نوع مقاله : پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه شهیدبهشتی، تهران، ایران
2 کارشناس ارشد حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق قضایی، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، تهران، ایران
چکیده
دعوا زمانی متوجه خوانده است که دادگاه بتواند با فرض صحیح بودن ادعای خواهان، حکم دعوا را علیه خوانده قلمداد کند. در این معنا، هر گاه ادعای خواهان در ماهیت دعوا، علیه خوانده باشد، دعوا نیز متوجه او خواهد بود. این گزاره در دعوایی که مدعی‌علیه و خواندۀ واحدی دارد، کارآمد است. با این حال، کارآمدی آن در دعوا بر متوفی، محل تردید است؛ چراکه در این دعوا، ادعای خواهان در ماهیت، علیه متوفی می‌باشد و خوانده، شخصی غیر از متوفی یعنی وارث او است. از‌این‌رو، پرسش این است که چگونه می‌توان در دعوا بر متوفی، توجه دعوا به وارث را احراز کرد؟ در این مقاله، تلاش می‌گردد با روش کتابخانه‌ای و میدانی، پاسخ به این پرسش، ارائه شود. در این راستا، با جست‌وجو در آرای فقهای امامیه، مشخص می‌گردد که ایشان، شرایطی را جهت توجه دعوا به وارث، لازم دانسته‌اند. برخی از فقها، شرایط توجه دعوا به وارث را همان شرایط توجه سوگند به او دانسته‌اند و برخی، رابطۀ این دو را عموم و خصوص مطلق قلمداد کرده‌اند و عده‌ای نیز، رابطۀ عموم و خصوص من وجه را برگزیده‌اند. در این مقاله، ضمن مرور این دیدگاه‌ها که ذیل بحث راجع به شرایط توجه سوگند به وارث مطرح شده‌است، این فرضیه تقویت و اثبات می‌گردد که رابطۀ میان شرایط توجه دعوا به وارث و شرایط توجه سوگند به او، عموم و خصوص من وجه است بدین نحو که با اثبات سه شرط فوت، بقای ترکه و رابطۀ وراثت میان متوفی و خواندۀ دعوا، دعوا متوجه وارث می‌گردد. در حقوق ایران نیز علاوه بر پذیرش لزوم اثبات این سه شرط جهت توجه دعوا به وارث، گواهی انحصار وراثت به‌عنوان راهکار احراز فوت و رابطۀ وراثت میان متوفی و خوانده و مقررات راجع به قبول و عدم رد ترکه به‌عنوان راهکار احراز بقای ترکه، قابل‌شناسایی است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The Conditions of Being the Claim Against The Heir in Shia’h Jurisprudence And Their Identification Solutions in Iranian Law
نویسندگان [English]
- Ehsan Bahrami 1
- Sayyed Amin Pishnamaz 1
- Amir Zare 2
1 PhD student in private law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 Master of Private law, Faculty of Judicial Law, University of Judicial Sciences and Administrative Services, Tehran, Iran
چکیده [English]
The claim is considered against the defendant when the court can consider the judgment against the defendant, assuming that the plaintiff's claim is true. This statement is effective in a lawsuit with the same respondent and defendant. However, its effectiveness in the claim against the deceased is questionable; because in this claim, the plaintiff's claim is against the deceased and the defendant is a person other than the deceased, ie his heir. Hence, the question is «how can we identify the claim against the heir in such a lawsuit?» In this article, an attempt is made to provide an answer to this question by the library and field methods. In this regard, by searching the opinions of Shia’h Jurisprudents, it is observed that they have considered some conditions necessary for the claim against the heir. In this article, while reviewing these views, which have been discussed below regarding the conditions for taking the oath to the heir, the hypothesis is strengthened and proved that the relationship between the conditions for being the claim against the heir and the conditions for taking the oath to him is general and peculiar in some respects meaning that by proving three conditions including death, remaining the estate, and the inheritance relationship between the decedent and the defendant, the claim is against the heir. In Iranian law, in addition to accepting the need to prove the foregoing conditions to be the claim against the heir, an inheritance certificate as a way to detect the death and the relationship of inheritance between the deceased and the defendant and the rules on acceptance and non-repudiation of inheritance as a way to detect remaining of the estate is identifiable.
کلیدواژه‌ها [English]
- Attention of The Claim Against The Heir
- Claim
- Estate
- Death
- Heir
- Decedent
فارسی
- افتخار جهرمی، گودرز و مصطفی السان (1399)، آیین دادرسی مدنی، جلد سوم، چاپ اول، تهران: میزان.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1398)، دائرة المعارف علوم اسلامی، چاپ پنجم، تهران: گنج دانش.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1397)، مجموعه محشّی قانون مدنی، چاپ ششم، تهران: گنج دانش.
- خدابخشی، عبدالله (1399)، حقوق دعاوی، جلد نخست، چاپ سوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- داوودی، امیر سالار (1387)، «لزوم یا عدم لزوم ارایه گواهی حصر وراثت در هنگام طرح دعوا توسط خواهان به طرفیت وارث متوفی»، مجله کانون وکلا، سال 1387، شماره 200 و 201.
- رودیجانی، محمّدمجتبی (1397)، قانون امور حسبی در نظم حقوقی کنونی، چاپ اول، تهران: کتاب آوا.
- شمس، عبدالله (1385)، آیین دادرسی مدنی، جلد نخست، چاپ چهاردهم، تهران: دراک.
- شهیدی، مهدی (1394)، ارث، چاپ نهم، تهران: مجد.
- صفایی، سیّد حسین و شعبانی کندسری، هادی (1397)، وصیت، ارث، شفعه، چاپ اول، تهران: سهامی انتشار.
- صفیان، سعید و محمدمهدی مقدادی (1400)، «اصل اختیار خواهان در تعیین عنوان دعوای مدنی»، مجله حقوقی دادگستری، سال 1400، شماره 113.
- فرحزادی، علی‌اکبر و سیدرسول میرنژاد (1400)، «اصل ترمیم دادرسی در حقوق دادرسی مدنی»، مجله حقوقی دادگستری، سال 1400، شماره 115.
- کاتوزیان، ناصر (1395)، شفعه، وصیّت، ارث، چاپ بیست و ششم، تهران: میزان.
- کاتوزیان، ناصر (1395)، نظریه عمومی تعهدات، چاپ هشتم، تهران: میزان.
- نهرینی، فریدون (1398)، آیین دادرسی مدنی، جلد دوم، چاپ اول، تهران: گنج دانش.
آرای قضایی
- دادنامه شماره 140050390000189099 مورخ 26/01/1400، شعبه 9 دادگاه حقوقی شهرستان کرمانشاه.
- دادنامه شماره 9909978310101118 مورخ 04/09/1399، شعبه 1 دادگاه حقوقی شهرستان کرمانشاه.
- دادنامه شماره 9909978311100448 مورخ 02/04/1399، شعبه 11 دادگاه حقوقی شهرستان کرمانشاه.
عربی
- آشتیانی، میرزا محمّد حسن (1404ق)، کتاب القضاء، جلد نخست، چاپ دوم، قم: منشورات دار الهجره.
- تبریزی، میرزا جواد (1427ق)، اسس القضاء و الشهاده، چاپ اول، قم: دفتر مولف.
- جواهری، شیخ حسن (بی‌تا)، بحوث فی الفقه المعاصر، جلد اول، بی‌چا، بیروت: دار الذخائر.
- خویی، سیّد ابوالقاسم (1409ق)، مبانی العروة الوثقی، جلد اول، چاپ اول، قم: مدرسة دار العلم.
- خویی، سیّد ابوالقاسم (1428ق)، القضاء و الشهادت، جلد نخست، بی‌چا، نجف: مؤسسه الخویی الاسلامیّه.
- رشتی، میرزا حبیب الله (1401ق)، کتاب القضاء، جلد نخست، بی‌چا، تهران: دار القرآن الکریم.
- شاهرودی، سیّد محمود (1424ق)، المعجم الفقهی لکتب الشیخ الطوسی، جلد پنجم، چاپ اول، قم: مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع).
- شهید ثانی، زید بن علی (1412ق)، الرّوضه البّهیه فی شرح اللمعه الدّمشقیه، جلد نخست، چاپ اول، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه قم.
- شهید ثانی، زید بن علی (بی‌تا)، مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، جلد سیزدهم، بی‌چا، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیّه.
- شیخ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الامامیّه، جلد هشتم، چاپ اول، تهران: المکتبه المرتضویّه لاحیاء الآثار الجعفریّه.
- طباطبایی مجاهد، سیّد محمّد (بی‌تا)، المناهل، بی چا، قم: مؤسس آل البیت علیهم السّلام لاحیاء التراث.
- طباطبایی، سیّد علی (1422ق)، ریاض المسائل فی بیان احکام الشرع بالدلائل، جلد سیزدهم، چاپ اول، قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
- عراقی، ضیاء‌الدین (بی‌تا)، شرح تبصرة المتعلّمین، بی‌چا، قم: مهر.
- علّامه حلّی، جمال الدّین حسن بن یوسف (1413ق)، مختلف الشیعة، جلد چهارم، چاپ اول، قم: مؤسسه النّشر الاسلامیّ التّابعه لجماعه المدرّسین.
- علّامه حلّی، جمال الدّین حسن بی یوسف (1413ق)، قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام، جلد سوم، چاپ اول، قم: مؤسسه النّشر الاسلامیّ التّابعه لجماعه المدرّسین.
- فاضل لنکرانی، شیخ محمّد (1427ق)، تفصیل الشّریعه- القضاء و الشّهادت، چاپ دوم، قم: مرکز فقه الائمه الاطهار.
- گلپایگانی، سید محمد رضا (1401ق)، کتاب القضاء، جلد نخست، بی‌چا، قم: چاپ خیام.
- محقّق ثانی، شیخ علی بن الحسین (1408ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، جلد پنجم، چاپ اول، قم: مهدیه.
- محقّق حلّی، نجم الدّین جعفر بن حسن (1408ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جلد چهارم، چاپ دوم، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- محقّق حلّی، نجم الدّین جعفر بن حسن (1410ق)، المختصر النّافع فی فقه الامامیّه، چاپ سوم، تهران: قسم الدّراسات الاسلامیّه فی مؤسسه البعثه.
- مروارید، علی اصغر (1410ق)، الینابیع الفقهیّه، جلد یازدهم، چاپ اول، بیروت: دارالثّرات.
- مقدّس اردبیلی، احمد بن محمّد (1403ق)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، جلد نهم، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- منتظری، شیخ حسین علی (1415ق)، دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الإسلامیّة، جلد سوم، چاپ دوم، قم: تفکّر.
- منتظری، شیخ حسین علی (1422ق)، نظام الحکم فی الإسلام، چاپ اول، قم: سرایی.
- نجفی، شیخ محمّدحسن (1362)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، جلد چهلم، چاپ هفتم، بیروت: دار احیاء التّراث العربی.
)