دیالکتیک پایایی و پویایی حقوق در رهیافت نظریۀ اصول حقوقی؛ با نگاهی به رویۀ قضایی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 قاضی دادگستری، دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 استادیار گروه حقوق اسلامی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

یکی از اصلی‌ترین اهداف هر سیستم حقوقی، انتظام‌بخشی به زیست اجتماعی اشخاص حقیقی و حقوقی و در عین حال، هم‌گامی با تحولات روزافزون زندگی مدرن است. تحقق چنین کارکردی که از یک‌سو، مستلزم ثبات در احکام و وضعیت‌های حقوقی (به‌عنوان قابل‌پیش‌بینی بودن حقوق و تکالیف مخاطبان هر نظام حقوقی) و از دیگر سو، وابسته به هم‌گامی با نیازهای جدید است، در گرو تنوع منابع هر سیستم حقوقی می‌باشد. بررسی این منابع، حکایت از آن دارد که اصول کلی حقوقی، بیشترین ظرفیت را برای جامۀ عمل پوشاندن به این دو هدف اساسی داراست. به واقع، اگر قانون نوشته ـ آن گونه که از منظر اثبات‌گرایان ـ یگانه منبع حقوق سنتی بوده و هر آنچه را که از حقوق انتظار می‌رفت را، به تنهایی به دوش می‌کشید، ظهور شاخه‌ها و گرایشات نوین حقوقی ابهامات، تناقضات و خلأهای قانونی را بیش از پیش نمایان ساخته، ضرورت توجه به اصول کلی حقوقی را به‌عنوان منبعی پویایی‌بخش، که متعرض ثبات سیستم حقوقی نیز نبوده و حتی مقوّم این پایایی به‌نظر می‌رسید، آشکار ساخت. بنابراین، پژوهش حاضر، این منبع نادیده انگاشته شده در حقوق کشورمان را، عاملی برای پویایی حقوق، ضمن حفظ استحکام و ثبات آن می‌داند. به دیگر سخن، پایایی و پویایی نظام حقوقی در رهیافت نظریۀ اصول حقوقی قابل‌تحقق است. روش تحقیق کتابخانه‌ای و با مطالعۀ رویۀ قضایی ایران بوده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Dialectic of The Reliability & Dynamics of Law in The Approach of The Theory of Legal Principles (With a Look at The Jurisprudence)

نویسندگان [English]

  • Morteza jamali 1
  • ghasem mohammadi 2
1 Judge, private law doctoral student, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Islamic Law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

One of the main goals of any legal system is to regulate the social life of individuals and legal persons and, at the same time, to keep pace with the ever-changing developments of modern life. The realization of such a function, which on one hand requires stability in legal provisions and situations (as the predictability of the rights and duties of the subject of any legal system) and on the other hand, depends on keeping pace with new needs. It depends on the diversity of resources of each legal system. Examination of these sources indicates that the general legal principles have the greatest capacity to implement these two basic objectives. In fact, if the written law - as from the point of view of the positivists - is the only source of traditional law and bears all that is expected from law alone, the emergence of new legal branches and trends will increase legal ambiguities, contradictions and gaps more than The past revealed the necessity of paying attention to the general legal principles as a source of dynamism, which did not undermine the stability of the legal system and even seemed to be the basis of this stability. Therefore, the present study considers this neglected source in our country's law as a factor for the dynamics of law, while maintaining its strength and stability. In other words, cohesion and dynamics of the legal system can be realized in the approach of the theory of legal principles. The research method has been library with the study of Iranian judicial procedure.

کلیدواژه‌ها [English]

  • General Legal Principles
  • Law Cohesion
  • Positivism
  • Law Dynamics

مراجع

  • فارسی

    • آقایی، کامران (1388)، مکتب‌های تفسیری در حقوق بر بنیاد هرمنوتیک حقوقی، تهران: نشر میزان.
    • اکبری، بهنام (1396)، آیین دادرسی کیفری، جلد اول، تهران، انتشارات مجد.
    • اسکینی، ربیعا (1374)، حقوق تجارت؛ برات، سفته، قبض انبار، اسناد در وجه حامل و چک، تهران: انتشارات سمت.
    • امامی، حسن (١٣٧٧)، حقوق مدنی، جلد سوم، چاپ چهاردهم، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
    • توماس، هنری (1379)، بزرگان فلسفه، ترجمۀ فریدون بدره‌ای، چاپ سوم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
    • پتفت، آرین و احمد مرکز مالمیری (1397)، مفهوم و قلمرو اصول کلی حقوق اداری، امکان و چگونگی استناد به آن در رسیدگی‌های قضایی، چاپ دوم، تهران، مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه.
    • جنیدی، لعیا (1378)، نقد و بررسی تطبیقی قانون داوری تجاری بین‌المللی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    • جوان، موسی (بی‌تا)، مبانی حقوق، جلد نخست، بی‌جا.
    • جعفری‌تبار، حسن (1398)، منطق حیرانی، تهران: انتشارات فرهنگ نشر نو.
    • جعفری‌تبار، حسن (1383)، مبانی فلسفی تفسیر حقوقی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    • جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1373)، حقوق اموال، تهران، انتشارات گنج دانش.
    • خدابخشی، عبدالله (1389)، تمایز بنیادین حقوق مدنی و کیفری، تهران: انتشارات شهر دانش.
    • دل وکیو، ژرژ (1380)، فلسفه حقوق، ترجمه جواد واحدی، تهران: انتشارات میزان.
    • دورکین، رونالد (1381)، نافرمانی مدنی، ترجمه: محمد راسخ، مندرج در کتاب حق و مصلحت، تهران: نشر طرح نو.
    • رنجبر، حسین (1377)، تفسیر قوانین کیفری، پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرک‌شناسی، تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
    • روپیه، پل (1375)، «نظم حقوقی و نظریه منابع حقوق»، ترجمه حسین خزاعی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 35.
    • زراعت، عباس (1394)، آیین دادرسی کیفری، جلد سوم، تهران: انتشارات میزان.
    • شیخ الاسلامی کندلوس، جهانسوز (1393)، تاثیر عوامل روانی واجتماعی در ایستایی و پویایی حقوق، رساله جهت دریافت درجه دکتری حقوق خصوصی، تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
    • صادقی، محسن (1394)، اصول حقوقی و جایگاه آن در حقوق موضوعه، تهران: انتشارات میزان.
    • صانعی، پرویز (1381)، حقوق و اجتماع، تهران: انتشارات طرح نو.
    • عابدی فیروزجائی، ابراهیم (1397)، روش‌شناسی حقوقی دکتر کاتوزیان، تهران: انتشارات حقوق یار
    • علل نقض آرای حقوقی در دیوان‌عالی کشور (1376)، چاپ اول، تهران: انتشارات ققنوس.
    • علومی، رضا (1348)، کلیات حقوق، تهران: مؤسسه عالی حسابداری.
    • فنازاد، رضا (1391)، صلاحیت اختیاری و حاکمیت قانون، رساله جهت دریافت درجه دکتری حقوق خصوصی، تهران، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی.
    • فرحزادی، علی‌اکبر و سیدرسول میرنژاد (1400)، «اصل ترمیم دادرسی در حقوق دادرسی مدنی»، مجلۀ حقوقی دادگستری، دورۀ ۸۵، شمارۀ ۱۱5.
    • کاتوزیان، ناصر (1391)، اعتبار امر قضاوت شده در امور مدنی، تهران: نشر دادگستر.
    • کاتوزیان، ناصر (1392)، فلسفۀ حقوق، جلد 1و2، چاپ دهم، تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار.
    • کاتوزیان، ناصر (1392)، حقوق مدنی، درسهایی از شفعه، وصیت، ارث، تهران: نشر میزان.
    • مقدم، عیسی (1400)، «جایگاه قاعدۀ داراشدن ناعادلانه یا استفادۀ بدون جهت در حقوق تجارت با تأکید بر رویۀ قضایی»، مجلۀ حقوقی دادگستری، دورۀ ۸۵، شمارۀ ۱۱5.
    • نصیران نجف‌آبادی، داود (1388)، حکومت حقوق یا حکومت قاضی، رساله جهت دریافت دکتری حقوق خصوصی، تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
    • یاوری، اسدالله و محمد حسنوند (1398)، «امکان سنجی نظارت بر صلاحیت تفسیری قضات با الگو از رویکردهای نوین نظارت در حقوق اداری»، فصل‌نامه حقوق اداری، سال ششم، شماره

    عربی

    • مقبول، فتیحه و فهیمه مسعودان (2014)، ممارسه الدعوی المدنیه التبعیه، مذکره لنیل شهاده الماستر فی الحقوق (تخصص القانون الخاص والعلوم الجنائیه)، الجزائر، جامعه بجایه.

    لاتین

    • Alexy, Robert (2002), A theory of Constitiutional Rights, Julian Rivers (trans.), Oxford University Press.
    • Reymand, A. Virieux (1975), La logique Formelle, paris: P.U.F,.
    • Beaty, David M, the ultimate Rule of Law, London, Oxford, First Published,2004.
    • Béchillon, Marielle de (1998), La notion de principe géneral en droit privé; Paris: U.P.d'Aix-Marseille.
    • Bekaert, Herman (1963), Introduction à l'étude du droit, Bruxelles: Emile.
    • Borowski, Martin, "On the Continental European Tradition of Special Limiting Clauses and the General Limiting Clause of Art 52 (2) Charter of Fundamental Rights of The European Union", Legisprudence, Vol. 1, No. 2, 2007.
    • Bustamante, Thomas, "Principles, Precedents and their Interplay in Legal Argumentation: How to Justify Analogies between Cases", Martin Borowski (ed.) On the Nature of Legal Principales, Stuttgart, Nomos, 2010.
    • Elliotte, Chatherine and Frances Quinn (2000), English Legal System, 3nd ed, London, Longman.
    • Dworkin, Ronald (1978), Taking Rights Seriously, Cambrige, Massachusetts, Harvard University Press.
    • Dworkin, Ronald (1986), Laws Empire, Cambrige, Massachussetts: The Belknap Press of Harvard University Press.
    • Dworkin, Ronald (1972), Social rules and legal theory, Vol81, Yale L.J.
    • Elliot, Mark (2001), The Constitutional Foundation of Judicial Review, First Published, Hart Publishing Oxford, Portland.
    • Gobert, V.M. (1992), "Réflexion sur les sources du Droit et les principes dindisponibilité du corps humain et de l'etat des personne", T.D.C., (N.2).
    • Hégel; G.F (1940), Principes de la Philosophie du droit, Traduit par: Kaan,Paris: Gallimard.
    • Rawls, John (1973), A Theoey of Justice, Cambrige, Massachusetts, The Belknap Press of Harvard U.P.
    • Leiter, Brian (2005), "Beyound the Hart/Dworkin debate: the methodology problem in jurisprudencd", University of Texas Public Law & Legal Theory, Research Paper Series, N0. 35.
    • Mingers, John (1994), Self-production systems: Implications and applicatios of Autopoises, U.S.A, New York, springer. Molfessis, Nicolas (2001), "La notion de principe dans la jurisprudence de la cur de cassation", RTD civ, (N.3).
    • Raz, Joseph (1972),"legal principles and the limits of law", Yale law journal, vol 81
    • Sartorius, Rolf (1972),"the enforcements of morality", Yale law journal, vol 81.
    • Stanford Encyclopedia of Philosophy (2001), “Constitutionalism”.
    • Tamanaha, Brian (2004), On the rule of law, History, Politics, Theory, Cambrige, Massachusetts, Cambridge University Press.
مجله حقوقی دادگستری
دوره 86، شماره 119
مهر 1401
صفحه 143-170

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 02 بهمن 1401
  • تاریخ پذیرش: 02 بهمن 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار