نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار حقوق عمومی دانشگاه بوعلی سینا همدان

چکیده

نظریه تفکیک قوا یکی از مهم‌‌ترین نظریه‌ها و مفاهیم در حقوق عمومی می‌باشد که نخستین بار توسط مونتسکیو به صورت یک نظریه منسجم ارائه شد. برداشت‌ها و سنت‌های متفاوت و متعددی از این مفهوم در کشورهای مختلف به وجود آمده است. ایرانیان نیز برای نخستین‌بار از خلال انقلاب مشروطیت با این مفهوم از طریق نوشته‌های روشنفکران آشنا شدند و در قانون اساسی مشروطه به آن اشاره کردند. در این مقاله پس از نگاهی به مفهوم تفکیک قوا و سنت‌های آن، تجربه ایرانیان را در خصوص این مفهوم در نوشته‌های روشنفکران و فقها و تجربه مهم مجلس اول بررسی خواهیم نمود. یکی از بحران‌های اصلی مجلس اول بحران تفکیک قوا بود زیرا در حقیقت وظایف هیچ‌کدام از نهادها مشخص نبود. از این رو نمایندگان این مجلس، وارد بحث‌هایی شدند که بسیاری از مسائل مربوط به تفکیک قوا از جمله رابطه مجریه و مقننه، مسئولیت وزرا در برابر مجلس، تفکیک سلطنت از حکومت و موارد دیگر را روشن ساخت. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Formation of the Concept of the Separation of Power in Iran's Constitutional Revolution

نویسنده [English]

  • Fardin Moradkhani

چکیده [English]

The theory of separation of powers is one of the most important concepts in public law that was stated for the first time by Montesquieu. Different and various conceptions and traditions of this concept have been created in different countries. Iranians became familiar with this concept during constitutional revolution through writings of intellectuals, and referred to it in Constitution. In this essay after a short consideration of the concept of separation of powers, we will investigate Iranian's experiences with this concept in the writings of intellectuals and clergymen and important experience of the first parliament. One of the main challenges of the first parliament was regarded to the separation of powers, because there were no clear guidelines for various bodies of newly created form of government. So, members of this parliament debated different issues, like the relationship between Executive and Judiciary and responsibilities of ministers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Separation of Powers
  • Parliament
  • Check and Balance
  • Liability
-         آدمیت، فریدون، مجلس اول و بحران آزادی، انتشارات روشنگران، 1370.
-         ارادان، فیلیپ، نهادهای سیاسی و حقوق اساسی، ترجمه رشید انصاریان، انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز، چاپ اول، 1389.
-         ارسطو، سیاست، ترجمه حمید عنایت، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی، 1387.
-          استار، پل، قدرت آزادی، ترجمه فریدون مجلسی، نشر ثالث، 1388.
-         بردو، ژرژ، لیبرالیسم، ترجمه عبدالوهاب احمدی، نشر نی، 1378.
-         بلامی، ریچارد، «شکل سیاسی قانون اساسی»، ترجمه محسن حسنوند، نشریه حقوق اساسی، شماره 4، تابستان 1384.
-         بوشهری، جعفر، حقوق اساسی، جلد اول، چاپ نهم، انتشارات دانشگاه تهران، 1355.
-         جعفری ندوشن، علی‌اکبر، تفکیک قوا در حقوق ایران، آمریکا و فرانسه، دفتر اسناد انقلاب اسلامی، 1383.
-         حقدار، علی­اصغر، مجلس اول: نهادهای مشروطیت، انتشارات مهر نامک، 1383.
-         زرگری­نژاد، غلامحسین، رسائل مشروطیت، جلد‌های اول و دوم، چاپ دوم، موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی، 1390.
-         طالبوف، عبدالرحیم، مسالک‌المحسنین، به کوشش باقر مؤمنی، چاپ دوم، بی‌جا، بی‌نا، 1356.
-         ـــــــــــــــــــ، کتاب احمد، به کوشش باقر مؤمنی، انتشارات شبگیر، 1356.
-         طباطبایی، سیدجواد، نظام­های نوآیین در اندیشه سیاسی، انتشارات مینوی خرد، 1393.
-         علوی، پرویز؛ و نادعلی صادقیان، «ریشه‌های فکری اصل تفکیک قوا»، فصلنامه حقوق، دوره 40، شماره 2، تابستان 89.
-         فرانک، پارکین، ماکس وبر، ترجمه شهناز مسی‌پرست، انتشارات ققنوس، چاپ اول، 1384.
-         قاسم­زاده، قاسم، حقوق اساسی، مقدمه تصحیح و تحشیه علی اکبرگرجی، انتشارات جنگل، 1390.
-         قاضی، ابوالفضل، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، چاپ ششم، انتشارات دانشگاه تهران، 1375.
-         قریشی، فردین، بحران ناهماهنگی پایدار قوای سه‌گانه حاکمیت: مطالعه موردی ایران، فصلنامه سیاست، دوره40، شماره 3، پاییز 1389.
-         کسروی، احمد، تاریخ مشروطه ایران، چاپ بیست وچهارم، انتشارات امیرکبیر، 1390.
-         کلی، جان، تاریخ مختصر تئوری حقوقی در غرب، ترجمه محمد راسخ، انتشارات طرح نو، 1382.
-         مستشارالدوله، میرزا یوسف خان، یک کلمه، به اهتمام علیرضا دولتشاهی، انتشارات بال، 1386.
-          ملکم، مجموعه آثار میرزا ملکم خان، به کوشش محیط طباطبایی، انتشارات علمی، 1327.
-         ملکم خان، روزنامه قانون، به کوشش هما ناطق، انتشارات امیرکبیر، 1355.
-         ملکی، حسین، دولت­های ایران در عصر مشروطیت ۱۳۵۷ - ‎۱۲۸۵، نشر اشاره، 1370.
-         میرزا ابراهیم خان، رساله حقوق بشری اساس سیاست مملکت، مقدمه و تصحیح علی اصغر حقدار، نشر شهاب، 1386.
-         میرزا صالح، غلامحسین، مشروح مذاکرات مجلس اول، انتشارات مازیار، 1384.
-         مونتسکیو، شارل، روح‌القوانین، ترجمه علی اکبر مهتدی، چاپ ششم، انتشارات امیرکبیر، 1349.
-         نوایی، عبدالحسین، دولت­های ایران از آغاز مشروطیت تا اولتیماتوم، انتشارات بابک، 1355.
-         نویمان، فرانتس، آزادی قدرت و قانون، ترجمه عزت‌الله فولادوند، انتشارات خوارزمی، 1373.
-         ویژه، محمدرضا، مبانی نظری ساختاری دولت حقوقی، انتشارات جنگل، 1390.
-         وینسنت، آندره، نظریه­های دولت، ترجمه حسین بشیریه، چاپ چهارم، نشر نی، 1383.
 
-          Alder, John, General Principle of Constitutional and Administrative Law, Palgrave Macmillan, 2002.
-          Cooper, Samuel, "Considering Power in Separation of Power", Stanford Law Review, Vol. 46, June 1994.
-          Cosper, Gerald, "An Essay in Separation of Powers: Some Early Version and Practices", William and Mary Law Review, Vol. 30, Issue 2, 1989.
-          Jennings, Jeremy, Conceptions of England and Its Constitution in 19th Century French Political Thought, The Historical Journal, Vol. 29, March 1986.
-          Munro, Colin, Studies in Constitutional Law, 2nd Edition, Butterworths, 1999.
-          Salzberger, Eli; and Stefan Vigot, The Separation of Power, New Perspective and Empirical Finding, Springer Science, 2009.