ظاهر متهم در مراحل رسیدگی کیفری؛ تقابل رویه با اصول

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

در الگوی دادرسی کرامت‌مدار، شخص مظنون یا متهم، از حق‌های بنیادینی بهره‌مند است که به صرف دستگیری، اتهام و بازداشت از آن‌ها محروم نمی‌شود. یکی از این حق‌ها، «حق بهره‌مندی از لباس شخصی، متعارف و انتخابی» است؛ به‌گونه‌ای که هیچ مقام یا مرجعی نمی‌تواند این حق را سلب یا او را ملزم به پوشیدن «لباس مجرمانه» کند؛ زیرا، متهم در پناه فرض ‌بی‌گناهی است و لباس او نیز باید «لباس بی‌گناهی» باشد؛ آیین رفتار با متهم، باید «برائت‌محور» باشد نه «مجرمیت‌محور». وانگهی، لباس متهم، تأثیر مهمی در کیفیت دفاع، تصمیم مرجع قضایی و داوری عموم دارد. این در حالی است که در رویۀ کنونی نظام عدالت کیفری ایران، متهمین بازداشت‌شده مجبور به پوشیدن لباس مجرمانه می‌شوند؛ اقدامی که آنان و بستگان‌شان را آماج برچسب‌های منفی می‌سازد. در پاسخ به اینکه مستند حقوقی رویۀ کنونی چیست، پژوهش حاضر به این نتیجه رسیده است که این رویه، نه‌تنها با قوانین داخلی و استانداردهای جهانی دادرسی کیفری هم‌خوانی ندارد بلکه با اصول راهبردی دادرسی کیفری، به‌ویژه کرامت انسانی، فرض بی‌گناهی، قانون‌مندی آیینی، برابری سلاح‌ها، بی‌طرفی و پاسداری از حق‌های شهروندی نیز در تعارض است. ازاین‌رو، ضروری است که رویۀ کنونی با استانداردهای جهانی و اصول راهبردی هماهنگ شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Accused’s Attire in the Process of Criminal Proceedings; the Opposition of Practice Vis-à-vis Principles

نویسندگان [English]

  • Nasrin Mehra 1
  • Gholamreza Gholipour 2
1 Criminal Law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Associated Professor
2 Shahid Beheshti University. Faculty of law, Student
چکیده [English]

In the dignity-oriented model of proceedings, the accused or suspected person enjoys some fundamental rights which cannot be taken away from him/her merely by him/her being arrested, accused or apprehended. One of these rights is the right to wear personal, normal, optional clothing; this shall be in a manner which no entity or agency is authorized to deprive him/her of this right and coerce him/her to put on “criminal garb. This is so due to the fact that until is proven otherwise, the accused is assumed innocent and his/her outfit shall represent this state of guiltlessness. It means, the accused shall be treated under the aegis of the presumption of innocence not the presumption of criminality; ergo, the outfit of the accused plays a significant role in his/ her quality of defense, the judicial decision and the public judgment. Notwithstanding, in the proceedings of the current Iranian criminal justice system, the accused is forced to wear criminal clothes— something that leads into them and their relatives being subject to negative labelling and misjudgment. Apropos of the question “what is the legal base of the current practice”, the present study identified that not only the current practice is not in harmony with the national codes and the international standards, but also it is in conflict with the strategic principles of the criminal procedures, particularly human dignity, the presumption of innocence, procedural legality, equality of arms, impartiality and the protection of citizenship rights. In this regard, it is a particular desideratum that the present practice gets more aligned with the universal standards and the strategic principles.

کلیدواژه‌ها [English]

  • criminal garb
  • human dignity
  • fair trial
  • innocence-oriented behaviour
  • structural violence

مراجع

  • فارسی

    • آخوندی، محمود (1394)، شناسای آیین دادرسی کیفری، دفتر اول، چاپ هفدهم، تهران: انتشارات دوراندیشان.
    • آخوندی، محمود (1394)، شناسای آیین دادرسی کیفری، دفتر هفتم، چاپ دوم، تهران: انتشارات دوراندیشان.
    • آشوری، محمد (1395)، آیین دادرسی کیفری، جلد نخست، چاپ نوزدهم، ویراست پنجم، تهران: انتشارات سمت.
    • اردبیلی، محمدعلی، حقوق جزای عمومی، جلد دوم، چاپ سی‌‌‌اُم، ویراست دوم، نشر میزان، 1393.
    • ایستون، سوزان (1394)، اصول و رویۀ عملی حقوق زندانیان: بررسی وضعیت کشورهای انگلستان، آمریکا و هلند، ترجمۀ فراز شهلایی، تهران: انتشارات نگاه بینه.
    • بوشهری، جعفر (1393)، حقوق جزا: زندان، جلد دهم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    • پرت، جان (1396)، مجازات و تمدن: تساهل و عدم تساهل کیفری در جامعۀ مدرن، ترجمۀ هانیه هژبرالساداتی، تهران: نشر میزان.
    • تابناک، «زندانیان در ایران لباس زندانی نمی‌‌‌پوشند»، 23 بهمن 1394، شناسة خبر: 567383، دسترسی‌‌‌پذیر در:

    http://www.tabnak.ir/fa/news/567383 (واپسین بازدید: 19 خرداد 1397)

    • توسلی‌نائینی، منوچهر و همکاران (1395)، «اصل برابری سلاح‌‌‌ها در مرحلۀ تحقیقات مقدماتی در قانون آیین دادرسی کیفری 1392 و اسناد بین‌‌‌المللی حقوق بشر»، مجلۀ حقوقی دادگستری، شمارۀ 94 (تابستان).
    • خالقی، علی (1395)، آیین دادرسی کیفری، جلد نخست، تهران: انتشارات مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌‌‌های حقوقی شهردانش.
    • دانش، تاج زمان (1235پ)، کیفرشناسی و حقوق زندانیان، تهران: چاپخانۀ زندان قصر.
    • دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد (1388)، مجموعۀ اسناد استانداردها و هنجارهای سازمان ملل متحد در زمینۀ پیشگیری از جرم و عدالت کیفری، ترجمۀ معاونت حقوقی و توسعۀ قضایی قوۀ قضائیه، تهران: انتشارات روزنامۀ رسمی جمهوری اسلامی ایران.
    • دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم ملل متحد (1388)، کتاب راهنمای مدیران زندان و سیاستگذاران (دربارۀ زنان و زندان)، ترجمۀ معاونت حقوقی و توسعۀ قضایی قوة قضائیه، تهران: روزنامۀ رسمی جمهوری اسلامی ایران.
    • رحیمی‌‌‌نژاد، اسمعیل (1395)، تاریخ تحولات حقوق کیفری، تهران: انتشارات مجد.
    • سازمان اصلاحات جزایی بین‌‌‌المللی (1381)، رویۀ عملی در زندان: کاربرد مقررات بین‌‌‌المللی در امور زندان‌ها، ترجمۀ رضا علی اکبرپور، تهران: انتشارات راه تربیت.
    • سازمان عفو بین‌‌‌المللی (1390)، دادرسی عادلانه، ترجمۀ فریده طه و لیلا اشرافی، تهران: نشر میزان.
    • سایت تحلیلی خبری عصر ایران، «زنان متهم به فساد مالی در دادگاه چه می‌‌‌پوشند»، شناسة خبر: 215323، 30 اردیبهشت 1391، دسترسی‌‌‌پذیر در:

     http://www.asriran.com/fa/news/215323/ (واپسین بازدید: 19 خرداد 1397)

    • سنگلجی، محمد (1395)، قضا در اسلام، تهران:‌ مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
    • سیدرضی (1389)، نهج‌البلاغه، ترجمۀ محمد دشتی، تهران: انتشارات پیام عدالت.
    • شهباز، سمانه، «نگاهی به پوشش و وضع ظاهری زندانیان: متهمانی با دمپایی‌‌‌های پاره‌‌‌پاره!»، روزنامة ایران، سال نوزدهم، شمارة 5269، دوشنبه، 23 بهمن 1391، ص. 22، دسترسی‌‌‌پذیر در:

     http: www.magiran.com/npview.asp?ID=2677858 (واپسین بازدید: 12 خرداد 1397)

    • کاتوزیان، ناصر (زمستان 1383)، «یأس از اثبات و اصل برائت»، فصلنامۀ حقوق، شمارۀ 66.
    • گودرزی بروجردی، محمدرضا و همکاران (1383)، تاریخ تحولات زندان، تهران: نشر میزان.
    • مرکز بین‌‌‌‌‌‌المللی اصلاح قوانین کیفری و سیاست جنایی (ونکوور – کانادا) (1383)، حبس انسان‌‌‌مدار، ترجمۀ حسن طغرانگار، تهران: انتشارات راه تربیت.
    • مؤذن‌‌‌زادگان، حسنعلی (1378)، «اصول دادرسی کیفری از دیدگاه امام علی (ع)»، فصل‌نامۀ مصباح، سال نهم، شمارۀ 34.
    • موسوی اردبیلی، سیدعبدالکریم (1392)، حقوق و دادرسی کیفری در آیینۀ فقه (مطابق با نظرات و فتاوای سید عبدالکریم موسوی اردبیلی)، جلد اول، تهران: انتشارات رادنگار.
    • هاشمی‌شاهرودی، سیدمحمود (1394)، حقوق شهروندی (مجموعۀ بیانات مرجع عالی‌‌‌قدر حضرت آیت‌‌‌الله‌العظمی هاشمی‌شاهرودی دام ظله)، قم: بنیاد فقه و معارف اهل بیت علیهم‌‌‌السلام.

    عربی

    • العاملی، الحر (1414ق)، وسایل الشیعه (آل البیت)، الجزء 27، بیروت: ﻣﺆﺳﺴﺔ آل‌بیت علیهﺍﻟﺴﻼم ﻹحیاء ﺍﻟﺘﺮﺍث.

    لاتین

    • A report by JUSTICE (2015), In the Dock: Reassessing the use of the dock in criminal trials, London.
    • Council of Europe (2006), European Prison Rules, Council of Europe Publishing.
    • Mukai, Christine (1971), Prisoner's Clothing during Trial, Cleveland State Law Review, Vol. 20.
    • Neds, Robert G. (1972, Fall), Criminal Defendants: Maintaining the Appearance of Innocence, Missouri Law Review, Vol. 37, Issue 4, Article 5.
مجله حقوقی دادگستری
دوره 83، شماره 106
تیر 1398
صفحه 215-242

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 مرداد 1397
  • تاریخ بازنگری: 20 مهر 1397
  • تاریخ پذیرش: 21 مهر 1397

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار