نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

استادیار حقوق خصوصی دانشگاه بوعلی سینا همدان

چکیده

وظیفه‌ی قاضی کشف حقیقت در امور موضوعی دعوا است؛ در باب حقیقت و چیستی آن، نظریه‌های متعدد و متفاوتی ابراز شده است؛ مهم‌ترین آن‌ها، نظریه‌های مطابقت، انسجام و عمل‌گرایانه است. نظریه‌ی نخست، با دنبال کردن یک دیدگاه رئالیستی، حقیقت را توافق و تطابق گزاره با واقعیت می‌داند. این نظریه به دلیل برخورداری از مبانی منطقیِ قابل دفاع و نیز اتفاق نظر گسترده در پذیرش آن، می‌تواند در دادرسی‌ها به عنوان تعریف حقیقت به کار رود. نظریه‌ی انسجام نیز به دلیل روی‌گردانی از سنت واقع‌گرایی در باب حقیقت، و هم‌چنین به سبب دشواری‌هایی که قضات در دسترسی به وقایع با آن‌ها مواجه‌اند، می‌تواند معیاری برای کشف حقیقت در برخی موضوعات قضایی باشد. عمل‌گرایان نیز حقیقت را در پرتو مفاهیم منفعت و مصلحت معنا کرده و چیزی را شایسته‌ی این عنوان می‌دانند که در عمل سودمند باشد. با روشن شدن معنای حقیقت، دادرس باید به دنبال احراز همین مفهوم باشد؛ وجود قیدهای مختلف در خصوص حقیقت، مانند حقیقت قضایی و نسبی، نباید دگرگونی و تغییر در مفهوم حقیقت را موجب شود

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Theories of Truth and their Application in Civil Procedures

نویسندگان [English]

  • Mohammad Moloudi
  • Mahdi Hamze Howeyda

چکیده [English]

The task of judge is todiscover the truth. There arevarioustheoriesabout the truth.this paper studies three important theories (correspondence, coherence and pragmatic theory).Correspondence theory follows arealistperspective and its logicalfoundationsareacceptable. This definition isalsoaccepted in trials. Coherence theory, because of different considerations and some philosophicalviews, canbe a criterion of truthinsomelegalmatters. Also in pragmatic theory, truth is definedin the light ofnotionsof profit andexpediency.Judge should search for philosophical concept of truth and the terms of legal truth and formal (relative) truth should not change its concept.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Concept of Truth
  • correspondence theory
  • Coherence Theory
  • Pragmatic Theory
  • Legal (Judicial) Truth
  • Civil Procedure
احمدی، بابک، واژه‌نامه فلسفی مارکس، تهران: مرکز، چاپ نخست، 1382.
ارسطو، مابعد‌الطبیعه (متافیزیک)، برگردان: محمدحسن لطفی، تهران: طرح نو، چاپ دوم، 1385.
اسکفلر، اسرائیل، چهار پراگماتیست، برگردان: محسن حکیمی، تهران: مرکز، چاپ نخست، 1366.
انصاری، باقر، «ابهام حقوقی و تأثیر آن بر تصمیم‌گیری‌های قضایی»، مجله‌ی تحقیقات حقوقی، شماره‌ی 43، بهار و تابستان 1385.
اوریت، نیکلاس و فیشر، الیک، نگاهی انتقادی به معرفت‌شناسی جدید، برگردان: حسن عبدی، قم: مؤسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ نخست، 1389.
بادینی، حسن، «مبانی فلسفی نگرش اقتصادی به حقوق»، مجله‌ی دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی، شماره‌ی 62، زمستان 1382.
پروین، فرهاد، «نگاهی دیگر به قانون حاکم بر احوال شخصیه‌ی خارجیان مقیم ایران»، مجله‌ی حقوقی، نشریه‌ی دفتر خدمات بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران، شماره‌ی 24، 1378.
پوپر، کارل ریموند، شناخت عینی (برداشتی تکاملی)، برگردان: احمد آرام، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دوم، 1384.
پوراستاد، مجید، نقش دادرس مدنی در تحصیل دلیل و کشف حقیقت، تهران: شهر دانش، چاپ نخست، 1389.
پوراستاد، مجید، «پیدایش و چالش قاعده منع تحصیل دلیل»، فصل‌نامه‌ی حقوق، مجله‌ی دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی، دوره‌ی 40، شماره‌ی 4، 1389.
پورزند مقدم، پژمان، «ژرف ساخت دلیل کیفری»، مجله‌ی حقوقی دادگستری، شماره‌ی 34، 1380.
پی. پویمن، لوییس، معرفت‌شناسی (مقدمه‌ای بر نظریه شناخت)، برگردان: رضا محمدزاده، تهران: دانشگاه امام صادق (علیه السّلام)، چاپ نخست، 1387.
تدین، عباس، تحصیل دلیل در آیین دادرسی کیفری، تهران: میزان، چاپ نخست، 1388.
جوادی آملی، عبدالله، معرفت‌شناسی در قرآن، قم: اسراء، چاپ ششم، 1387.
جیمز، ویلیام، پراگماتیسم، برگردان: عبدالکریم رشیدیان، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دوم، 1375.
حبیبی، بهنام، تحلیل اقتصادی حقوق خصوصی، مجد، چاپ نخست، 1389.
حسین‌زاده، محمد، پژوهشی تطبیقی در معرفت‌شناسی معاصر، قم: مؤسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ نخست، 1382.
حسینی مراغی، میرعبدالفتاح، العناوین، جلد دوم، قم: مؤسسه‌ی نشر اسلامی، چاپ نخست، 1418.
خسروپناه، عبدالحسین، «ارزش شناخت، نظریه‌ی تلائم و هماهنگی»، کلام اسلامی، شماره‌ی 34، تابستان 1379.
خوانساری، محمد، منطق صوری، تهران: انتشارات آگاه، چاپ دهم، 1366.
خورسندیان، محمدعلی، «بررسی حجیت علم قاضی در فقه و حقوق ایران»، مجله‌ی حقوقی دادگستری، شماره‌ی 43، 1380.
دلاوری، ابوالفضل، «حقیقت و آشتی: نقش کمیسیون‌های حقیقت‌یاب در حل منازعات سیاسی و بین‌المللی»، پژوهش حقوق و سیاست، سال یازدهم، شماره‌ی 26، بهار و تابستان 1388.
دورانت، ویل، لذات فلسفه، برگردان: عباس زریاب، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دهم، 1376.
رندل، جان هرمن؛ باکلر، جاستون، درآمدی به فلسفه، برگردان: امیر جلال‌الدین اعلم، تهران: سروش، چاپ نخست، 1363.
رورتی، ریچارد، پراگماتیسم و قانون: پاسخی به دیوید لابن، در: فلسفه و امید اجتماعی، برگردان: عبدالحسین آذرنگ و نگار نادری، تهران: نی، چاپ نخست، 1384.
رورتی، ریچارد، پیش پا افتادگی پراگماتیسم و لطف عدالت، در: فلسفه و امید اجتماعی، برگردان: عبدالحسین آذرنگ و نگار نادری، تهران: نی، چاپ نخست، 1384.
رورتی، ریچارد، صدق بدون تناظر با واقعیت، در: فلسفه و امید اجتماعی، برگردان: عبدالحسین آذرنگ و نگار نادری، تهران: نی، چاپ نخست، 1384.
زیدان، محمود، نظریه المعرفه (عند مفکری الاسلام و فلاسفه الغرب المعاصرین)، بیروت: دارالنهضه العربیه، الطبعه الاولی، 1989م.
سبحانی، جعفر، نظریه المعرفه، به قلم شیخ حسن محمد مکی عاملی، بیروت: دار الاسلامیه، الطبعه الاولی، 1411 هـ.ق.
سروش، عبدالکریم، ادب صدق و ادب عدل، در مجموعه‌ی (ادب قدرت، ادب عدالت)، تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی صراط، چاپ دوم، 1386.
سنهوری، عبدالرزاق احمد، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، جلد دوم، بیروت: منشورات الحلبی الحقوقیه، الطبعه الثالثه الجدیده، 1998 م.
شمس، منصور، آشنایی با معرفت شناسی، تهران: طرح نو، چاپ نخست، 1384.
صدرزاده افشار، سید محسن، ادله اثبات دعوا در حقوق ایران، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ نخست، 1369.
طباطبایی، سید محمدحسین، اصول فلسفه و روش رئالیسم، جلد نخست، تهران: صدرا، چاپ چهاردهم، 1389.
عارفی، عباس، مطابقت صور ذهنی با خارج، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ نخست، 1388.
فتحی‌زاده، مرتضی، «نظریه انسجام صدق»، ذهن، شماره‌ی 13، بهار 1382.
فروغی، محمدعلی، سیر حکمت در اروپا، جلد سوم، تهران: گلشن، چاپ نخست، 1360.
کاتوزیان، ناصر، اثبات و دلیل اثبات، جلد نخست، تهران: میزان، چاپ چهارم، 1385.
معاونت آموزش دادگستری کل استان تهران، «گزارش آخرین نشست قضایی استان تهران»، فصل‌نامه‌ی قضاوت، سال سوم، شماره‌ی 33، 1383.
محسنی، حسن، «عدالت آیینی: پژوهشی پیرامون نظریه‌های دادرسی عادلانه‌ی مدنی»، فصل‌نامه‌ی حقوق، مجله‌ی دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی، دوره‌ی 38، شماره‌ی 1، 1387.
ناصری، فرج الله، امارات در حقوق مدنی ایران، تهران: چاپ رنگین، بی‌تا.
النداوی، آدم وهیب، دور الحاکم المدنی فی الاثبات (دراسه المقارنه)، عمان: الدار العلمیه الدولیه للنشر و التوزیع و دار الثقافه للنشر و التوزیع، الطبعه الاولی، 2001 م.
Audi, Robert, Epistemology, A contemporary introduction to the theory of knowledge, London: Taylor & Francis e-library, 2005.
Audi, Robert, The Cambridge Dictionary of Philosophy, London: Cambridge University Press,Second Edition, 1995.
Dancy, Jonathan; Sosa, Ernest; Steup, Matthias, A Companion to Epistemology, London: Wiley-Blackwell, Second Edition, 2010.
Kapitein, Hendrik; Prakken, Henry; Verheij, Bart, Legal Evidence and Proof, London: Ashgate Publishing Company, 2009.
Laudan, Larry, Truth, Error, and Criminal Law, An Essay in Legal Epistemology, Newyork: Cambridge University Press, 2006.
Lawrence, E. Johnson, Focusing on Truth, London: Routledge, 1992.
Le Masson, Jean-Marc, “La recherche de la vérité dans le procès civil”, Droit & Société, 38, 1998. DisponsibleSur:http:www.reds.mshParis.Fr/Publications/revue/html/ds038/ds038-03. Htm(2011/1/10).
Posner, A. Richard, Law and Literature, Massachusett: Harvard University Press, Third Edition, 2009.
S. Pardo, Micahel, “The Field of Evidence and the Field of Knowledge”, Law and Philosophy, 24, 2005.
S. Summers, Robert, “Formal Legal Truth and Substantive Truth in Judicial Fact-finding – their Justified Divergence in some Particular Cases”, Law and Philosophy, 18, 1999.
Zhang, Nanning; Walton, Douglas,”Recent Trends in Evidence Law in China and the New Evidence Scholarship”, Law, Probability and Risk, 9, 2010.