نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• سیامک ره پیک ¹
• مهدی هادی ²

¹ استاد گروه حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق قضایی، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، تهران، ایران

² قاضی دادگستری، دکتری حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق قضایی، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، تهران، ایران

چکیده

مطابق مادۀ 149 قانون مجازات اسلامی «هرگاه مرتکب در زمان ارتکاب جرم دچار اختلال روانی بوده به نحوی که فاقد اراده یا قوۀ تمییز باشد مجنون محسوب می‌شود و مسؤولیت کیفری ندارد.» این ماده آخرین ارادۀ قانون گذار در خصوص جنون است. از مطالعۀ مبانی و منابع فقهی و حقوقی می‌توان سه معیار برای جنون در نظر گرفت؛ معیار شناختی و ارادی، معیار عرفی و معیار مصاحبت و تنافی. در معیار شناختی تکیۀ اصلی بر تمیز ماهیت یک فعل و در معیار ارادی تکیه بر کنترل فرد بر رفتارش است. در معیار عرفی، چون جنون فاقد حقیقت شرعی است برای تشخیص آن به عرف رجوع می‌شود. معیار روان‌پزشکی هم در قالب عرف خاص قابل تحلیل است. آخرین معیار، معیار مصاحبت و تنافی است که در مصاحبت تأکید اصلی برای تشخیص جنون در هم‌نشینی با شخص و در تنافی توجه به رفتارهایی است که با عقل و سلامت روان قابل جمع نیست. مناسب‌ترین راه حل برای تشخیص جنون، توجه به ادراک و قصور ادراک بر اساس نشانه‌هایی مانند هذیان و توهم است. به عبارت دیگر چون علل بیماری جنون و اختلالات روان‌پریشی مشخص نیست به جای سبب‌شناسی باید از نشانه‌شناسی استفاده کرد و از این طریق با پذیرش نسبیت جنون در هر مورد خاص نسبت به سلامت یا عدم سلامت روان شخص تصمیم گرفت. روش تحقیق ما «توصیفی‌تحلیلی» است که نتایج آن می‌تواند در پرونده‌های حقوقی و کیفری که موضوع آن‌ها به نحوی مرتبط با اختلالات روانی است قابل استفاده باشد.

کلیدواژه‌ها

• جنون
• اختلال روانی
• معیار شناختی و ارادی
• روان‌پریشی

موضوعات

• حقوق جزا و جرم شناسی
• حقوق خصوصی
• حقوق کیفری عمومی

عنوان مقاله [English]

Legal-jurisprudential analysis of the criterion of insanity with emphasis on diagnostic and statistical manual

نویسندگان [English]

• Siamak Rahpeyk ¹
• Mahdi Hadi ²

¹ Professor, Department of Private Law, Faculty of Judicial Law, University of Judicial Sciences and Administrative Services, Tehran, Iran

² Judge of Justice, PhD in Private Law, Faculty of Judicial Law, University of Judicial Sciences and Administrative Services, Tehran, Iran

چکیده [English]

According to Article 149 of the Islamic Penal Code, “Where at the time of committing a crime, there is a mental disorder in a way that the perpetrator lacked the volition and power of discernment , he will be deemed insane, and shall have no criminal responsibility”. This article is the last will of the legislator on insanity. In total there are three criteria for insanity: Cognitive and Volition Criterion, customary criterion and companion and Contradiction Criterion. In the cognitive criteria, the main emphasis is on the the nature of the action. Volition criterion relying on individual control over their behavior. In the customary standard, since insanity is a customary concept, it is referred to the custom to diagnosis it. The psychiatric criterion can be analyzed in the context of a specific custom. In the companion criterion, the main emphasis is in relationship with insane person. At paradoxical level, attention is paid to behaviors that are not matched with mental health. The most appropriate solution for detecting insanity is attention to perception and failure of perception based on symptoms such as delusions and hallucinations.

کلیدواژه‌ها [English]

• insanity
• mental disorder
• cognition
• volition
• psychosis