نوع مقاله : پژوهشی
نویسنده
دکتری حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
تعیین مبنای مسئولیت مدنی ارائه‌دهندگان خدمات حرفه‌ای (نظیر پزشکی، وکالت و مهندسی) همواره یکی از دغدغه‌های نظام‌های حقوقی مختلف بوده است. مشکل در تعیین مبنای مسئولیت مدنی این اشخاص، از یک‌سو تفاوت‌هایی است که ارائۀ خدمات حرفه‌ای با تولید و عرضۀ کالا داشته و نمی‌توان مبانی مسئولیت مدنی کالاها را در خصوص این اشخاص توسعه و تعمیم داد و از طرفی مراجعین به این اشخاص به دلیل عدم برخورداری از دانش و مهارت تخصصی، یارای اثبات تقصیر در برابر آنان را ندارند. تعیین مبنای مسئولیت مدنی ارائه‌دهندگان خدمات حرفه‌ای به این دلیل دشوارتر است که این اشخاص عموماً یک رسالت اجتماعی را برعهده دارند. در هر یک از نظام‌های حقوقی فرانسه و کامن‌لا، اگرچه مبنای اصلی مسئولیت ارائه‌دهندگان خدمات حرفه‌ای مبتنی بر تقصیر است، اما برای حمایت از مراجعین به این اشخاص، راهکارهایی برای اعمال مسئولیت محض در مواردی ارائه شده است که با استفاده از این راهکارها و با بومی‌سازی آن می‌توان قاعدۀ عام مبنای مسئولیت مدنی این اشخاص در حقوق ایران را تبیین نمود. در حقوق ایران، برای حل مشکل پیش‌گفته و ایجاد توازن بین مسئولیت و رسالت اجتماعی اشخاص حرفه‌ای می‌توان در فرضی که ارائۀ خدمات منتهی به تولید کالا می‌گردد نظیر معمار یا پزشک داروساز، مبانی اتلاف و تسبیب را نظیر تولید‌کنندۀ کالاها اعمال نمود و در فرضی که خدمات به صورت صِرف ارائه می‌گردد، در برابر طرف قرارداد و در خصوص تعهدات به نتیجه، مبنای مسئولیت بدون تقصیر و در خصوص تعهدات به وسیله و هم‌چنین در خصوص اشخاص ثالث که فاقد رابطۀ قراردادی هستند، مسئولیت مبتنی بر تقصیر را برقرار نمود.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Comparative study of the basis of professional's liability under Iranian, French and American legal systems and Islamic Feghh
نویسنده [English]
- Mohammadkaezem Mahtabpoor
PhD in Private Law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]
Determining the liability basis of professionals (such as doctors, lawyers and engeeniers), is one of the most important matters in different legal systems. The problem regarding determing the liability of these people is, on one hand, the differences exist between service providng and product manufacturing which makes it difficult to provide a general principle regarding civil liability for all of them. On the other hand, their clients, due to lack of science and skill, could not prove professionals’ fault.
The social responsibility of these people, make determing the basis of their liability, more harsh.
Although in both French and Common law legal systems, the main theory regarding the professionals’ liability is based on fault, there is some solutions to impose strict liability in some cases in order to protect their clients. Knowing this solutions and ocalizing them, will lead us to the general principle of professionals’ liability under Iranian legal system.
In order to sloved the aforementioned problem in Iranian legal system and for the porpuse of balancing between professionals’ liability and social responsibility (mossion), in case service providing ends in goods manufacturing, such as architect and pharmesict, “Etlaf” and “Tasbib” shall be considered as the basis of the liability. In case of mere service providing, where there is a breach of an “obligation by result”, no- fault liability and where there is a breach of an “obligation by means”, fault base liability seems suitable. Any loss to third parties is included in the latter one.
کلیدواژه‌ها [English]
- Professional
- Fault based liability
- Strict liability
- contractual liability
- extra-contractual liability
فارسی
- امینی، منصور و رشید عنایت‌تبار (۱۳۹۷). «بررسی تطبیقی مسئولیت مدنی سبب و مباشر در حقوق ایران و عامل مداخله‌گر در حقوق انگلستان»، مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ نهم، شمارۀ ۱.
- ایزانلو، محسن (۱۳۹۳)، شروط محدودکننده و ساقط‌کننده مسئولیت در قرارادها، چاپ چهارم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- بادینی، حسن (۱۳۹۱)، «نقدی بر مبنا و قلمرو مسئولیت مدنی عرضه‌کنندگان کالا و خدمات در قانون حمایت از مصرف‌کنندگان مصوب ۱۳۸۸»، تحقیقات حقوقی، شمارۀ ۵۸.
- بادینی، حسن و هادی شعبانی کندسری (۱۳۹۷)، «مطالعۀ تطبیقی مبنای مسئولیت مدنی عرضه‌کنندگان خدمات در فقه امامیه، حقوق ایران و فرانسه»، حقوق تطبیقی، شمارۀ ۱۱۰.
- تفرشی، محمد عیسی و عبدالوحید مرتضوی (۱۳۸۸)، «مطالعه تطبیقی تعهد به وسیله و به نتیجه در فقه، حقوق فرانسه و ایران»، پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، شمارۀ ۱۵.
- جعفری‌تبار، حسن (۱۳۹۶)، مسئولیت مدنی کالاها، تهران: نگاه معاصر.
- صفایی، حسین و هادی شعبانی کندسری (۱۳۹۴)، «مبنای مسئولیت مدنی تولید‌کنندگان کالا و ارائه‌دهندگان خدمات؛ مطالعه تطبیقی در حقوق ایران، اسلام، امریکا و اتحادیه اروپا»، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، شمارۀ ۶.
- قربان‌پور، محمدمهدی (۱۳۸۵)، «تقصیر و رابطه سببیت در نظام مسئولیت مدنی»، مجلۀ حقوقی دادگستری، شمارۀ ۵۴.
- کاتوزیان، ناصر (۱۳۸۷)، عقود معین، جلد اول، چاپ دهم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کاشانی، سید صادق (۱۳۹۶)، مسئولیت مدنی ناشی از طراحی در صنعت ساختمان، تهران: شهر دانش.
- کاظمی، محمود (۱۳۸۴)، مسئولیت مدنی ناشی از اعمال پزشکی، پایان‌نامه برای اخذ مدرک دکترا، دانشکده حقوقی و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
- میرشکاری، عباس (۱۳۹۷)، رساله عملی در مسئولیت مدنی، چاپ دوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- نعمتی، شادمان، علیا صابری و آبتین حیدرزاده (۱۳۸۹). «پروفشنالیزم (حرفه‌ای‌گری) پزشکی و آموزش آن به دانشجویان»، پژوهش در آموزش علوم پزشکی.
- وحدتی شبیری، حسن (۱۳۸۸)، «مبنای مسئولیت مدنی یا ضمان ناشی از تخلف از اجرای تعهد»، پژوهش‌نامه فقه و اصول، شمارۀ ۸۲.
عربی
- الانصاری، مرتضی (۱۴۱۵ق)، المکاسب، جلد پنجم، قم: تراث الشیخ الاعظم.
- ابن ادریس حلی (۱۴۱۰ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، جلد دوم، چاپ دوم، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
- الحرالعاملی، محمد (۱۴۱۴ق)، وسائل الشیعه، جلد ۱۳، قم: مؤسسه آل‌البیت لاحیاء التراث.
- الحسینی، میر عبد الفتاح (۱۴۱۷ق)، العناوین الفقهیه، جلد دوم، چاپ دوم، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
- الرشتی، المیرزا حبیب اله (بی‌تا)، کتاب الغصب، بی جا.
- الشیخ الصدوق (۱۴۰۴ق)، من لا یحضره الفقیه، جلد سوم، چاپ دوم، قم: جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه.
- الشیخ الطوسی (۱۳۸۷ق)، المبسوط فی فقه الامامیه، جلد سوم، چاپ سوم، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
- الشیخ المفید (۱۴۱۰ق)، المقنعه، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة.
- الطباطبایی الیزدی، محمدکاظم (۱۴۲۰ق)، العروة الوثقى، جلد پنجم، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
- علم‌الهدی، مرتضی (بی‌تا)، الانتصار فی انفرادات الامامیه، بی‌جا.
- الفیض الکاشانی (بی‌تا)، مفاتیح الشرایع فی فقه الامامیه، جلد دوم، قم: کتابخانه آیه اله مرعشی نجفی.
- المحقق الحلی (۱۴۰۹ق)، شرایع الاسلام فی مسائل الاحلال و الحرام، جلد دوم، چاپ دوم، تهران: نشر استقلال.
- مشکینی، علی (۱۴۱۹ق)، مصطلحات الفقه و معظم عناوینه الموضوعیة، جلد اول، قم: نشر الهادی.
انگلیسی و فرانسوی
- Bacache-Gibeili, Mireille. (2012). Les obligations. La responsabilité civile extracontractuelle, 2nd edn, Paris: Economica.
- Birks, Peter. (1996). Wrongs and Remedies in the Twenty-first Century, London: Society of Public Teachers of Law.
- Borghetti, Jean-Sebastien. (2016), European Product Liability an Analysis of the State of the Art in the Era of New Technologies, Product Liability in France, UK: Intersentia.
- Dyson, Matthew. (2018). Regulating Risk through Private Law, UK: Intersentia.
- Taylor, Simon. (2015). Medical Accident Liability and Redress in English and French Law, Cambridge University Press.
- Greenstreet, Bob; Greenstreet, Kaven; Schermer, Brian. (2015). Law and practice for architects, Architectural Press.
- Gulijk, Stéphanie van. (2009). European Architect Law: Towards a New Design, Maklu.
- Heisse, John R. (2011). “The Measure of Malpractice—A Rebuttal to the “Threshold Approach” to Evaluating Errors in Design”, Journal of the ACCL.
- Hurd, Helen G. (1967), “who is a professional”, journal of cooperation extension.
- Knapp, Viktor. (1983). International Encyclopedia of Comparative Law, Volume 11, Part 1, Martinus Nijhoff Publishers.
- Le Tourneau, Philippe. (2005). Responsabilité Civile Professionelle, 2éme éd., Paris, Dalloz.
- Miller, Barry Josef. (1982). “Designing and building: the case for strict liability in tort”, Case Western Reverse Law Review.
- Munson Prize. (1894). “The Liability of an Attorney for Erroneous Advice”, Yale Law Journal.
- Rastogi, Prateek. (2007). Bolam Test, JIAFM ISSN: 0971-0973.
- Rupert, Jackson. (1988), “Professional Liability”, RSA Journal, Vol: 136, No. 5384.
- Rupert, Jackson. (2015). The Professions: Power, Privilege and Legal Liability, Available at:
https://www.judiciary.uk/wp-content/uploads/2015/04/pnbalecture-_2_.pdf, last visited: 2020,2,20.
- Scott Degan, Nancy (1982), “a prescription for doctors: avoid warranties”, Loyola law review, Vol 28.
- Senkler, K.C. (1916). British Columbia Reports, The Law Society of British Columbia.
- Sutherland, Philip. (1984). “Solicitors' Liability for Negligence in Australia and the United Kingdom”, The International and Comparative Law Quarterly, Vol. 33, No. 2.
- Symmons, Clive R. (1975). “The Problem of the Applicability of Tort Liability to Negligent Mis-statements in Contractual Situations: A Critique on the Nunes Diamonds and Sealand Cases”, McGill Law Journal, Vol. 21.
- Taylor, Simon. (2015). Medical Accident Liability and Redress in English and French Law, Cambridge University Press.
- Viney, Genevieve. (1995). Traite de droit civil introduction a la responsabilite, Paris: libraire generale de droit et de jurisprudence.
- Greaves and Co (Contractors) Ltd V Bayham Meikle and Partners, 1975, Available at:
https://swarb.co.uk/greaves-and-co-contractors-ltd-v-baynham-meikle-and-partners-ca-1975, Last visited: 2020,02,23.
- Parkway Co. v. Woodruff, 1993. Available at:
https://casetext.com/case/parkway-co-v-woodruff-1, Last visited: 2020,02,23.
- Samuels v. Davis, 1943, Available at:
https://swarb.co.uk/samuels-v-davis-1943, Last visited: 2020,02,23.
)