نوع مقاله : پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 قاضی دادگستری، دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه شهیدبهشتی، تهران، ایران
چکیده
خانواده یک نهاد اجتماعی و واحد طبیعی است که در دهههای گذشته شاهد تغییرات چشمگیری در تعریف، ساختار و کارکرد آن بودهایم. در بسیاری از نظامهای حقوقی، خانواده یک نهاد ایدئولوژیک است که قوانینی در سایۀ احکام دینی برای تنظیم این نهاد وضع شده است؛ قوانینی که نوعاً آمره بوده و ارادۀ افراد در تعیین مناسبات آن محدود و جزئی است. با این حال نباید بهدلیل سیطرۀ چنین قواعدی، ساحتهای فردی زیست بشری در نهاد خانواده را نادیده انگاشت و تعرض به بنیادیترین حقوق و آزادیهای ایشان را مجاز شمرد. اساسیسازی پدیدهای است که در سطح قضایی در پی پاسداشت حقوق و آزادیهای اساسی افراد جامعه است و اساسیسازی حقوق خانواده درصدد تعدیل قوانین سختگیرانهای است که اِعمال مطلق آن هنجارها محصولی جز بحرانزدگی و آشفتگی نهاد خانواده دربر نخواهد داشت که هم خانواده را بهعنوان یک نهاد دستخوش نابهسامانی قرار میدهد و هم بیضابطه و بهطور گسترده بر حقوق و آزادیهای بنیادین اعضای خانواده دستاندازی میکند. در این پژوهش به روش توصیفیتحلیلی با مرور و نقدی بر دیدگاههای موافقان و مخالفان اساسیسازی حقوق خانواده و با ارائۀ معیارهای همسو با نظام حقوقی ایران نظریۀ اساسیسازی مشروط را طرح و تبیین کردهایم تا با محققدانستن تأثیر افقی قانون اساسی علاوه بر تأثیر عمودی آن، از تجاوز به حقوق بنیادین اعضای خانواده و ارزشهای اساسی نهاد خانواده جلوگیری کرده و پرتو نوری بر ذهن و ضمیر قضات روشنفکر خود بتابانیم.
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
An Approach to the Judicial constitiutionalization of Family law in the Iranian Legal System
نویسندگان [English]
- mohsen safari 1
- Zahra Mashayekhi 2
1 Associate Professor, Department of Private Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Master of Private Law, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]
The family is a social institution and a natural unit that we have witnessed significant changes in its definition, structure and function in recent decades. In many legal systems, the family is an ideological institution whose laws are enacted in the light of religious rulings; Laws that are typically authoritarian and the will of individuals to determine their relationships is limited and partial. However, because of the dominance of such rules, one should not ignore the individual areas of human life in the institution of the family and prescribe the violation of their most fundamental rights and freedoms. Fundamentalism is a phenomenon that seeks to protect the fundamental rights and freedoms of individuals in society at the judicial level, and the fundamentalization of family rights seeks to amend strict laws whose absolute application will result in nothing but crisis and turmoil in the family institution. It also violates the fundamental rights and freedoms of family members, indiscriminately and extensively. In this research, in a descriptive-analytical method, by reviewing and criticizing the views of proponents and opponents of constitutionalization of family rights and by presenting criteria in line with the Iranian legal system, we have designed and explained the theory of conditional constitutionality. Prevent the fundamental rights of family members and the fundamental values of the family institution, and shine a light on the minds and consciences of our intellectual judges.
کلیدواژهها [English]
- Family
- constitutionalization
- fundamental rights
- Conditional constitutionalization. fundamental values of the family
فارسی
- آزمایش، علی (1350)، «مسئلۀ مغایرت قانون با قانون برتر در حقوق ایران»، مجلۀ دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 10.
- بابایی، ایرج و مرتضی ترابی (1400)، «جایگاه اصل حقوق بشریِ حیثیت و منزلت انسانی در حقوق قراردادها»، مجله حقوقی دادگستری، دورۀ 85، شمارۀ 114.
- پوربخش، سیدمحمدعلی (1388)، «درمان ناباروری و رازداری در اهدای گامت»، فصلنامۀ اخلاق پزشکی، سال سوم، شمارۀ 7.
- تقیزاده، جواد، (۱۳۸۶)، «مسئلۀ اساسیسازی نظم حقوقی»، مجله پژوهشهای حقوقی، شمارۀ ۱۱.
- جاویدی، مصطفی (1383)، «سقط جنین (بررسی تطبیقی در حقوق ایران، حقوق انگلیس، فرانسه و فتاوی فقهی)»، گواه، زمستان 83 و بهار84، شمارۀ 2 و 3.
- جعفریتبار، حسن (1395)، دیو در شیشه درفلسفۀ رویۀ قضایی، تهران: حقگزاران.
- جعفریلنگرودی، محمدجعفر (1393)، مقدمه عمومی علم حقوق، تهران: گنج دانش.
- جعفری بوشهری، جعفر (1384)، حقوق اساسی، اصول و قواعد، جلد اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- حکمتنیا، محمود (۱۳۹۲)، حقوق زن و خانواده، چاپ دوم، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- روشن، محمد؛ صادقی، محمد (1395)، دانشنامۀ حقوق خانواده، تهران: جنگل، جاودانه.
- صفارینیا، محیا (1393)، خانواده در اسناد حقوقی بینالمللی، تهران: شهر دانش.
- صفایی، سیدحسین و اسدالله امامی (1393)، مختصر حقوق خانواده، تهران: میزان.
- طهماسبی، علی (۱۳۹۱)، «فزونخواهی حقهای اساسی: درآمدی بر اساسیسازی حقوق خصوصی»، پژوهشهای حقوق تطبیقی، دورۀ ۱۶، شمارۀ ۳.
- طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (1384)، حقوق اساسی، تهران: نشر میزان.
- قاسمزاده، قاسم (1334)، حقوق اساسی، چاپ ششم، تهران: انتشارات چاپخانۀ دانشگاه.
- قرباننیا، ناصر (1385)، «تحدید حقوق و آزادیها»، مجلۀ حقوق اسلامی، شماره 10.
- کاتوزیان، ناصر (1389)، حقوق خانواده، تهران: میزان.
- کاتوزیان، ناصر (1392)، اعمال حقوقی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کاتوزیان، ناصر (1393)، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران: میزان.
- کبگانیان، محمدحسن (1397)، حق دسترسی به مرجع دادرسی اساسی با تأکید بر نظام حقوقی ایران، پایاننامه برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد: دانشگاه تربیت مدرس.
- گرجیازندریانی، علیاکبر (1394)، در تکاپوی حقوق اساسی، چاپ سوم، تهران: انتشارات جنگل.
- متیندفتری، احمد (1378)، آیین دادرسی مدنی و بازرگانی، جلد اول، تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.
- محمدزاده، مسلم (۱۳۹۴)، تأثیر حقوق اساسی بر حقوق خصوصی، رساله برای اخذ مدرک دکتری: دانشگاه تهران.
- مطهری، مرتضی (1390)، نظام حقوق زن در اسلام، تهران: انتشارات صدرا.
- مطهری، مرتضی (1389)، مجموعه آثار، جلد سوم، تهران: انتشارات صدرا.
- مولائی، یوسف و ناصر حاجیپور (1397)، «اساسیسازی حقوق خصوصی»، فصلنامۀ پژوهشهای حقوق عمومی، سال بیستم، شمارۀ 61، تابستان: 235-209.
- موحد، محمدعلی (1397)، حق و سوءاستفاده از آن، تهران: نشرکارنامه.
- هدایتنیا، فرجالله (1392)، عناوین ثانوی و حقوق خانواده، تهران: سازمان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
عربی
- مکارمشیرازی، ناصر (1380)، بحوث الفقهیه هامة، قم: مدرسه الامام على بن ابى طالب (ع).
انگلیسی
- DAVID D. MEYER (2008), ‘The Constitutionalization of Family Law’, Family Law Quarterly, Vol. 42, No. 3, Golden Anniversary Issue (Fall), pp. 529-572, Published by: American Bar Association.
- Dworkin, Ronald (1977), taking rights seriously, Harvard University press.
- GLENDEN, Mary Ann (1989), The Transformation of Family Law: State, Law, and Family in the United and Western Uroupe.
Hamilton, Vivian E (2006), ‘Principle of U.S Family Law’, Faculty Publications