بررسی تعهدات طبیعی در حقوق ایران؛ با رویکرد حقوقی و تحلیل اقتصادی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق بین الملل دانشگاه شهیدبهشتی، معاون قضایی رییس کل دادگستری استان قزوین

2 دادرس دادگاه عمومی بویین زهرا، کارشناسی ارشد حقوق اقتصادی

3 کارشناس ارشد حقوق اقتصادی

چکیده

یکی از انواع تعهدات که در خصوص مبنا و ماهیت آن، دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد، تعهدات طبیعی است؛ تعهداتی که برای متعهدٌله، قانوناً حق مطالبه نمی‌باشد، اما اگر متعهد به میل و اراده‌ی خود، این تعهد را ایفا نماید، دعوای استرداد او مسموع نخواهد بود. موضوع این نوشتار، ماهیت حقوقی و مصادیق تعهدات طبیعی است. هم‌چنین می‌خواهیم بدانیم در خصوص این گونه تعهدات، کدام قاعده‌ی حقوقی از نظر اصول اقتصادی کارآتر و مطلوب‌تر است؟ با استفاده از مبانی فقهی، حقوقی و اقتصادی، می‌توان گفت قاعده‌ی منع دارا شدن بلاجهت یا منع اکل مال به باطل، بهترین تأسیس حقوقی است که مبنا و ماهیت تعهدات طبیعی را تبیین می‌نماید؛ افزون بر این، دیون مشمول مرور زمان و قرارداد ارفاقی، دین انکار شده با سوگند، دین مشمول اعتبار قضیه‌ی محکوم‌ٌبها و نفقه‌ی گذشته‌ی اقارب را می‌توان به عنوان مصادیق عمده‌ی تعهدات طبیعی برشمرد؛ هم‌چنین با لحاظ مقوله‌ی هزینه‌های اجتماعی، مقررات ماده‌ی 266 قانون مدنی مبنی بر فقدان قابلیت استماع دعوای استرداد مدیونی که دین واقعی را پرداخت نموده است، به عنوان منبع قانونی تعهدات طبیعی از حیث اقتصادی نیز کارآمد می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of Natural Obligations in Law of Iran with an Approach of Legal and Economic Analysis

نویسندگان [English]

  • Majid Akbarpour 1
  • Abolfazl Mohebbi 2
  • Khadijeh Nazari 3
چکیده [English]

Natural obligations is one of various kinds of obligations that there are diferent viewpoints on its basis and nature. these are obligations in which, the obligee has no claim right but if the obligor voluntarily fulfilled the obligation, his/her claim for restitution will not be admissible. the question here is :what is the legal nature  of natural obligation? what are its instances? And which legal rule) from economic principles) is more efficient and desirable about such obligations? Using the  jurisprudence juridical and economic principles, can said that, prohibition of unlawful possession or prohibition of unlawful utilization of a property is the best legal establishment that illustrates basis and nature of natural obligations. Moreover, time lapse debts, leniency contracts debts, denied by oath, debts related to credibility of judgment and kinfolks (relatives) past alimony can be counted as instances of natural obligations. Also observing social costs, provisions of article 266 of civil code on inadmissibility of claim for restitution of debtor who has paid the real debt, as a legal source in natural obligations is efficient

کلیدواژه‌ها [English]

  • Natural Obligations
  • Moral Obligations
  • Economic Efficiency
  • Unlawful Possession Rule
  • Unilateral Obligation

مراجع

الف: فارسی
1- اداره کل قوانین و مقررات کشور، مجموعه مقررات آئین دادرسی مدنی، جلد دوم،  تهران، بی‌نا، 1375.
2- بابایی، ایرج، «مبانی نظری رویکرد تحلیل اقتصادی حقوق»، پژوهش حقوق و سیاست، سال نهم، شماره‌ی 23، پاییز و زمستان 1386.
3- باختر، سیداحمد، مجموعه کامل آراء وحدت رویه کشور امور حقوقی، تهران، انتشارات جنگل، چاپ اول، 1387.
4- بروجردی عبده، محمد، حقوق مدنی، تهران، مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1380.
5- جعفری لنگرودی‌، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران، انتشارات گنج دانش، چاپ یازدهم، 1380.
6- جعفری لنگرودی، محمد جعفر، فلسفه حقوق مدنی، جلد دوم، تهران، انتشارات گنج دانش، چاپ اول، 1380.
7- جوان‌مرادی، ناهید، «مبانی نظری تعهدات طبیعی»، مجله‌ی دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی، شماره‌ی 62 ، دی ماه 1382.
8- دادگر، یدالله، مؤلفه‌ها و ابعاد اساسی حقوق و اقتصاد، تهران، انتشارات پژوهشکده‌ی اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس و نور علم، چاپ اول، 1389.
9- ره‌‌پیک، حسن، حقوق مدنی، الزامات بدون قرار داد، تهران، انتشارات اطلاعات، 1381.
10- شهیدی، مهدی، حقوق مدنی3، تعهدات، تهران، مجمع علمی و فرهنگی مجد، چاپ چهارم، 1383.
11- فوگیل، ام، گزیده مطالب اساسی اقتصاد خرد، مترجم: احمد ایازی، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، چاپ اول، 1380.
12- قاسم‌زاده، سید‌مرتضی، اصول قراردادها و تعهدات، تهران، نشر دادگستر، چاپ اول، 1383.
13- کاتوزیان، محمدعلی، آدام اسمیت و ثروت ملل، تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپ سوم، 1388.
14- کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی، نظریه عمومی تعهدات، تهران، نشر میزان، 1385.
15- کاویانی، کوروش، «درآمدی بر تحلیل اقتصادی حقوق‌»، پژوهش حقوق و سیاست‌، سال نهم، شماره‌ی 23، پاییز و زمستان 1386.
16- مکی عاملی، محمد بن (شهید اول)، اللمعه الدمشقیه، جلد اول، مترجم: حمید مسجدسرایی، تهران، انتشارات خط سوم، چاپ اول، 1383.
17- واحدی‌، جواد، ترجمه قانون تعهدات سوییس‌، تهران، نشر میزان، 1378.
18- یادی‌پور، مهدی، مقدمه‌ای بر حقوق و اقتصاد، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)، چاپ اول، 1389.
ب: عربی
1- حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، تذکره الفقها، جلد اول، قم، مکتبه المرتضویه لإحیاء آثار الجعفریه، بی‌تا.
2- سنهوری، عبدالرزاق احمد، الوسیط فی الشرح القانون المدنی، جلد اول، بیروت، دار الإحیاء التراث العربی، 1958.
3- سنهوری، عبدالرزاق احمد، نظریه‌ العقد، جلد اول، بیروت، دار الإحیاء التراث العربی، 1992.
4- فرج، توفیق حسن، النظریه‌ العامه‌ الالتزام، بیروت، الدار الجامعیه‌، 1988م.
5- کاشف الغطاء، شیخ محمد حسین، تحریر المجله، جلد اول، قم، مکتبه المرتضویه لإحیاء آثار الجعفریه، 1361 هـ.ق.
6- نجفی خوانساری، موسی، منیه الطالب، تقریرات آیت الله سید حسین نایینی، جلد دوم، تهران، انتشارات حیدری، 1373.
7- نجفی، شیخ محمد‌حسن، جواهر الکلام، جلد بیست و سوم، قم، دار الکتب الاسلامیه، چاپ نهم، 1369.
8- یزدی، سیدمحمدکاظم، العروه الوثقی، قم، مؤسسه‌ی نشر اسلامی، 1407 هـ ق.
ج: انگلیسی
1- Cooter,  Robert; Unlen,  Thomas, Law and Economics, Boston, Pearson, 5th ed, 2007.
2- Stephen,  Frank  H., The Economics  of  the Law, Hertfordshire,  Wheathesheaf Books, 1th ed, 1988.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 12 دی 1393
  • تاریخ پذیرش: 12 دی 1393
  • تاریخ اولین انتشار: 12 دی 1393

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار