نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی دانشگاه حکیم سبزواری

2 دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

هر کشوری نظام پاسخ‌دهی خاص خود را دربارۀ شروع به جرم پیش‌بینی کرده است. در قانون مجازات اسلامی 1392 نیز کیفر شروع به جرم، به‌طور ضابطه‌مند در مادۀ 122 بیان شده است که این اقدام به انسجام احکام کمک می‌کند. اما به‌رغم این رویکرد مثبت، این نظام نسبت به جرائم با کیفرهای تخییری و متعدد با خلأهایی مواجه بوده و مشکلاتی را فراروی قضات قرار داده است؛ برای مثال در جرمی مانند محاربه که دارای مجازات‌های متعدد و تخییری است، مشخص نیست که قاضی در شروع به این جرم باید به استناد کدام بند از مادۀ 122 قانون مجازات اسلامی تعیین کیفر کند. به‌ویژه آنکه برخی از کیفرهای مقرر برای محاربه مانند نفی بلد، در هیچ‌یک از بندهای مادۀ پیش‌گفته نمی‌گنجد. به‌منظور برون‌رفت از این مشکل، نظرات مختلفی با ملاک‌های خاص ارائه می‌شود. این نظرات را می‌توان ذیل سه رویکرد عمده قرار داد که عبارتند از: اختیار قاضی، ملاک قراردادن شدیدترین یا خفیف‌ترین کیفر قانونی. بررسی نظرات موجود نشان می‌دهد که کاربست هر یک، با مزایا و معایبی همراه خواهد بود. در این نوشتار با روش تحلیلی‌تفسیری به بررسی و تحلیل این رویکردها پرداخته و در نهایت با تکیه بر اصول تفسیری، به این نتیجه رسیده‌ایم که در جرائمی که مقنن جرم تام آن‌ها را مشمول اختیار دادرس قرار داده است، در شروع به آن‌ها نیز این اختیار صادق است. با این حال، برای آنکه دادرسان کمتر دچار صدور آرای متهافت شوند، باید در کیفردهی به نوع جرم ارتکابی و سیاستی که از مجموع مقررات کیفری حاکم بر آن دسته از جرایم اتخاذشدنی است، توجه کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Sentencing Challenges for Attempts in Discretionary and Multiple Punishments in Islamic Penal Law 2013

نویسندگان [English]

  • majid sadeghnejad naeiny 1
  • Sakineh Khanalipoor 2

1 Assistant professor (Phd), Criminal law and criminology, Hakim Sabzevari University

2 .

چکیده [English]

One of the steps in the completing of criminal behavior which is response with criminal sanction is attempting. Attempting which is the closest stage to crime is defined as a stage which if there is no obstacle, the crime will end. Response to this behavior is done by various ways. The legislature In the Islamic Penal Code 2013 in spite of later codes has tried to regulate the punishment of it to achieve a consistency in verdicts. Irrespective of this positive approach, sentencing in Attempting in Crime with Multiple and Discretionary Penalties are challengeable and bring about difficulties for judges. This research whit Descriptive-analytical method has implied the legislation and judicial problems of sentencing in Attempting and tried to answer to this question that how is the sentencing in Attempting in Crime with Multiple and Discretionary Penalties.
In this regard, there are several ideas which all of them concentrate on a special basis. These ideas are discretion of judge approach, the Criterion the most severe punishment and Criterion the mildest punishment. Findings of this study show that according to interpretive principles and focused on current ideas, about every crime which punishment is Discretionary, the judge has this discretion in attempting too. However, for avoiding different verdicts, the nature of committed crimes and criminal policy about them must be considered.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Attempting
  • Penalization
  • Discretionary Penalties
  • Sentencing
  • The Article 122 of Islamic Penal Code
  • فارسی

    • اخوت، محمدعلی (1395)، «شرع به جرم: گفتمان سیاست جنایی»، در: علوم جنایی تطبیقی در پرتو همکاری‌های بین‌المللی (مجموعه مقالات نکوداشت دکتر سیلویا تلنباخ)، به کوشش: دکتر حسین غلامی، تهران: بنیاد حقوقی میزان.
    • اصغری، عبدالرضا؛ اسدزاده بنابی، حسین؛ ملک‌پور شلمزاری، یاسر (1395)، «بررسی تطبیقی قاعده «تعزیر بما یراه الحاکم» و کاربرد آن در قعالیت‌های اطلاعاتی»، فصلنامه قضاوت، شماره 86.
    • آماده، غلامحسین (1389)، ضابطه‌مندی اختیارات قضایی در تعیین مجازات در نظام کیفری ایران، انگلستان و مصر، رساله دکتری رشته حقوق جزا و جرم‌شناسی، تهران: دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی.
    • الهام، غلامحسین و برهانی، محسن (1394)، درآمدی بر حقوق جزای عمومی، جلد اول، تهران: انتشارات میزان.
    • بهره‌مند، حمید (1396)، «درجه‌بندی تعزیرات: از نوآوری تا بازاندیشی»، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال بیست‌وچهارم، شماره 92.
    • پوربافرانی، حسن (1392)، حقوق جزای اختصاصی جرائم علیه اشخاص (جنایات)، چاپ دهم ، تهران: نشر میزان.
    • توجهی، عبدالعلی (1394)، آسیب شناسی قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، چاپ اول، مرکز مطبوعات و انتشارات قوۀ قضائیه.
    • جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1383)، ترمینولوژی حقوق، چاپ چهاردهم، تهران: کتابخانه گنج دانش.
    • رایجیان اصلی، مهرداد، (1395)، «اصل قانون‌مندی حقوق جنایی با رهیافتی به تحولات اخیر آن در حقوق ایران»، در: علوم جنایی تطبیقی در پرتو همکاری-های بین‌المللی (مجموعه مقالات نکوداشت دکتر سیلویا تلنباخ)، به کوشش: دکتر حسین غلامی، تهران: بنیاد حقوقی میزان.
    • رهدارپور، حامد؛ چنگایی، فرشاد (1390)، «بررسی شروع به جرم، جرم عقیم و جرم محال در لایحه مجازات اسلامی با نگاهی به سیر قانون‌گذاری»، پژوهش‌نامه حقوقی، سال دوم، شماره اول.
    • زراعت، عباس؛ رحمانی نعیم‌آبادی، علیرضا (1395)، «گونه‌شناسی بزه شروع به جرم (از منظر چیستی گام‌های مادی آن)»، حقوق جزا و سیاست جنایی، دوره 1، شماره 2.
    • سبزواری‌نژاد، حجت‌الله (1396)، «جایگاه اصل تناسب جرم و مجازات در حقوق کیفری ایران و انگلستان»، دو فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، شماره 77 و 78.
    • شمس ناتری و همکاران، (1392)، قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی، جلد اول، تهران: بنیاد حقوقی میزان.
    • صادقی، محمدهادی؛ ریاحی، جواد (1397)، «توجیه اعمال مجازات‌های اجتماعی برمبنای تدرّج تعزیر»، مطالعات حقوق کیفری وجرم‌شناسی، دوره 48، شماره 1.
    • صادقی، محمدهادی (1373)، گرایش کیفری سیاست جنایی اسلام، رساله دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس.
    • صانعی، پرویز (1382)، حقوق جزای عمومی، تهران: طرح نو.
    • صبوری‌پور، مهدی (1397)، «نظام‌مندسازی کیفرگزینی تعزیری در حقوق ایران»، مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دوره 48، شماره 1.
    • عالی‌پور، حسن (1390)، حقوق کیفری فناوری اطلاعات، تهران: انتشارات خرسندی.
    • غلامی، حسین (1393)، «اصل حداقل بودن حقوق جزا»، در: غلامی، حسین و همکاران، اصل حداقل بودن حقوق جزا، تهران: بنیاد حقوقی میزان، چاپ نخست.
    • فتحی، محمدجواد؛ رهدارپور، حامد؛ چمگایی، فرهاد (1391)، «ارائه معیار تشخیص جرائم ناتمام»، مجله حقوقی دادگستری، سال 76، شماره 77.
    • فرهودی‌نیا، حسن (1381)، جرائم ناقص (بررسی تطبیقی)، تهران: انتشارات فروزش، چاپ نخست.
    • فلچر، جورج پی (1389)، مفاهیم بنیادین حقوق کیفری، برگردان: سیدمهدی سیدزاده ثانی، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی، چاپ دوم.
    • فیض، علیرضا (1369)، تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ دوم.
    • قیاسی، جلال‌الدین؛ ساریخانی، عادل؛ خسروشاهی، قدرت‌الله (1388)، مطالعه تطبیقی حقوق جزای عمومی، ارکان جرم، جلد دوم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • کلارکسون، کریستوفر (1374)، تحلیل مبانی حقوق جزا، برگردان: حسین میرمحمدصادقی، چاپ دوم، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی شهید بهشتی.
    • گلدوزیان، ایرج (1386)، محشای قانون مجازات اسلامی، چاپ هفتم، تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.
    • محبی، جلیل (1395)، مبانی جرم‌انگاری شروع به جرم در فقه امامیه، حقوق ایران و حقوق آمریکا، رساله دکتری رشته معارف اسلامی و حقوق، دانشکده معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق (ع).
    • محبی، جلیل؛ ریاضت، زینب (1395)، «مبانی و مدل کیفرگذاری تعزیری (مطالعه موردی جرائم علیه امنیت)»، مجلۀ آفاق امنیت، شمارۀ 33.
    • محسنی، مرتضی (1382)، دوره حقوق جزای عمومی (پدیده جنایی) ، چاپ دوم، جلد دوم، تهران: کتابخانه گنج دانش.
    • مرادی، حسن (1395)، «ضوابط و چالش‌های تعیین کیفر برای معاون جرم»، در: علوم جنایی تطبیقی در پرتو همکاری‌های بین‌المللی (مجموعه مقالات نکوداشت دکتر سیلویا تلنباخ)، به کوشش: دکتر حسین غلامی، تهران: بنیاد حقوقی میزان، چاپ نخست.
    • مصدق، محمد (1394)، شرح قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 با رویکرد کاربردی، تهران: انتشارات جنگل جاودانه، چاپ هشتم.
    • مصطفی‌زاده، فهیم (1392)، کتاب قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 در پرتو نظرات شورای نگهبان، چاپ اول، انتشارات پژوهشکده شورای نگهبان.
    • مصطفی‌‌زاده، فهیم (1395)، »بررسی قواعد حاکم بر شروع به جرم با تأکید بر نظام کیفری ایران»، دوفصلنامه حقوق کیفری عدالت، سال اول، شماره یک.
    • منصورآبادی، عباس (1395)، «دگرگونی قاعده شروع به جرم در حقوق کیفری ایران»، در: علوم جنایی تطبیقی در پرتو همکاری‌های بین‌المللی (مجموعه مقالات نکوداشت دکتر سیلویا تلنباخ)، به کوشش: دکتر حسین غلامی، تهران: بنیاد حقوقی میزان.
    • میرمحمدصادقی، حسین و رحمتی، علی (1394)، «مصادیق عدول از اصول کلی حقوق کیفری در جرائم علیه امنیت»، فصلنامۀ راهبرد، سال بیست و چهارم، شمارۀ 76.
    • میرمحمدصادقی، حسین (1392)، جرائم علیه امنیت و آسایش عمومی، چاپ بیست و چهارم، تهران: انتشارات میزان.
    • نقدی‌نژاد، مجتبی (1390)، شروع به جرم در حقوق کیفری (مطالعۀ تطبیقی ایران و انگلستان)، تهران:‌ انتشارات جنگل.
    • نوبهار، رحیم، (1393)، «اصل کاربرد کمینه حقوق کیفری»، در: غلامی، حسین و همکاران، اصل حداقل بودن حقوق جزا، تهران: بنیاد حقوقی میزان.
    • وظیفه دوست، سعید (1395)، «شروع به جرم در حقوق ایران و فرانسه»، مجلۀ دادرسی، شماره 116.

    انگلیسی

    • Ashworth, Andrew, Horder, Jeremy (2013), The principles of Criminal Law (seventh eds.), Oxford University Press.
    • Keedy, Edwin R. (1954), Criminal Attempt at Common Law, University of Pennsylvania Law Review, Vol. 102.