کاربست اصول حل ‌مسئله در دادگاه‌های کیفری ایران؛ چالش‌ها و راهکارها

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 قاضی دادگستری، دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 دانشیار گروه حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ‌ایران

چکیده

دادگاه‌های حل مسئله با ساختاری مستقل و تخصصی و با هدف برطرف کردن مشکلات زیربنایی مجرم، اصلاح و درمان وی، حل‌ مشکلات بزه‌دیده، مشکلات ساختاری نظام عدالت کیفری و مشکلات اجتماعی جامعه و نتیجتاً کاهش نرخ تکرار جرایم در برخی کشورهای کامن‌لا تأسیس شدند. اما به علت درصد کم پرونده‌های مورد رسیدگی در دادگاه‌های مزبور به نسبت دادگاه‌های سنتی، و با هدف افزایش کمی موفقیت‌های دادگاه‌های حل مسئله، تئوری اعمال برنامه‌ها و اصول حل مسئله در بطن دادگاه‌های سنتی مورد توجه قرار گرفت. این مقاله با رویکرد پژوهش کیفی، ابتدا ضرورت توجه نظام قضایی به رویکرد حل مسئله و سپس چالش‌ها و راهکارهای کاربست اصول و شاخص‌های رویکرد حل مسئله را در دادگاه‌های کیفری سنتی ایران مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد. یافته‌های تحقیق حاکی است که برخی اصول مانند لزوم تغییر گفتمان فلسفی و سنتی در مورد نقش قاضی، دادستان و وکیل، اساس پذیرش این رویکرد در دادگاه‌های سنتی بوده که به سختی قابلیت انتقال را دارد و افزایش تعامل بین قاضی و متهم از آسان‌ترین آن‌ها است. لیکن محدودیت‌های متعدد مالی، آموزشی، پرسنلی و... موانع جدی در راه اعمال سایر اصول و اثربخشی این رویکرد ایجاد می‌نماید. نتایج عینی حکایت از آن دارد که اعمال اصول و شاخص‌های مزبور می‌تواند به افزایش «کیفیت» و «اثربخشی» رسیدگی و کاهش نتایج غیردرمانی دادرسی کیفری کمک شایان توجهی نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Applying Problem-Solving Principles to the Traditional Criminal Courts of Iran; Challenges and Solutions

نویسندگان [English]

  • Ali Azizi 1
  • Mohammad Farajiha 2
1 Judge of Justice, PhD in Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Problem-Solving Courts with a specialized and independent structure were established in some countries with common law legal system to use the authority of courts to address the underlying problems of offenders and victims, the structural problems of the justice system, and the social problems of communities and finally to reduce the recidivism rate. However, because they reach only a small proportion of litigants compared to the traditional courts, the idea of applying core principles of problem-solving courts to traditional courts was put forward. This article, with a qualitative method, first examines the necessity of problem-solving approach in judicial system and then analyses the opportunities and barriers to applying problem-solving principles and practices in traditional criminal courts of Iran. The findings of the research show that some principles like changing traditional attitudes and role orientations of judges, prosecutors, attorneys, and other justice system actors is the basis for adopting problem-solving approach in traditional criminal courts of Iran and it can hardly be transferred, but enhancing the direct interaction between judges and litigants is the most easiest. Moreover, resource constraints (lack of time, money, and staff) and educational and electronic systems limitations pose serious barriers in implementation of other principles and effectiveness of problem-solving approach. Tangible results show that the application of these principles and indicators can help increase the quality and effectiveness of the criminal justice procedure and reduce its non-therapeutic consequences.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Problem-Solving Courts
  • Problem-Solving Approach
  • Therapeutic Jurisprudence
  • Therapeutic Court
  • Challenges and Solutions
  • Criminal Courts of Iran
  • Procedural Justice

مراجع

  • فارسی

    • فرجیها، محمد (1387)، «ارزیابی مداخله‌های پیشگیرانه پلیس: چالش‌های روش‌شناختی و سیاست‌گذاری»، پلیس و پیشگیری از جرم (مجموعه مقالات)، همایش پلیس و پیشگیری.
    • عزیزی، علی و دیگران (1398)، «اصول حاکم بر دادگاه‌های حل مسئله در پرتو مطالعات تطبیقی»، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، دوره 23، شماره 4.
    • عزیزی، علی و محمد فرجیها (1398)، «ارزیابی فرایند طرح آزمایشی دادگاه درمان‌مدار موادمخدر ایران»، مجله حقوقی دادگستری، دوره ۸۳، شماره ۱۰۸.
    • عزیزی، علی و فریبا فولادگر (1395)، «دادگاه‌های حل‌مسئله و جلوه‌های ترمیمی آن»، دانش‌نامه عدالت ترمیمی، تهران: انتشارات میزان.
    • عباسی، محمود، احسان لطفی و حسن پاک‌طینت (1393)، «بررسی ماهیت و ضوابط حاکم بر دادگاه‌های درمان‌مدار موادمخدر»، فصلنامه حقوق پزشکی، سال هشتم، شماره 28.
    • قدوسی، آرش (پاییز 1392)، «دادگاه درمان‌مدار؛ نگرشی نو در کنترل سوءمصرف مواد»، نشریه طب اعتیاد، شمارۀ 2.
    • قدوسی، آرش و سمیراالسادات موسویان (1392)، دادگاه درمان‌مدار؛ سیاست‌جنایی در مقابله با اعتیاد، اصفهان: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی خوراسگان اصفهان.
    • معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوۀ قضائیه و مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی کشور، (1395)، راهنمای دادگاه درمان‌مدار در ایران.
    • نجاتی، علی (1384)، «مقایسه میزان رضایت‌مندی از روند درمانی مراکز اجتماع درمان‌مدار تهران و گرگان»، فصلنامه مصباح، شماره 59.
    • مرکز آمار ایران، (1395)، «سالنامه آماری کشور»، به آدرس:

    https://www.amar.org.ir/Portals/0/Files/fulltext/1395/n_Salname_95-V3.pdf

    • شبکه خبر، «گفت‌وگوی تلویزیونی رئیس قوۀ قضائیه، بررسی 16 میلیون و 300 هزار پرونده در سال 96»، کد خبر: ۶۰۳۹۹۷، تاریخ انتشار: 2/4/1397، ساعت: ۲۲:۴۶، تاریخ دسترسی: 17/12/97،به آدرس:

    http://www.irinn.ir/fa/news/603997/

    انگلیسی

    • Baum, Lawrence. (2011). Specializing the Courts. University of Chicago Press.
    • Berman, Greg. (2000). What Is a Traditional Judge Anyway? Problem Solving in the State Courts. Judicature 84, no. 2, 78-85.
    • Berman, Greg, and John Feinblatt. (2015). Good Courts: The Case for Problem-Solving Justice. Vol. 8: Quid Pro Books.
    • Bruinsma, Gerben, and David Weisburd. (2014). “Encyclopedia of Criminology and Criminal Justice”. Springer New York.
    • Burns, Stacy Lee, and Mark Pyrot. (2003). “Tough Love: Nurturing and Coercing Responsibility and Recovery in California Drug Courts Non-Traditional Court Practices”. Social Problems 50, 416-438.
    • Carey, Shannon, and Janice Munsterman. (2008). “Challenges and Solutions to Implementing Problem Solving Courts from the Traditional Court Management Perspective”. American University. Retrieved from: https://www. Ncjrs. Gov/App/Publications/abstract. Aspx.
    • Casey, Pamela M., and David B. Rottman. (2003). “Problem-Solving Courts: Models, Commonalities, and Trends: The View from the United States”. Paper presented at the Prepared for “Problem Solving Courts: An International Perspective,” Psychology and Law International, Interdisciplinary Conference, July, Edinburgh, Scotland.
    • Casey, Pamela M., David B. Rottman, and Chantal G. Bromage. (2007). “Problem-Solving Justice Toolkit”. Williamsburg, VA: National Center for State Courts.
    • Drug Policy Alliance, (2011). “Drug Courts Are Not the Answer: Toward a Health-Centered Approach to Drug Use”, www.drugpolicy.org/drugcourts.
    • Farole, Donald, Nora Puffett, Michael Rempel, and Francine Byrne, (2004), “Collaborative Justice in Conventional Courts: Opportunities and Barriers”, NY Center for Court Innovation.
    • Flango, Victor E., (2016). “Why Problem-Solving Principles Should Not Be Grafted onto Mainstream Courts”. Judicature 100, 30-36.
    • Freiberg, Arie. (2001). "Problem-Oriented Courts: Innovative Solutions to Intractable Problems?" Journal of Judicial Administration 11, no. 1, 8-27.
    • Government Accountability Office, (2005), "Adult Drug Courts: Evidence Indicates Recidivism Reductions and Mixed Results for Other Outcomes," US Government Accountability Office.
    • James, Doris J, Lauren E Glaze, and BJS Statisticians, (2006). "Mental Health Problems of Prison and Jail Inmates," Office of Justice Programs.
    • Neubauer, David. (1978). “Judicial Role and Case Management”. The Justice System Journal, 223-232.
    • Nolan Jr, James L., (2010), "Harm Reduction and the American Difference: Drug Treatment and Problem-Solving Courts in Comparative Perspective." Journal of Health Care Law & Policy13, 31.
    • Nolan Jr, James L., (2009). Legal Accents, Legal Borrowing: The International Problem-Solving Court Movement. Princeton University Press.
    • Quinn, Mae C., (2009), "The Modern Problem-Solving Court Movement: Domination of Discourse and Untold Stories of Criminal Justice Reform." Washington University Journal of Law & Policy 31, 57-82.
    • Rossman, Shelli B., (2012). Criminal Justice Interventions for Offenders with Mental Illness: Evaluation of Mental Health Courts in Bronx and Brooklyn, New York.
    • Somers, Julian M., Lauren Currie, Akm Moniruzzaman, Faith Eiboff, and Michelle Patterson. (2012). “Drug Treatment Court of Vancouver: An Empirical Evaluation of Recidivism”. International Journal of Drug Policy. 23, no. 5, 393-400.
    • Torrey, E Fuller, Aaron D Kennard, Don Eslinger, Richard Lamb, and James Pavle. (2010), “More Mentally Ill Persons Are in Jails and Prisons than Hospitals: A Survey of the States”. Arlington, VA: Treatment Advocacy Center.
    • Walker, Lenore EA., James M. Pann, David L. Shapiro, and Vincent B. van Hasselt. (2016). Best Practices for the Mentally Ill in the Criminal Justice System. Springer.
    • White, Rob. (2013), “Environmental Crime and Problem-Solving Courts”. Crime, law and social change, 59, no. 3, 267-278.

     

مجله حقوقی دادگستری
دوره 85، شماره 113
فروردین 1400
صفحه 235-261

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 19 اسفند 1397
  • تاریخ بازنگری: 13 بهمن 1398
  • تاریخ پذیرش: 14 خرداد 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار