نوع مقاله : پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
چکیده
حقوق بشر به‌طور سنتی در حقوق عمومی و در روابط دولت ـ شهروند مورد بحث بوده است، اما این به معنای نفی تأثیر آن در حقوق خصوصی نیست. در حقوق قراردادها اصولی نظیر حاکمیت اراده یا آزادی قراردادها هم‌سو با اصول حقوق بشر است اما برای حمایت همه‌جانبۀ حقوق بنیادین بشری کافی نیست. بدین منظور ضرورت دارد اصول دیگری که می‌تواند به‌عنوان اصولی هم‌سو با اصول سنتی در حقوق قراردادها نقش ایفا نماید، لحاظ گردد. پایه‌ای‌ترین اصل حقوق بشر، اصل حیثیت و منزلت انسانی است. سؤال این است که این اصل با چه ابعاد و با چه شیوه‌ای در حقوق قراردادها قابل اعمال است؟ و آیا حقوق بنیادینِ برآمده از این اصل با قرارداد قابل‌اسقاطند؟ در این مقاله تبیین شده که اصل حریت دربردارندۀ حقوق مهمی چون کرامت انسانی، حق احترام به زندگی خانوادگی بوده و اصل منع تبعیض می‌تواند به‌عنوان عامل محدودکنندۀ اراده باشد و مانع نفوذ شرط یا قرارداد مخالف آن‌ها شده و حق‌های بنیادین برآمده از اصول موصوف به‌عنوان حقوق کلی مدنی، غیرقابل انصراف یا اسقاطند. روش تحقیق کتابخانه‌ای و با مطالعه رویۀ قضایی کشورها و ایران بوده است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The place of the principle of human rights and human dignity in contract law
نویسندگان [English]
- Iraj Babaei 1
- Morteza Torabi 2
1 Associate Professor of Private Law, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran.
2 Ph.D. Student of Private Law, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran.
چکیده [English]
Human rights are traditionally discussed in public law and in government-citizen relations, but this does not mean denying its impact on private law. In contract law, principles such as the rule of will or freedom of contract are themselves in line with human rights principles, but are not sufficient to fully protect fundamental human rights. For this purpose, it is necessary that other principles can be introduced as principles in line with traditional principles in contract law. The most basic principle of human rights is the principle of human dignity. The question is, to what extent and in what way can this principle be applied in contract law? Can fundamental rights derived from this human rights principle be revoked by a contract? In this article, with emphasis on various cases in the jurisprudence of some countries and the European Court of Human Rights, we have come to the conclusion that The principle of freedom, which includes important rights such as human dignity, the right to respect for family life, and the principle of non-discrimination, which encompasses various aspects, sometimes as a limiting factor of the will to prevent the infringement of a condition or contract contrary to them and sometimes fundamental rights arising from these principles. As general civil rights, they are also partially irrevocable or revocable. The research method has been library and by studying the judicial practice of countries and Iran.
کلیدواژه‌ها [English]
- Human dignity
- freedom
- non-discrimination
- contract law
فارسی
- امیری قائم‌مقامی، عبدالمجید (1385)، حقوق تعهدات: کلیات حقوق تعهدات و وقایع حقوقی، جلد 1، چاپ 3، تهران: میزان.
- ایمانیان، فریبرز، عبدالله شمس و محمدعیسایی تفرشی (1382)، «تفسیر حقوق مدنی در قانون مدنی»، مجلۀ مدرس علوم انسانی، دورۀ 7، شمارۀ 1.
- بولانژه، ژان (1376)، «اصل کلی حقوق و حقوق موضوعه»، ترجمه دکتر علیرضا محمد زاده وادقانی، مجلۀ دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دورۀ 36، ش1058.
- جعفری‌تبار، حسن (1385)، نسبت آزادی و قانون، در کتاب حکومت قانون و جامعه مدنی(مجموعه مقالات به همت دکتر ناصر کاتوزیان وهمکاران)، تهران: مرکز مطالعات حقوق بشر دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
- جونز، پیتر (1392)، فلسفه حقوق(حق‌ها)مبانی، ماهیت، قلمرو، محتوا و نارسایی‌ها، ترجمه مشتاق زرگوش و مجتبی همتی، تهران: میزان.
- رحیمی‌نژاد، اسمعیل (1390)، «نگرش اسلامی به کرامت انسانی»، مجلۀ معرفت حقوقی، سال اول، شمارۀ 2.
- شهیدی، مهدی (1369)، «رابطه انسان با حقوق کلی مدنی و حق کلی اجرای حقوق»، مجلۀ تحقیقات حقوقی، شمارۀ 8.
- صفائی، سیدحسین، سیدمرتضی قاسم زاده (1378)، حقوق مدنی: اشخاص ومحجورین، چ4، تهران: سمت.
- طهماسبی، علی (1391)، «فزون خواهی حق‌های اساسی: درآمدی بر اساسی‌سازی حقوق خصوصی»، مجلۀ پژوهشهای حقوق تطبیقی، دورۀ 16، شمارۀ 3.
- عسکری، پوریا (1390)، حق شرط بر معاهدات حقوق بشری، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش.
- قاری‌سیدفاطمی، سیدمحمد (1388)، حقوق بشر در جهان معاصر: درآمدی برمباحث نظری: مفاهیم، مبانی، قلمرو ومنابع، جلد 1، چاپ 2، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش.
- قربان‌نیا، ناصر (1385)، «تحدید حقوق و آزادیها»، مجلۀ حقوق اسلامی، شمارۀ 10.
- قنواتی و جاور، جلیل و حسین (1390)، «حریم خصوصی؛حق یا حکم»، مجلۀ حقوق اسلامی، سال 8، شمارۀ 31.
- کاتوزیان، ناصر (1383)، «اصول منطقی حاکم برتفسیر قانون اساسی»، مجلۀ دانشکده حقوق وعلوم سیاسی دانشگاه تهران، ، ش 66.
- کاتوزیان، ناصر (۱۳۸۰)، حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها، جلد 1، چاپ 5، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کانت، ایمانوئل (1393)، فلسفه حقوق، ترجمه منوچهر صانعی‌دره‌ییدی، چاپ 4، تهران: نقش و نگار.
- گرجی‌ازندریانی، علی‌اکبر (1387)، «حقوق عمومی وحقوق خصوصی: دوگانگی یا یگانگی؟»، مجلۀ تحقیقات حقوقی، شمارۀ 47.
- لوک‌اوبر، ژان، فرانسوا کولاردوتیول (1390)، حقوق تعهدات: قراردادها، ترجمه مجید ادیب، تهران: میزان.
- محقق‌داماد، سیدمصطفی (1393)، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، چاپ 3، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
- محقق‌داماد، سیدمصطفی و خشایار اسفندیاری‌فر (1398)، «عدالت قضایی و نقش آن در مطالبه خسارت قراردادی»، مجلۀ حقوقی دادگستری، سال83، شمارۀ 108.
- مسلم‌زاده، محمد (1394)، تأثیرحقوق اساسی برحقوق خصوصی، پایان‌نامه برای دریافت درجه دکتری، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
- موحد، محمدعلی (1384)، در هوای حق و عدالت از حقوق طبیعی تاحقوق بشر، چاپ 3، تهران: کارنامه.
- نوبهار، رحیم (1384)، دین و کرامت انسانی، مندرج در مجموعه مقالات همایش بین‌المللی مبانی نظری حقوق بشر، قم: مرکز مطالعات حقوق بشر دانشگاه مفید.
- نیکویی، مرضیه (1393)، «تعامل ارزش وواقعیت در ایجاد قاعده حقوقی»، مجلۀ فقه و اصول، سال 46، شمارۀ 96.
- هاشمی، سیدمحمد (1384)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد 1، چاپ 6، تهران: میزان.
- هاشمی، سیدمحمد (1393)، حقوق بشر وآزادی‌های اساسی، چاپ 3، تهران: میزان.
عربی
- اصفهانی کمپانی، محمدحسین (1418ق)، رساله فی تحقیق الحق و الحکم، قم: نشر انوارالمهدی.
- بحرالعلوم، محمدبن محمدتقی (1403ق)، بلغیه الفقهیه، جلد 1، چاپ 4، قم: منشورات مکتب الصادق.
انگلیسی
- Barak, Justice Aharon (1996); “Constitutional Human Rights and Private Law”, Yale Law School Faculty Scholarship Review of Constitutional Studies, Vol. III, No.2.
- Brownsword, Roger (2001); Human Rights in Private Law, edited by Daniel Friedman and Daphn Barak-Erez, Oxford and Portland Orgeon: Dr. Hart Pub.
- Busch, Christoph (2011); Fundamental Rights and Private Law in the EU Member States, in EU Compendium Fundamental Rights and Private Law: A Practical Tool for Judges, Munich: European Law Publisher (University of Osnabruck).
- Cherednychenko, Olha (2007); “Fundamental Rights and Private Law: A Relation ship of Subordination or Complementarity?” Utrecht Law Review: Pub. Igitur, Vol. 3, Issue 2.
- Chirwa, Danwood Mzikenge (2006); “The Horizental Application of Constitutional Rights in a Comparative Perspective”, Law, Democracy & Development University of Cape Town, Vol 10, No 2.
- Chrenkoff, Arthur (1996); “Freedom of Contract: A New Look at the History and Future of the Idea”, Journal of Legal Philosophy, vol. 21.
- Cirtautiene, Solveiga (2013); “Impact of Human Rights on Private Law in Lithuania and Other European Countries: Problematic Aspects”, Jurisprudence, No. 20(1).
- Cohen, Morris R. (2009); The Basis of Contract, in Perspectives on Contract Law, edited by Rany E. Barnet, Vol. 120, 4th ed., New York, Harvard Law Review (Wolters Kluwer Law & Business).
- Collins, Hugh (2012); On the (In)compatibility of Human Rights Discourse and Private Law, vol. 7, London: LSE Law (Society and Economy Working Papers).
- Colombi Ciacchi, Aurelia; “Party Automony as a Fundamental Right in the European Union”, European Review of Contract Law, vol. 3, 6 ERCL, 2010.
- Deutch, Sinai (1977); Unfair Contracts: The Doctrine of Unconscionability, Toronto, Lexington Books D. C. Heath and Company.
- Flessner, Alex (1994); Freedom of Contract and Constitutional Law in Germany, in Freedom of Contract and Constitutional Law, edited by Alfredo Mordechai Rabello and Petar Sarcevic Hamaccabi: The Harry and Michael Sacher Institute for Legislative Research and Coparative Law (The Hebrew University of Jerusalem).
- Gutmann, Thomas (2013); “Some Preliminary Remarks on Liberal Theory of Contract”, Law and Contemporary Problems, Vol.76:39, No. 2.
- Hager, Johannes (2008); Fundamental Rights in National (Namely German) Contract Law, in Constitutional Values and European Contract Law, Netherlands: Pub. Wolsters Kluwer Law & Business (Kluwer Law International BV).
- Hart kamp, Arthur S. (2008); Fundamental Rights, Fundamental Freedoms and Contract Law, in Constitutional Values and European Contract Law, The Netherlands: Pub. Wolsters Kluwer Law & Business (Kluwer Law International BV).
- Leible, Stefan (2008); Fundamental Freedoms and European Contract Law, in Constitutional Values and European Contract Law, Netherlands: Pub. Wolsters Kluwer Law & Business (Kluwer Law International BV).
- Lewan, Kenneth M. (1968); “The Significance of Constitutional of Rights for Private Law: Theory and Practice in West Germany”, International and Comparative Law Quarterly, vol. 17.
- Lytvynyuk, Anna (2010); Fundamental Rights Operation in Privat Law, Hamburg: Verlag Dr. Kovac Pub.
- Mak, Chantal (2008); Fundamental Rights in European Contract Law: A Comparison of the Impact of Fundamental Rights on Contractual Relationships in Germany, the Netherlands, Italy and England, Netherland: Pub: Kluwer Law International.
- Marella, Rosaria Maria (2008); Human Dignity in a Different light: European Contract Law, Social Dignity and The Retreat of The Welfar State, In Constitutional Values and European Contract Law, The Netherlands: Pub. Wolsters Kluwer Law & Business (Kluwer Law International BV).
- Oliver, Dawn, Jorge Fedtke (2007); Human Rights and the Private Sphere- The Scope of the Project (Comparative Study), London and New York: Roulledge- Cavendish Taylor & Francis Group.
- Ribeiro, Goncalo De Almeida (2017); The Effects of Fundamental Rights in Private Disputes, in European Contract Law and Charter of Fundamental rights, edited by Hugh Collins, Itersentia: Cambridge-Antwerp-Portland.
- Shiffrin, Seana Valentine (2009); The Divergence of Contract and Promise, in Perspectives on Contract Law, edited by Rany E. Barnet, Vol. 120, 4th ed., New York, Harvard Law Review (Wolters Kluwer Law & Business).
- Sturner, Michael (2017), How Autonomous Should Private Law Be? Elements of private Law Constitution, in European Contract Law and Charter of Fundamental rights, edited by Hugh Collins, Itersentia: Cambridge-Antwerp-Portland.
- Trebilcock, Michael J. (1993); The Limits of Freedom of Contract, Cambridge, Massachusetts and London: Pub. President and Fellows of Harvard College (Harvard University Press).
- Trstenjak, Verica, Petra Weingerl (2016); The Influence of Human Rights and Basic Rights in Private Law, Cham Heidelberg New York Dordrecht London: Springer International Publishing Switzerland.
- Vittoria Onufrio, Maria (2007); “The Constitutionalization of Contract Law in the Irish, the German and the Italian systems: is horizontal indirect effect like direct effect?” InDret University of Palermo, Vol. 4.
- Voicheci, Eugenia (2013); Freedom of Contract and it’s Limitation In the Romanian Civil Code, Challenges of the Knowledge Society: Private Law, Bucureşti, Romania, Faculty Publications of “Nicolae Titulescu” University.
- Walkila, Sonya (2016); Horiszontal Effect of Fundamental Rights in The EU Law, Groning: Europa Law Publishing.
- Weber, David P. (2013); “Restricting the Freedom of Contract: A Fundamental Prohibition, Yale Human Rights and Development Journal,16, Iss. 1, Art. 2.
)