دانشیار گروه حقوق دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان
10.22106/jlj.2019.87777.2183
چکیده
در دادرسی‌های کیفری به موازات متهم، بزه‌دیده نیز از حقوقی برخوردار است که نه‌تنها مغایرتی با حقوق متهم ندارد بلکه در برخی موارد با آن مشترک است و این حقوق، یکسان در مورد هر دو طرف وجود دارد. از جملۀ این حقوق که جزء اصول و موازین یک دادرسی عادلانه است، حق بر رسیدگی دادگاه صالح قانونی با حضور حقوق‌دان آشنا به موازین حقوقی است. حقوق دیگر، بی‌طرفی و استقلال دادگاه و همچنین حق بر رسیدگی بدون تأخیر است. رعایت این حقوق هم در مورد متهم و هم در مورد شاکی ضروری است و نبودن آن‌ها باعث سلب اعتماد شهروندان نسبت به عملکرد مراجع دادگستری خواهد شد که آثار زیان‌بار زیادی دارد. پرسش اصلی این مقاله آن است که آیا معیارهای دادرسی عادلانه به‌خصوص معیارهای اشاره‌شده، نسبت به قربانیان تقصیر پزشکی در حقوق کیفری فعلی ایران رعایت می‌شود یا خیر؟ این مقاله برای یافتن پاسخی دقیق به این سؤال پژوهشی، سه معیار رسیدگی توسط دادگاه‌های دادگستری، بی‌طرفی و استقلال دادگاه و اصل رسیدگی در زمان متعارف را به‌ترتیب در رسیدگی به پرونده‌های تقصیر پزشکی تحلیل خواهد کرد.
اداره کنترل مواد مخدر و پیشگیری از جرم سازمان ملل متحد، مرکز بین‌المللی پیشگیری از جرم (138۴)، عدالت برای بزه‌دیدگان، ترجمه علی شایان، زیر نظر معاونت حقوقی و توسعه قضایی قوه قضائیه (مرکز مطالعات توسعه قضایی)، چاپ اول، تهران: انتشارات سلسبیل.
اسمیت، رونا. ک. م. (1387)، قواعد بین‌المللی حقوق بشر، ترجمه فاطمه کیهانلو، چاپ اول، تهران: نشر گرایش.
آشوری، محمد و دیگران (1383)، حقوق بشر و مفاهیم مساوات، انصاف و عدالت، چاپ اول، تهران: نشر گرایش.
پرادل، ژان، کورستنز، گئرت و فرملن، گرت (1393)، حقوق کیفری شورای اروپا، چاپ اول، تهران: انتشارات خرسندی.
پژوهشگاه قوه قضائیه (139۵)، تحقیقات قضایی (۴)، چاپ اول، مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه، 139۵.
پوربافرانی، حسن (139۶)، جرائم علیه اشخاص (صدمات جسمانی)، چاپ سوم، تهران: انتشارات جنگل.
دلماس مارتی، می‌ری (1393)، نظام‌های بزرگ سیاست جنایی، ترجمه علی حسین نجفی ابرندآبادی، چاپ دوم، تهران: نشر میزان.
رایجیان اصلی، مهرداد (1393)، «بازاندیشی دادرسی دادگرانه در پرتو اصل هم‌ترازی حق‌های بزه دیده و متهم»، پژوهش حقوق کیفری، دوره 2، شماره 7.
زینالی، امیرحمزه و مقدسی، محمدباقر (1391)، «حق بزه‌دیده بر امنیت و اطلاع رسانی در فرایند کیفری»، مجله تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی، دوره 1۵،شماره 1۴7.
سادات‌اسدی، لیلا (1391)، حقوق بزه‌دیده در دادرسی‌های کیفری بین‌المللی، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
کوشا، جعفر و پاک نیت، مصطفی (139۶)، «توازن میان حقوق متهم و بزه‌دیده در قانون آیین دادرسی کیفری 1392 و اسناد بین‌المللی»، مجله حقوقی دادگستری، دوره 81، شماره 97.
صابر، محمود (1388)، آیین دادرسی دیوان کیفری بین‌المللی، چاپ اول، تهران: نشر دادگستر.
عباسی، محمود (1389)، مسئولیت پزشکی، چاپ دوم، تهران: انتشارات حقوقی مؤسسه حقوق پزشکی سینا.
علم، محمود، (138۴)، دادگستری در اسناد بین‌المللی، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
فضائلی،مصطفی، (1392)، دادرسی عادلانه در محاکمات کیفری بین‌المللی، چاپ سوم، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
قربانی، علی، (1390)، دادرسی منصفانه در دادگاه اروپایی حقوق بشر، چاپ اول، تهران: نشر حقوق امروز.
کاپتین، هنریک و مالچ نیکل، مارک، (۱۳۸۴)، جرم، بزه‌دیدگان و عدالت، ترجمه امیر سماواتی پیروز، چاپ اول، تهران: انتشارات خلیلیان.
میرحسینی، مجید (139۵)، «وظیفه کارشناس: کارشناسی یا قضاوت؟»، فصلنامه آراء، دوره 2، شماره دوم و سوم.
نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (138۴)، دردیباچه بر: کاپتین، هنریک و مالچ نیکل، مارک، «جرم، بزه‌دیدگان و عدالت»، ترجمه امیر سماواتی پیروز، چاپ اول، تهران، انتشارات خلیلیان.
هاشمی، سیدمیثم (1387)، «تحولات نوین حقوق بزه‌دیدگان در آمریکا در پرتو قانون حقوق بزه‌دیده مصوب 200۴»، فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم، دوره 1387، شماره 7.
لاتین و سایت
Cassese, Antonio (2008), International Criminal Law, Second Edition, Oxford University Press.
Declaration of Basic Principles of Justice for Victims of crime and Abuse of Power, General Assembly, Resolution 40/34, 29 November 1985.
)