، بنیاد حقوقی میزان، 1390.
-      نوربها، رضا، زمینه حقوق جزای عمومی، چاپ بیستم، انتشارات گنج دانش، 1386.
 
-      Doyle, Charles, “Corporate Criminal Liability: An Overview of US Federal Law”, Prepared For Members and Committees of Congress, 2013.
-    Robinson, Allens Arthur, “Corporate Culture as a Basis for the Criminal Liability of Corporations”, Prepared For The United Nations Special Representative of The Secretary-General On Human Rights and Business, 2008.
-      Weissmann, Andrew, “A New Approach To Corporate Criminal Liability”, American Criminal Law Review, vol. 44, 2011.