نوع مقاله : پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه حقوق بین‌الملل، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی (واحد تهران مرکزی)، تهران، ایران
چکیده
امروزه حق بر آب به‌عنوان یکی از حق‌های بشری که ارتباط وثیقی با سایر مصادیق حقوق بشر، مانند حق حیات، حق بر بهداشت و حق بر استانداردهای مناسب زندگی دارد، به‌طور فزاینده‌ای در اسناد بین‌المللی مورد شناسایی قرار گرفته است. به رسمیت شناختن این حق در گفتمان حقوق بشری، از یک‌سو، دولت‌ها را متعهد به عدم مداخله در دسترسی آزادانۀ انسان‌ها به آب ساخته و از سوی دیگر فراهم کردن تمهیدات تأمین آب و دسترسی آحاد جامعه به این مادۀ حیاتی را بر عهدۀ آن‌ها می‌نهد. اگرچه متعهد اصلی اجرای تعهدات حق بر آب، ارکان و نهادهای اجرایی یک کشور هستند، لیکن نهادهای قانون‌گذاری و قضایی نیز برای تحقق کامل این حق وظایفی را بر عهده دارند. سؤالی که این پژوهش با هدف پاسخ به آن نگاشته شده آن است که قوۀ قضائیۀ جمهوری اسلامی ایران چه نقشی در تضمین حق بر آب شهروندان ایرانی ایفا می‌کند؟ برآمد مطالعات توصیفی- تحلیلی در این نوشتار که با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی اسناد بین‌المللی و قوانین داخلی حاصل شده، آن است که قوۀ قضائیه با وظیفۀ اصلی به پا داشتن حق و عدل و احیای حقوق عامه می‌تواند در سه حوزۀ کلی پیشگیری، نظارت و دادخواهی به تضمین حق بر آب اقدام نماید. اما عدم شناسایی صریح حق بر آب در قوانین داخلی، مهم‌ترین نقیصه‌ای است که تا حد زیادی دایرۀ عملکرد این نهاد را نسبت به تضمین حق بر آب محدود کرده است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The Role of the Judiciary of Islamic Republic of Iran in Ensuring the Right to Water
نویسنده [English]
- Mahnaz Rashidi
Assistant Professor, Department of International Law, Faculty of Law, Islamic Azad University (Central Tehran Branch), Tehran, Iran
چکیده [English]
Nowadays, right to water, increasingly has recognized in international documents as one of the human rights that is inextricably linked to other instances of human rights, such as the right to life, the right to health, and the right to adequate standard of the living. Recognizing this right in human rights discourse, on the one hand, obliges States not to interfere in the free access of human beings to water, and on the other hand, it rests the responsibility of providing the arrangements of water supply and access to this vital substance for them. Although the main commitment of fulfilling the obligations of the right to water is the executive bodies of a country, but the legislative and judicial institutions also have responsibilities for the full realization of this right. The question that this study has been written in order to answer it, is: what role does the judiciary of the Islamic Republic of Iran play in ensuring the right of Iranian citizens to water? The result of descriptive-analytical studies in this paper, which is obtained using library studies and review of international documents and domestic laws, is that judiciary with the main task of establishing rights and justice and reviving public rights, can guarantee the right to water in three general areas: prevention, monitoring and litigation. However, the lack of explicit recognition of the right to water in domestic law is the most important shortcoming, which has largely limited the scope of action of this body to guarantee of right to water
کلیدواژه‌ها [English]
- human rights"
- right to water"
- revival of public rights"
- "
- the Judiciary"
- اقبالی، کیوان (1400)، «نقش دستگاه قضایی در نظارت بر تعلیق ایفای تعهدات حقوق بشری دولت‌ها»، مجله حقوقی دادگستری، شمارۀ 114.
- تنگستانی محمدقاسم، مهدی مرادی برلیان و پرهام مهرآرام (1397)، گفتارهایی در باب نهاد دادستانی و احیای حقوق عامه، چاپ اول، تهران: قوه قضائیه، مرکز مطبوعات و انتشارات.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388)، ترمینولوژی حقوق، چاپ دوم، تهران: گنج دانش.
- جلالی، محمد و کیوان صداقتی (1393)، «سازمان بازرسی کل کشور: از تحدید قدرت تا تضمین حقوق بشر»، فصلنامه حقوق اداری، سال 2، شماره 5.
- جلالی، محمد، محمد حسنوند و ایوب میری (1396)، «تفکیک صلاحیت دیوان عدالت اداری و دادگاه عمومی در دعاوی مسئولیت مدنی علیه دولت»، مجله حقوقی دادگستری، سال 81، شماره 99.
- داعی، علی (1390)، «حق دادخواهی و جبران خسارت قربانیان نقض‌های شدید حقوق بین‌الملل بشردوستانه»، رساله دوره دکتری، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی.
- دالوند، نعمت‌الله، امان‌الله علیمرادی و محمدعلی حیدری (1396)، «مسئولیت مدنی دولت در منابع آب بر مبنای قاعده اتلاف، لاضرر و احترام»، آموزه‌های ققه مدنی، شماره 16.
- دستورالعمل تنقیح قوانین و مقررات قضایی، ابلاغی از سوی ریاست قوه قضائیه (1398).
- دستورالعمل نحوه مشارکت و تعامل نهادهای مردمی با قوه قضائیه، ابلاغی از سوی ریاست محترم قوه قضائیه (1398).
- دستورالعمل نظارت و پیگیری حقوق عامه، ابلاغی از سوی ریاست قوه قضائیه (1397).
- راسخ، محمد (1388)، نظارت و تعادل در نظام حقوق اساسی، چاپ اول، تهران: دراک.
- رحمت‌اللهی، حسین و امید شیرزاد (1393)، «حق بر محیط زیست سالم در رویه قضایی دیوان عدالت اداری»، دو فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، سال 3، شماره6.
- رشیدی، مهناز (1399)، امنیت آب در حقوق بین‌الملل، چاپ اول، تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.
- زندرضوی، بهار (1398)، «خواهان و خوانده، پرونده ویژه دادگاه آب»، دنیای پسته، سال 4، شماره 42.
- سادات اخوی، سیدعلی (1387)، «پیش‌نویس پروتکل اختیاری میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (4 آوریل 2008)»، فصلنامه حقوق، شماره 4.
- سیفی، سیدجمال و هیوا حاجی ملا (1398)، «رهیافت‌های حاکم بر دادرسی‌پذیری حق بر سلامت در نظام‌های منطقه‌ای حقوق بشر»، مطالعات حقوقی، دوره 11، شماره 4.
- صبح‌دل، محمد (1396)، «جایگاه حقوقی قوه قضائیه در پیشگیری اجتماعی»، قانون‌یار، دوره 4.
- عباسی، محمود، فاطمه افشاری، آرین پتف و پرویز دهقانی (1398)، حقوق شهروندی؛ از حقوق ملت تا احیای حقوق عامه، تهران: انتشارات حقوقی.
- قاری سیدفاطمی، سیدمحمد (1390)، حقوق بشر در جهان معاصر، دفتر اول، چاپ دوم، تهران: مؤسسه حقوقی شهر دانش.
- مرادی برلیان، مهدی (1396)، گزارش نشست علمی: «جایگاه و صلاحیت‌های نهاد دادستانی در نظم حقوقی ایران از منظر حقوق عمومی با نگاه ویژه به وظیفه احیای حقوق عامه»، تهران: پژوهشگاه قوه قضائیه.
- مهرعلیان، اردشیر (1396)، «تطبیق سازمان بازرسی کل کشور با نهاد آمبودزمن و نهادهای مشابه آن»، ماهنامه پژوهش ملل، دوره 2، شماره 17.
- هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، ابطال بخشنامه شماره 421/47133 مورخ 1/11/1365 و 424/53623 مورخ 14/2/1366 وزارت نیرو، دادنامه شماره 409، کلاسه پرونده 382/78، مورخ 14/10/1382.
- هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، ابطال مصوبه سی و ششمین جلسه مورخ 5/11/1395 شورای اسلامی شهر ابوزیدآباد درخصوص آب بهاء، دادنامه شماره 1327 الی 1331، کلاسه پرونده 697/96، 96/696، 96/695، 96/694، 96/693، مورخ 23/05/1397.
غیرفارسی
- “Drinking-Water”, WHO, 2019, retrieved 26/08/2019, from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/drinking-water.
- Albuquerque, Catarina de (2013). “Water and Sanitation Are Human Rights: Why Does It Matter?”, in: Boisson de Chazournes, Laurence; Leb, Christina and Tignino, Mara (eds.), International Law and Freshwater, the Multiple Challenges, Cheltenham, Northampton: Edward Elgar.
- Ansink, Erik (2009), “Game-theoretic Models of Water Allocation in Transboundary River Basins”, PhD dissertation, Wageningen University.
- CESCR (2002), General Comment No. 15: The Right to Water (Arts. 11 and 12 of the Covenant) Adopted at the Twenty-ninth Session of the Committee on Economic, Social and Cultural Rights, (Contained in Document E/C.12/2002/11).
- Fried, Charles (1987), Right and Wrong, Cambridge, Massachusetts and London: Harvard University Press.
- Lee, Jootaek, “Researching the Human Right to Water with an Annotated Bibliography”, Hauser Global Law School Program, 2019, retrieved 5/1/2020 from: https://www.nyulawglobal.org/globalex/Human_Right_to_Water.html.
- Obani, Pedi & Gupta, Joyeeta. (2016). “Human Security and Access to Water, Sanitation, and Hygiene: Exploring the Drivers and Nexus”, in: Pahl-Wostl, Claudia; Bhaduri, Anik & Gupta, Joyeeta (eds.), Handbook on Water Security, Cheltenham, Northampton: Edward Elgar Publishing.
- Optional Protocol to the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights, (2008).
- UN Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR) (2010), “The Right to Water”, Fact Sheet No. 35, retrieved from: https://www.ohchr.org/Documents/Publications/FactSheet35en.pdf.
)