نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی گروه حقوق دانشگاه خوارزمی

2 دانشجوی دوره دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

چکیده

احساس ناامنی ناشی از تحولات دهه­ نخست هزاره­ سوم در جهان سرآغازی برای اتخاذ تدابیر بی­سابقه سخت­گیرانه و سرکوب­گرانه شد که در لوای شعار مبارزه با جرم و ندای برقراری امنیت، تحقق می­یافت. بدین ترتیب در حوزه جرم‌شناسی نیز بر اثر افزایش جرایم در قرن بیستم شاهد شکل­گیری نگرش­های جدیدی هستیم که ماهیت آنها کاملاً امنیتی است. دیدگاه‌های جدید با دغدغه­ تأمین امنیت جانی و مالی شهروندان و طرح اندیشه­های کنترل­محور و ناتوان­ساز جرم‌شناسی‌های امنیت­مدار، زمینه عدول از رویکرد اصلاحی ـ تربیتی نظریات جرم­شناختی بالینی را فراهم ساختند و توسل به رویکردهای امنیت­محور و سرکوب­گر را سرلوحه­ کار خود قرار دادند. این تغییر رویکرد جهت‌گیری­های حقوق کیفری را نیز تحت‌ تأثیر خود قرار داده، چنانکه تضمین امنیت حقوقی و قضایی تحت­الشعاع تضمین امنیت جسمانی و مالی شهروندان و نظم عمومی قرارگرفته است. بدین­سان، با حاکمیت رویکردهای امنیت­مدار جرم‌شناسی و غلبه مفاهیمی همچون نظم عمومی و امنیت جامعه بر حقوق و آزادی‌های فردی آثار فراوانی بر حقوق­ کیفری کشورهای مختلف پدیدار گشته است. با پذیرش رویکرد امنیت­محور اصول و موازین حاکم بر دادرسی عادلانه در پاره­ای موارد نادیده انگاشته ­شده است. در حالی­که تأمین امنیتی پایدار، هیچ­گاه از رهگذر نادیده گرفتن حقوق دفاعی متهمان تحقق نمی­یابد. در این مقاله بر آنیم که با نگاهی متفاوت تأثیرات این رویکرد بر حقوق­ کیفری، به‌ویژه حقوق کیفری شکلی و موازین دادرسی عادلانه، را مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Limitation of Fair Trial Guarantees In Light of Security Based Criminology

نویسندگان [English]

  • Azam Mahdavipoor 1
  • Najmeh Shahrani 2

1

2

چکیده [English]

Insecurity feelings caused by changes of the first decade of the third millennium in the world, became the preface for adoption unprecedented strict and repressive measures that was implemented in the light of the slogan of combating crime and call security. In this way, in the field of criminology we see forming the new approaches in the twentieth century because of increasing of crimes that are of security in nature. New perspectives with the concerns of establishing security of lives and property of citizens and offer control-based and disabling thoughts of security based criminology provided the area to deviate of corrective approach of clinical criminology and focused on security and repressive approaches. This changing of approach influence the orientation of criminal law, in the way that establishing legal–judicial security is influenced by the physical and financial security of citizens and public order. In this way, it appears many effects on criminal law of different countries with the governance of security approaches of criminology and concepts such as public order and the security of society on individual rights and freedoms. The fair trial standards are ignored by Accepting security-based approach, while establishing stable security is not implemented through breaching of defendant’s rights. So, in the current study, the effects of the new approach on the criminal code and especially on the procedural law and fair trial standards were analyzed from a different and new perspective.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Establishing Security
  • Crime Control Process
  • Security-Based Criminology
  • Criminal Proceedings Standards
-    آزمایش، علی، «محاکمه صدام از منظر حقوق بین­المللی جزایی»، مجله کانون وکلای دادگستری خراسان، شماره 3، 1386.
-  ــــــــــــــ ، «رعایت حقوق فردی در دادرسی بین­المللی کیفری با تأکید بر حقوق متهم»، مجموعه مقالات اولین همایش بین‌المللی بررسی مسائل حقوق بین­الملل بشر، انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی، اردیبهشت 1381.
-    آخوندی، محمود، آیین دادرسی کیفری، جلد سوم، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ ششم، 1384.
-    آشوری، محمد، آیین دادرسی کیفری، جلد دوم، انتشارات سمت، چاپ هفتم، 1385.
-  ـــــــــــــــ ، مفاهیم عدالت و انصاف از دیدگاه کنوانسیون اروپایی حقوق بشر، در: حقوق بشر و مفاهیم مساوات، انصاف و عدالت، زیر نظر محمد آشوری، تهران، انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، 1383.
-  ــــــــــــــ ، «نگاهی به حقوق متهم در حقوق اساسی و قانون آیین دادرسی دادگاه­های عمومی ­و انقلاب در امور کیفری»، فصلنامه مجتمع آموزش عالی قم، سال اول، شماره سوم، پاییز 1378.
-  آشوری، محمد، و محمدعلی بهمنی­قاجار، «رویه کمیته حقوق بشر در حمایت از حق آزادی و امنیت شخصی»، فصلنامه حقوق دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره جدید، شماره 3، پاییز 1387.
-  آلبرشت، هانس یورگ، «تروریسم، خطر و قانون­گذاری»، ترجمه مهدی مقیمی و مجید قورچی‌بیگی، فصلنامه فقه و حقوق، سال سوم، شماره 11، زمستان 1385.
-        ابراهیمی، شهرام، پیشگیری از جرم در چالش با موازین حقوق بشر، رساله دکتری حقوق جزا جرم­شناسی، دانشکده حقوق دانشگاه تهران، خرداد ماه 1387.
-    اردبیلی، محمدعلی، حقوق جزای عمومی، جلد نخست، نشر میزان، چاپ ششم، پاییز 1383.
-    ــــــــــــــ ، «گفتاری درباره شکنجه و پیشگیری از آن»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره 22، سال 1377 ـ 1376.
-    اسدی، طیبه، رویه قضایی دادگاه اروپایی حقوق بشر با تأکید بر حقوق بنیادین، پایان­نامه کارشناسی ارشد، رشته حقوق بین­الملل، دانشگاه مفید قم، 1383.
-    اشتیاق، وحید، مقدمه کتاب آیین دادرسی کیفری، نوشته علی خالقی، مؤسسه مطالعات و پژوهش­های حقوقی شهر دانش، 1390.
-  امیدی، جلیل، «دادرسی کیفری و حقوق بشر»، مجلس و پژوهش، نشریه مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی، سال دهم، شماره 38، تابستان 1382.
-  ـــــــــــــ ، «تعریف و مبانی علنی بودن دادرسی کیفری»، فصلنامه مدرس علوم انسانی ـ پژوهش­های حقوق تطبیقی، شماره 58، پاییز 1387.
-    ایزانلو، محسن، آزادی اندیشه و بیان در حقوق اساسی ایران، انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، بهار 1382.
-    بکاریا، سزار، رساله­ جرایم و مجازات­ها، ترجمه محمدعلی اردبیلی، نشر میزان، چاپ ششم، 1389.
-  بیگ­زاده، ابراهیم، «سازوکارهای پیشگیری از شکنجه و مجازات­ها یا رفتارهای ظالمانه، غیرانسانی و تحقیرکننده در پرتو پروتکل 18 دسامبر 2002 میلادی»، فصلنامه آموزه­های فقهی، شماره 19، بهار 1385.
-  پرادل، ژان، «به دنبال اصول راهبردی مشترک آیین­های دادرسی کیفری مختلف اروپایی»، ترجمه منوچهر خزانی، مجله حقوقی بین المللی، مرکز امور حقوقی بین المللی ریاست جمهوری، شماره 21، بهار 1376.
-    ترشل، استفان و سارا سامرز، «دادرسی عادلانه در امور جنایی»، ترجمه علی شایان، فصلنامه حقوقی دادگستری، سال هفتادم، شماره 57 ـ 56، دوره جدید، پاییز و زمستان 1385.
-  ترنر، سوزان؛ پترسیلیا، جون؛ و الیزابت پیپر دشنز، «ارزیابی برنامه­ نظارت فشرده برای بزهکاران مواد مخدردر تعلیق مراقبتی و آزادی مشروط»، ترجمه مهرداد رایجیان اصلی، فصلنامه حقوقی دادگستری، شماره 64، پاییز 1387.
-  خالقی، علی، «علنی بودن دادرسی در پرتو اسناد بین­المللی و حقوق داخلی»، دوفصلنامه پژوهش­های حقوقی مؤسسه مطالعات و پژوهش­های حقوقی شهر دانش، شماره 5، بهار و تابستان 1383.
-  خلجی، منصوره، «حمایت از حقوق متهمان به جنایات بین­المللی در مرحله دادرسی»، دو فصلنامه فقه­ و حقوق خانواده، سال دوازدهم، شماره 46، بهار و تابستان 1386.
-  دلماس مارتی، میری، «پارادایم جنگ علیه جرم؛ مشروع ساختن امر غیرانسانی»، ترجمه روح‌الدین کردعلیوند، تازه‌های علوم جنایی، مجموعه مقاله­ها، زیر نظر علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، نشر میزان، چاپ اول، بهار 1388.
-    دهقانی، حسین، «مدیریت زمان: تسریع در دادرسی»، ماهنامه تعالی حقوق، سال سوم، شماره 12، مرداد و شهریور 1390.
-  دهقانی، علی، رویکرد امنیت­گرا به دادرسی کیفری؛ مبانی، جلوه­ها و چگونگی تعدیل آن با تأکید بر حقوق ایران، رساله دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه تهران، زمستان 1389.
-    رزاقی، کیانوش، «استانداردهای دادرسی در اسناد بین­المللی و نظام قضایی ایران»، ماهنامه کانون، سال پنجاه و دوم، شماره 105، خرداد 1389.
-  رنجبریان، امیرحسین، «قاعده منع شکنجه در حقوق بین­الملل معاصر»، فصلنامه حقوق، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 70، زمستان 1384.
-  ژولین، آنت؛ و برایان استیپاک، «درمان مواد مخدر و حبس­های منزلی همراه با نظارت الکترونیکی: ارزیابی یکی از تدابیر اجتماعی جایگزین زندان»، ترجمه مهرداد رایجیان اصلی، فصلنامه حقوقی دادگستری، شماره 36، پاییز 1380.
-    سیدآقایی، سید علیرضا، حقوق متهم در محاکم اختصاصی ایران، نشر معاونت حقوقی و امور مجلس ناجا (دفتر تحقیقات کاربردی)، 1391.
-    شمس، عبدالله، آیین دادرسی مدنی، جلد دوم، انتشارات دراک، چاپ چهارم، پاییز 1387.
-  شمس­ناتری، محمدابراهیم، «جایگاه منع شکنجه در حقوق کیفری ایران و اسناد بین‌المللی»، فصلنامه حقوق خصوصی، شماره 9، پاییز و زمستان 1384.
-    صالحی، جواد، «حقوق متهم در برخورداری از مؤلفه­های دادرسی عادلانه»، ماهنامه اصلاح و تربیت، سال نهم، شماره 97، خرداد 1389.
-    عالی­پور، حسن، توازن میان امنیت ملی و آزادی­های فردی در مقابله با جرایم تروریستی، رساله دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، پاییز 1387.
-    عبداللهی، افشین؛ و هیمن بهرامی، «توجه به حالت خطرناک برای مدیریت و کنترل بزهکاری»، ماهنامه تعالی حقوق، سال چهارم، شماره­های 13و14، دی 1390.
-    علم، محمود، استانداردهای بین­المللی رفتار پلیس و مأموران امنیت کشور، نشر هاشمیون، 1384.
-    فتحی، محمدجواد؛ و علی دهقانی، «استقلال بازپرس در انجام تحقیقات مقدماتی و تأثیر آن در تحقق دادرسی عادلانه»، فصلنامه فقه و حقوق، سال پنجم، شماره 2، بهار 1388.
-    فخر، حسین؛ و علی حاجی­پور، «اصل علنی بودن دادرسی­ها و موانع تحقق آن در حقوق ایران»، نشریه­ دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، سال چهاردهم، شماره­های 33 ـ 32، بهار و تابستان 1390.
-    فرح­بخش، مجتبی، «مفهوم و مبانی حقوق دفاعی متهم»، فصلنامه حقوقی دادگستری، شماره 56 و 57، پاییز و زمستان 1385.
-    فرخشه، علی، «حقوق متهم در فرآیند دادرسی کیفری»، ماهنامه دادرسی، شماره 72، سال دوازدهم، بهمن و اسفند 1387.
-  فهیم دانش، علی، «وضعیت حقوق بشر در ایالات متحده پس از یازدهم سپتامبر»، فصلنامه مطالعات منطقه­ای: اسراییل‌شناسی – آمریکا­شناسی، سال پنجم و ششم، شماره­های 20 و 21، پاییز و زمستان 1383.
-    فیـوضی، رضـا، «دادگاه نـظامی ­نورمبرگ پس از چهل سال»، فصلنامه حقوقی بین المللی، شماره 9، پاییز و زمستان 1367.
-  قاری سیدفاطمی، سیدمحمد، حقوق بشر در جهان معاصر، دفتر دوم، جستارهایی تحلیلی از حق­ها و آزادی­ها، موسسه مطالعات و پژوهش­های حقوقی شهردانش، چاپ دوم، 1389.
-  ـــــــــــــ ، حقوق بشر در جهان معاصر، دفتر یکم، درآمدی بر مباحث نظری: مفاهیم، مبانی، قلمرو و منابع، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش، چاپ سوم، 1390.
-    قپانچی، حسام؛ و حمید دانش‌ناری، «الگوهای دوگانه فرآیندکیفری کنترل جرم و دادرسی منصفانه»، فصلنامه آموزه‌های حقوق کیفری، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شماره 4، پاییز و زمستان 1391.
-    قربان­نیا، ناصر، «ماهیت عام تعهد به رعایت حقوق بشر و مسأله­ شرط»، فصلنامه حقوق اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، شماره 21، تابستان 1388.
-    کاشانی، سیدمحمود، استانداردهای جهانی دادگستری: نقد و بررسی قانون دادگاه­های عمومی و انقلاب، تهران، نشر میزان، تابستان 1383.
-    کاظمی، مریم، «حقوق بشر و دولت­ها در عصر جهانی شدن»، فصلنامه راهبرد، شماره 38، 1384.
-    کای، ­امبوس، «آیین دادرسی کیفری بین­المللی: ترافعی، تفتیشی یا مختلط»، ترجمه حسین آقایی جنت­‌مکان، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره 45، بهار و تابستان 1386.
-    گسن، رمون، «ملاحظه­هایی درباره هدف آیین دادرسی کیفری»، ترجمه شهرام ابراهیمی، فصلنامه حقوقی دادگستری، شماره 57 – 56، پاییز و زمستان 1385.
-    ماری، فلیپ، «کیفر و مدیریت خطرها: بسوی عدالتی محاسبه­گر در اروپا»، ترجمه حسن کاشفی ­اسماعیل­زاده، فصلنامه حقوقی دادگستری، شماره 48 و49، پاییز و زمستان 1383.
-  محمودی جانکی، فیروز؛ و سارا آقایی، «‹بررسی نظریه­ بازدارندگی مجازات»، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 38، شماره 2، تابستان 1387.
-  موسوی، سید فضل­الله؛ و سیدمهدی موسوی، «آثار دادرسی فوری در حقوق ایران و انگلیس»، فصلنامه حقوق دانشکده حقوق و علوم سیاسی، سال سی و نهم، شماره 3، پاییز 1388.
-  ـــــــــــــ ، «نحوه و قلمرو اجرای دادرسی فوری در حقوق ایران وانگلیس»، فصلنامه حقوق دانشکده حقوق و علوم سیاسی، سال چهل و دوم، شماره 1، بهار 1391.
-  ـــــــــــــ ، «نقد و بررسی دادرسی فوری در حقوق ایران و انگلیس»، فصلنامه حقوق دانشکده حقوق و علوم سیاسی، سال سی و نهم، شماره 1، بهار 1388.
-    مهرپور، حسین، «کندوکاوی در تمهیدات نظام بین­الملل حقوق بشر و جلوگیری از شکنجه››، فصلنامه راهبرد، شماره 30، زمستان 1382.
-    میرخلیلی، سیدمحمود، «بازپژوهش تجری در آموزه­های اسلامی ­با نگاهی به حالت خطرناک از منظرجرم‌شناسی»، نامه مفید، شماره 82، 1389.
-    میرزاپور مشیزی، علیرضا، «ضمانت‌اجراهای عدم رعایت مهلت معقول»، ماهنامه تعالی حقوق، سال چهارم، شماره 16، خرداد و تیر 1391.
-    نجفی ابرندآبادی، علی­حسین، تقریرات­ درس جرم‌شناسی (ازجرم‌شناسی انتقادی تا جرم‌شناسی امنیتی)، دوره دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، نیم سال دوم سال تحصیلی 1392-1391.
-    ـــــــــــــ ، «کیفرشناسی‌نو ـ جرم‌شناسی‌نو: درآمدی بر سیاست جنایی مدیریتی خطرمدار»، تازه‌های علوم جنایی (مجموعه مقاله­ها)، زیر نظر علی­حسین نجفی ابرند­آبادی، نشر میزان، 1388.
-    نوربها، رضا، «شکنجه در کنوانسیون 1984 سازمان ملل متحد»، فصلنامه کانون وکلا، شماره 148 و149، پاییز و زمستان 1368.
-    ولایی، عیسی، فرهنگ تشریح اصطلاحات اصولی، نشر نی، چاپ دوم،1380.
-    هاشمی، سیدمحمد، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد 2، انتشارات دادگستر، چاپ پنجم، 1380.
-    یوسفی مراغه، مهدی، «خدمات­رسانی به بزه­دیدگان در مرحله دادرسی و اجرای حکم»، فصلنامه حقوق و مصلحت، سال اول، شماره چهارم، پاییز 1388.
 
-    Jessberger, Florian, “Bad Torture Good Torture? What International Criminal Lawyers May Learn From The Recent Trial Of Police Offecers In Germany”, Journal Of International Criminal Justice, vol. 3, 2005.
-    Mar Jimeno, Bulnes, “After September 11th: The Fight Against Terrorism In National And European Law: Substantive And Procedural Rules: Some Examples”, European Law Journal, vol. 10, No. 2, March 2004.
-    Schabas, Wiliam, “House of Lords Prohibits use of Torture Evidence but Fails to Comdemn Its Use by The Police”, International Criminal Law Review, vol.7, 2007.