نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دوره دکتری حقوق خصوصی دانشگاه تربیت مدرس، قاضی دادگستری

چکیده

عقد مرابحه یکی از عقود اسلامی و یکی از ابزارهای بانک‌های اسلامی برای اعطای تسهیلات است. عقد مرابحه به دو شیوه منعقد می­شود: مرابحه­ای که یک شخص کالایی را خریداری نموده، با مقداری سود به شخص دیگری می­فروشد؛ مرابحه‌ای که علاوه بر خریدار و فروشنده، بانک نیز حضور دارد. بدین ترتیب که بانک بر مبنای سفارش اولیة خرید، کالا را از فروشنده می‎خرد، سپس آن را به موجب عقد مرابحه و با مبلغی سود به مشتری می­فروشد. در این نوع قرارداد ممکن است بانک برای خرید کالا و خدمات و فروش آن به مشتری وکالتی بدهد، همچنین ممکن است برای پرداخت قیمت کالا کارت اعتباری صادر نماید. مرابحة بانکی در حقیقت یکی از مصادیق بیعِ عینه است که در احادیث شیعه و فقه اسلامی بیان شده است. در این نوع قرارداد، چند قرارداد با یکدیگر تلفیق می­شود: پیشنهاد خرید کالا و تعهد به خرید از جانب مشتری، وکالت بانک به مشتری برای خرید کالا، پرداخت قیمت بر مبنای کارت اعتباری مرابحه و فروش آن به خود. در این نوع قرارداد بانک باید کالای مورد تقاضا را به مالکیت خود درآورد سپس کالا را بر مبنای مرابحه به مشتری بفروشد. این توافق و تراضی طرفین مبنی بر تعهد خرید از سوی مشتری مشروع است و نیروی الزام­آور خود را از تراضی طرفین اخذ می­کند. در حقوق ما نیز ماده 10 قانون مدنی می­تواند مستندی برای مشروعیت این تراضی باشد. لکن وکالت اعطایی بانک به مشتری و پرداخت از طریق کارت اعتباری با ایراد و اشکال مواجه است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Murabaha and its Legitimacy

نویسنده [English]

  • Amirhossein Alizadeh

دانشجوی دوره دکتری دانشگاه تربیت مدرس، قاضی دادگستری

چکیده [English]

Murabaha is an Islamic contract and one of the means of Islamic banks advance. In two ways, Murabaha will be signed: murabaha that a person purchase a commodity and sell with some profit; Murabaha that in addition to the buyer and seller, the bank participates in contract. The bank purchase the commodity from the seller, on the basis of purchase order, then under the murabaha contract, sell to customer with some profit. In this type, bank may sign agent contract with customer. Also it is possible that, the bank issue credit card. In fact, murabaha referred to "Inah'' that was expressed in the Islamic jurisprudence. In this type, the contract is made by combination of purchase order and customer’s obligation to purchase from the bank, the bank’s obligation to give agent to customer, payment on the basis of credit card and selling commodity to customer. In this contract, the bank acquires ownership of the commodity, and then sells to the customer. In this agreement, customer’s obligation to purchase from the bank, is legitimate and takes its binding power from mutual consent. In our law, Article 10 of the Civil Code can be documented for the legitimacy of this agreement. But agency granted by the bank to the customer and payment by credit card, is objectionable and drawback.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sale
  • Agency
  • Murabaha
  • Credit card
  • Legitimacy
-    ابن قدامه، ابومحمد موفق الدین عبدالله بن احمد بن محمد، المغنی، جلد چهارم، دارالکتاب العربی، بیروت،1972م.
-    ابن نجیم، زین الدین، بحرالرائق فی شرح کنزالدقائق، جلد ششم، دارالمعرفه، بیروت، بی‌تا.
-    اسدى حلى، حسن بن یوسف بن مطهر، تذکره الفقهاء، جلدهای دهم، یازدهم و شانزدهم، چاپ اول، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، 1414 ق.
-    ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، نهایه الإحکام فی معرفه الأحکام، جلد دوم، چاپ اول، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، 1419 ق.
-    اصفهانى، محمد باقر بن محمد تقى، مراه العقول فی شرح اخبار آل الرسول، جلد نوزدهم، چاپ دوم، دارالکتب الاسلامیه، 1404 ق.
-  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، جلد دهم، چاپ اول، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى(ره)، قم، 1406 ق.
-    اصفهانی، محمدتقی، روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، جلد هفتم، چاپ دوم، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، قم، 1406 ق.
-    الاندلسی القرطبی، ابومحمد، علی بن احمد بن سعید بن حزم، المحلی، جلد نهم، تحقیق لجنه احیاء التراث، دارالآفاق الجدیده، ‌بیروت، بی‌تا.
-    انصارى دزفولى، مرتضى بن محمد أمین، کتاب المکاسب (المحشى)، جلد ششم، چاپ سوم، مؤسسه مطبوعاتى دار الکتاب، قم، 1410 ق.
-  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، کتاب المکاسب، جلدهای سوم و ششم، چاپ اول، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، قم، 1415 ق.
-    البیهقی، ابی بکر احمد بن الحسین بن علی، السنن الکبرى، الجزء 5، بی‌تا.
-    جعفری لنگرودی، محمدجعفر، تأثیر اراده در حقوق مدنی، چاپ سوم، گنج دانش، تهران، 1392.
-    ـــــــــــــــــــــــــــــ ، وسیط در ترمینولوژی حقوق، چاپ سوم، گنج دانش، تهران، 1389.
-    جمعی از نویسندگان پژوهشکده پولی و بانکی، عقد مرابحه، چاپ اول، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1384.
-    الجندی، محمد، عقد المرابحه بین الفقه الاسلامی و التعامل المصرفی، دارالنهضه العربیه، القاهره، 1986.
-    حسینی حلبی، ابن زهره، حمزه بن علی، غنیه النزوع الی علمی الاصول والفروع، چاپ اول، مؤسسه امام صادق (ع)، قم، 1417 ق.
-    حسینی عاملی، سید جواد بن محمد، مفتاح الکرمه فی شرح قواعد العلامه، جلد سیزدهم، چاپ اول، دفتر انتشارات اسلامی، قم 1419 ق.
-  الحطاب، محمد کمال توفیق، القبض و الالزام بالوعد فی عقد المرابحه للامر بالشرا فی الفقه الاسلامی، المجلد الخامس عشر، العدد الاول، موته للبحوث و الدراسات، جامعه الیرموک، اربد، 2000 م.
-    حلی، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، جلد دوم، چاپ دوم، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1410 ق.
-    حمود، سامی، تطویر الاعمال المصرفیه بما یتفق و الشریعه الاسلامیه، دارالاتحاد العربی للطباعه، عمان، 1976.
-  الدمشقی حنفی، محمد امین بن عمربن عبدالعزیز عابدین (ابن عابدین)، ردالمحتار علی الدر المختار، جلد پنجم، الطبعه الثانیه، دارالفکر، بیروت 1412ق.
-    سبحانى تبریزى، جعفر، مصادر الفقه الإسلامی و منابعه، چاپ اول، دار الأضواء، بیروت، لبنان، 1419 ق.
-    سیورى حلى، مقداد بن عبدالله، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، جلد دوم، چاپ اول، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى (ره)، قم، 1404 ق.
-    الشافعی، ابوعبدالله محمد ابن ادریس،‌ الام،‌ دارالمعرفه، جزء سوم، بیروت، 1410 ق.
-    طوسى، ابو جعفر، محمدبن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، جلد دوم، چاپ سوم، تهران، المکتب المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، 1387 ق.
-    _ ـــــــــــــــــــــــــــــــــ ، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، چاپ دوم، دارالکتاب العربی، بیروت، 1400 ق.
-    ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، تهذیب الأحکام، جلد ‌هفتم، چاپ چهارم، دار الکتب الإسلامیه، تهران، 1407 ق.
-    عاملی، زین الدین بن علی (شهید ثانی)، مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، جلد سوم، چاپ اول، موسسه المعارف الاسلامیه، قم، 1413 ق.
-    عاملی، محمد بن مکی (شهید اول)، الدروس الشریعه فی فقه الامامیه، جلد سوم، چاپ دوم، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1417 ق.
-    عاملی کرکی، علی بن حسین (محقق ثانی)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، جلد چهارم، چاپ دوم، مؤسسه آل البیت (علیه السلام)، قم، 1414 ق.
-    عبدالرحمان، محمود، معجم المصطلحات و الفاظ الفقهیه، جلد دوم، بی‌جا، بی‌تا.
-    غروى نائینى، میرزا محمد حسین، منیه الطالب فی حاشیه المکاسب، جلد اول، چاپ اول، المکتبه المحمدیه، تهران، 1373 ق.
-    القرطبی، أبو الولید محمد بن أحمد بن رشد، المقدمات الممهدات، الجزء الثانی، الطبعة الأولى، دار الغرب الإسلامی، 1408 ق.
-    ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، بدایه المجتهد و نهایه المقتصد، جلد دوم، دارالفکر، بی‌تا.
-    کاتوزیان، ناصر، عقود معین (عقود اذنی و وثیقه‎های دین)، جلد چهارم، شرکت انتشار با همکاری شرکت بهمن برنا تهران،1380.
-    ـــــــــــــــ ، قواعد عمومی قراردادها، جلد اول، چاپ هفتم، شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا، تهران، 1385.
-    الکاسانی، ابوبکر بن مسعود بن احمد، بدایع الصنایع فی ترتیب الشرایع، دارالکتاب العربی، بیروت، جلد پنجم، 1982 م.
-    کاشف الغطاء، محمد حسین، تحریرالمجله، الجزء الاول الطبعة الاولی، الجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیه، 1422 ق.
-    الکلبی الغرناطی، محمد بن احمد بن جزی، القوانین الفقهیه، یک جلد، بی‌تا، بی‌جا.
-    کلینى، ابو جعفرمحمد بن یعقوب، الکافی، جلد پنجم، چاپ چهارم، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1407 ق.
-    گیلانى، ابوالقاسم بن محمد حسن (میرزاى قمى)، جامع الشتات فی أجوبه السؤالات، جلد دوم، چاپ اول، مؤسسه کیهان، تهران، 1413 ق.
-    المصری، رفیق، المصارف الاسلامیه، دراسه الشرعیه لعددمنها، مرکز النشر العلمی، جامعه الملک عبدالعزیز، جده، 1995 م.
-    مصطفوى، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، جلد چهارم، چاپ اول، مرکز الکتاب للترجمة و النشر، تهران، 1402 ق.
-    مکارم شیرازى، ناصر، أنوار الفقاهة ـ کتاب البیع، چاپ اول، مدرسة الإمام علی بن أبی طالب علیه السلام، قم، 1425 ق.
-    موسویان، عباس، «امکان‌سنجی کاربرد مرابحه در بانکداری بدون ربا»، فصلنامه روند پژوهش­ های اقتصادی، سال نوزدهم، شماره59، پاییز 1390.
-    نجفى، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، جلد ‌بیستم، چاپ هفتم، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1404 ق.
-    نجفی، حسن بن جعفر بن خضر (کاشف الغطاء)، انوار الفقاهه (کتاب البیع)، جلد اول، چاپ اول، مؤسسه کاشف الغطاء، نجف، 1422 ق.
-     Abdullah bin Aqeel, Abdul – Rahman, Shariah Precautionary Procedures in Murabaha and Istisna (a practical perspective), Islamic Finance into 21 th Century, Harvard University, 1999.
-     Hegazy, Walid, Islamic Finance in Malaysia, A Tax Perspective, Islamic Finance in 21st Century, Harvard University, 1999.
-     Kahf¸ Monzer¸ Islamic Banks: The Rise of a New Power Alliance of Wealth and Sharia Scholarship¸ The Politics of Islamic Finance¸ Clement M.henry and Rodney Wilson (eds)¸ Edinburgh Uuniversity Press¸ 2004.
-     Mersadi Tabari, Nima, Islamic Finance and Modern World, The Legal Principle Governing Islamic Finance in International Trade, The University of East Anglia, 2010.
-     Nyazee, Imran Ahsan Khan¸ Murabahah and Credit Sale¸ the Federal Law House¸ Pakistan¸ 2009.
-     Salih-Mahmoud¸ Mahmoud¸ The Concept of Murabaha in a Modern Islamic Context¸ The International Studies Unit University of Salford¸ 1990.
-     Usmani, Taqi, Murabahah, an online publication by (http:// accountancy. com.pk), 2000.