نوع مقاله : پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
اصولاً اثربخشی به مفاد تراضی، به مجموعه عواملی غیر از ارادۀ طرفین مثل ارادۀ قانون‌گذار و نقش قاضی وابسته است. حسب مادۀ 10 قانون مدنی طرفین از آزادی کامل در توافق برخوردارند اما این آزادی مطلق نبوده و برنامه‌های مفروض قانونی، تغییراتی در ساختار قرارداد ایجاد خواهند کرد. حال این سؤالات مطرح است که قانون‌گذار تا چه حد می‌تواند با توجه به ضرورت‌های اقتصادی، اجتماعی، رفاهی و عمرانی با بهره‌مندی از قوانین خاص در توسعه و تضییق آزادی قراردادی نقش داشته باشد؟ و تا چه اندازه قانون، عرف و شرع در ترجیح ضرورت ها و حصول مصالح عمومی ناشی از تعارض نفع شخصی و عمومی، منافع عمومی را ترجیح می‌دهد؟ برای تبیین این مهم در این مقاله، اجبار موجود در هیئت قراردادی به دو نوعِ اجبار ارکانی و ساختاری تقسیم شده و این نتایج که با استقرا در آرای محاکم، منابع علمی و رویه‌های قضایی به دست آمده بر این برآمد دلالت دارد که اولاً دادگاه ها به‌صورت حداقلی یا حداکثری طرفین را به عدول از نتایج تراضی مجبور کرده و در صدور آرا و نیز در رویه‌های قضایی به‌ویژه در دعاوی مربوط به اعمال حقوقی بر منافع عمومی تأکید می‌شود. چون قدرت فوق ارادی حاکم بر نتایج تراضی طرفین درصدد تحصیل اغراض موردنظر مقنن برای بهبود زندگی مردم است. ثانیاً موارد مندرج در بندهای مادۀ 190 قانون مدنی دلالت بر اجبار ارکانی دارد تا آنجاکه با جنبۀ غالب، در کلیۀ توافقات، به‌عنوان ضرورتی در انشا موجود بوده و عدول‌ناپذیرند ولی در مقابل، به خاطر تبعیت ساختار عقود از ارکان آن، در قوانین خاص متعددی طرفین ملزم به رعایت ضوابط ناشی از الزامات و محذوراتی می‌شوند که در بستر اجبار ناشی از ارکان ایجاد شده و آن‌ها را ملزم به تغییرات موردنظر مقنن در عناصری از قرارداد خواهد کرد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The will of the legislator and the role of the judge in the effectiveness of the conciliation provisions.
نویسندگان [English]
- Ghasem Mohammadi 1
- Gholamali Seyfi 1
- Mehdi Karimian ravandi 2
1
2
چکیده [English]
In principle, the effectiveness of conciliation provisions depends on a set of factors other than the will of the parties, such as the will of the legislator and the role of the judge. According to Article 10 of the Civil Code, the parties have full freedom of agreement, but this freedom is not absolute, and the supposed legal plans will change the structure of the contract.
Now the question arises to what extent the legislator can play a role in the development and restriction of contractual freedom, given the economic, social, welfare and development needs by benefiting from special laws? And to what extent do law, custom and sharia prefer the public interest in preferring the necessities and pursuing public interests arising from the conflict of personal and public interest?
To explain this important point in this article, coercion in the contracting board is divided into two types of elementary and structural coercion, and these results obtained by induction in the opinions of courts, scientific sources and judicial procedures indicate that: First, the courts force the parties to deviate from the conciliation results to a minimum or maximum, and the public interest is emphasized in the issuance of judgments as well as in judicial procedures. Secondly, the cases mentioned in the paragraphs of Article 190 of the Civil Code imply the obligation of elements to the extent that in the dominant aspect, in all agreements, they are present as a necessity in the composition and are irrevocable, but on the contrary, due to the structure of contracts. Certain special parties are required to comply with the rules arising from the requirements and restrictions that have arisen in the context of coercion arising from the elements and will require them to make the desired changes to elements of the contract.
کلیدواژه‌ها [English]
- Civil equality
- Deprive of civil rights
- Fundamental rights
- Bona fide contract
- Competitive environment
- Non-discrimination rules
- Public interest
فارسی
- اسکینی، ربیعا و رضا نیازی شهرکی (1395)، «حکمرانی معقول و با حُسن‌نیت مبنای اِعمال حاکمیت دولت و تحدید آزادی قراردادی در تجارت بین‌الملل»، پژوهشنامۀ حقوق اسلامی، سال هفدهم، شمارۀ 2.
- امینی، منصور و فاطمه شیخی (1399)، «جایگاه تفسیر علیه انشاکننده در تحقق عدالت توزیعی در حقوق قراردادها»، فصلنامۀ دیدگاه حقوق قضایی، شمارۀ 89.
- بابایی، ایرج و مرتضی ترابی (1399)، «جایگاه اصل حقوق بشری حیثیت و منزلت انسانی در حقوق قراردادها»، مجلۀ حقوقی دادگستری، دورۀ 85، شمارۀ 114.
- بهشتیان، سیدمحسن (1388)، «روش های تملک و تأمین حقوق مالکانه واقع در طرح‌های عمومی شهرداری»، فصلنامۀ حقوق دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران: دورۀ 39، شمارۀ4.
- بی آزار شیرازی، عبدالکریم (1397)، رسالۀ نوین احکام و موضوعات اقتصادی، (ترجمۀ بخش هایی از تحریرالوسیله)، جلد دوم، چاپ اول، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- پورسلیم بناب، جلیل (1393)، حقوق مردم در شهرداری‌ها، چاپ دوم، تهران: انتشارات فردوسی.
- درزی نفط چالی، عزت‌اله (1388)، پروانۀ اجباری بهره‌برداری از اختراع در حقوق انگلیس و ایران، پایان نامۀ برای دریافت درجۀ کارشناسی‌ارشد، تهران: دانشکدۀ حقوق، دانشگاه شهید بهشتی.
- زرکلام، ستار (1387)، «برخی قواعد مشترک حاکم بر تشکیل قراردادهای واگذاری حقوق مادی پدیدآورنده (مطالعة تطبیقی در حقوق فرانسه، آلمان و مقررات بین‌المللی)»، مجلۀ پژوهش حقوق و سیاست، سال دهم، شمارۀ 24.
- زمانی، محمود، هدی غفاری و مسعود رحمانی (1394)، «ماهیت تأسیس حقوقی حریم طرح‌ها و اموال عمومی عام‌المنفعه در املاک خصوصی مجاور آن‌ها»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال هفتم، شمارۀ 12.
- سیفی زیناب، غلام علی و علی وفایی پور (1389)، «معیار تشخیص وجود حسن‌نیت بیمه گذار و بیمه گر در قرارداد بیمه»، فصلنامۀ صنعت بیمه، سال بیست و پنجم، شمارۀ 3.
- سیکوربا، کریستینا (1389)، «بررسی تطبیقی حمایت از طرف ضعیف قرارداد در ایتالیا و دکترین نامعقول بودن در ایالات متحده آمریکا»، ترجمۀ سیدجعفرکاظم‌پور، مجلۀ حقوقی دادگستری، سال هفتاد و چهارم، شمارۀ 71.
- کاتوزیان، ناصر (1381)، محدودیت‌های آزادی قراردادی بر مبنای حمایت از مصرف‌کننده، مجلۀ دانشکدۀ حقوق، دورۀ 38، شمارۀ 3.
- کریستین لنک، نیلز هوپ، روبرتواندورنو (1393)، اخلاق و حقوق مالکیت فکری (مباحث جاری در حوزه سیاستگذاری، علم و تکنولوژی)، ترجمۀ ارمغان عبیری، چاپ اول، تهران: نشرمیزان.
- کریمی، عباس (1381)، «شروط تحمیلی از دیدگاه قواعد عمومی قواعدها»،پژوهش های حقوقی، شمارۀ 1.
- کریمی، محمود و سلمان مرتضوی و محمدمهدی سیفی (1398)، «مبانی فقهی مداخله دولت در قرارداد کار در نظام اقتصاد اسلامی»، فصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، شمارۀ22.
- محقق داماد، مصطفی (1393)، تحصیل نامشروع مال در حقوق اسلامی، چاپ دوم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
- محمدی، امید و فاطمه نوری (1399)، «تأمین توافقی حقوق مالکانه (نقش قرارداد در تملک اراضی اشخاص در طرح های عمومی و عمرانی)»، فصلنامۀ پژوهشهای حقوقی، شمارۀ41.
- مولائی، یوسف (1397)، «مبانی نظری اِعمال حقوق بنیادین در حقوق قراردادها»، مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 9، شمارۀ 1.
- مولائیان، محمد و مسعود راعی (1393)، «رویکرد فقه امامیه به عدالت معاوضی و تأثیر آن بر عقود الحاقی»، فصلنامۀ حقوق اسلامی، سال یازدهم، شمارۀ 40.
- میرشکاری، عباس (1399)، رسالۀ عملی حقوق قراردادها، جلد اول، چاپ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- نبی زاده کبریا، قاسم (1399)، «مداخلۀ دولت در شروط غیرمنصفانه با تکیه بر تحلیل اقتصادی قراردادها»، دانشنامۀ حقوق اقتصادی، شمارۀ 18.
- وکیلیان، حسن و داور درخشان (1399)، «راهکارهای پیشگیری و مدیریت تعارض منافع در نظام قضایی با رویکرد تطبیقی»، مجلۀ حقوقی دادگستری، دورۀ 84، شمارۀ 109.
عربی
- شیخ انصاری، مرتضی بن محمدامین (1415)، المکاسب، جلد دوم، چاپ اول، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
- طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم (1436)، العروه الوثقی، جلد پانزدهم، چاپ پنجم، تهران: مؤسسۀ نشر الاسلامی.
- عبدالاسلام، سعید (1988)، «الاجبار القانونی علی التعاقد»، مجلۀ المحامات، السنه الثامنه و الستون، العدد 3 و 4.
- نجفی، شیخ محمدحسن (1369)، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، چاپ سوم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
انگلیسی
- Basio, Tanya &, Ilcan, Suzan (2013), Issues in Social Justice: Citizenship and Transnational Struggles, Ryerson University, Canada.
- Mckendrick, Duress (1997), Undue influence, and inequality of bargaining power, palgrave, London.
- Farnsworth, E. Allan (1982), Coercion in Contract law, University of Arkansas at little Rock law Review.
- Gilbert, Margaret (1993), Agreements, Coercion, and obligation, the university of Chicago press.
- David P. Weber, Henry Maine (2013), Restricting the Freedom of Contract: A Fundamental Prohibition, 16Yale Hum, Rts& Dev. L.J.
- Wheeler, Chris (2008), The Public Interestewe Know It’s Important, But Do We Known What It Means, Alal Forum No. 48.
- Zwemmer, J.W (2007), fundamental Rights in European contract law, university van Amsterdam.
)