نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق دانشگاه شهرکرد

چکیده

قانونی که با انقضای مدت پیش‌بینی‌شده در آن و بدون نسخ‌شدن، خودبه‌خود، ملغی می‌شود قانون موقت است. به دیگر سخن، اعتبار قانون موقت با پایان‌یافتن مدت آن و بی‌آنکه نیازی به نسخ آن توسط قانونگذار باشد زایل می‌شود؛ درحالی‌که قوانین دیگر به اراده قانونگذار لغو(= نسخ) می‌شوند.
مدت اعتبار قانون آزمایشی نیز در آن معین است و به همین جهت، قانونی موقت محسوب می‌شود اما قانون موقت، اعم از آن است یعنی ممکن است قانون موقت، مصوب کمیسیون‌های داخلی مجلس نبوده و به تصویب مستقیم مجلس رسیده باشد.
در برابر قانون موقت، قانون دایمی قرار دارد که اعتبار آن، برخلاف قوانین موقت، محدود به زمان معین نیست و به همین جهت، تا زمانی که توسط قانونگذار نسخ نشده، همچنان معتبر و لازم‌الاجراست.
در کنار دو مفهوم قانون موقت و قانون دایمی، می‌توان از قوانین مقیّد سخن گفت: قوانینی که برای وضعیت‌های خاص و به‌منظور ادارة امور حادث و گذرا تصویب می‌شود. قوانین زمان انقلاب، جنگ، حکومت نظامی و بحران‌های اجتماعی- اقتصادی مثال‌های مشهور در این باره است. این قوانین پس از بازگشت اوضاع به حالت عادی بدون موضوع شده و درنتیجه بلا‌اجرا می‌ماند. اما ازآنجاکه مدت اعتبار آن‌، برخلاف قوانین موقت، به‌صراحت تعیین نشده است، نمی‌توان مشخص کرد دقیقاً چه زمانی اعتبارشان زایل می‌شود و به همین جهت، الحاق آن‌ها به قانون موقت، دشوار می‌شود. باوجود این، وابستگی قانون مقید به اوضاع‌واحوال معیّن، آن را از قوانین دایمی، ممتاز و به قوانین موقت، نزدیک می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Law and its Chronological Validity with an Emphasis on Temporary Law

نویسنده [English]

  • Eghbal Ali Mirzaei

چکیده [English]

Temporary act (or law) is a law which its validity terminates by termination of period that is determined in the same act. So, this law is rescinded without enacting a “repealing act”. Non-temporary acts are rescinded only by enacting repealing acts. Although the legislator can repeal temporary laws in the period of their validity, he can repeal all laws in any time. Because the validity of laws is not an eternal matter.
Inside of temporary and non-temporary acts there are circumstantial laws; some acts are depend circumstances for which they were enacted. Thus by termination of those circumstances those laws may not be enforced. As such these types of laws are in fact temporary; albeit their validity period is not determined. But circumstantial and temporary acts are rescinded by expiring their period and without enacting repealing law. Therefore, those laws may not be forced by termination of those circumstances.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Temporary Law (=Act)
  • Non-Temporary Act
  • Circumstantial Law
- ابن‌حزم، ابومحمدعلی؛ الاحکام فی اصول الاحکام، تصحیح احمد محمد شاکر، مطبعه السعاده، مصر، 1346ق.
- بازگیر،یدالله؛ تشریفات دادرسی در آرای دیوان عالی کشور، صلاحیت و احکام راجع به آن، انتشارات فردوسی، 1381.
- جعفری‌تبار، حسن؛ مبانی فلسفی تفسیر حقوقی، شرکت سهامی انتشار، 1383.
- جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر؛ حقوق اموال،گنج دانش، 1355.
____________؛ دایره‌المعارف حقوق مدنی و تجارت، بنیاد استاد، 1357.
- خویی، ابوالقاسم؛ البیان فی تفسیرالقرآن، کتاب اول، به کوشش مرتضی الحکمی، مطبعه‌العلمیه، قم، چاپ سوم، 1394 ق.
- رحیم، محمدحسین بن محمد؛ فصول الغرویه فی اصول‌الفقهیه، چاپ سنگی، بی‌تا.
- سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن؛ الاتقان فی علوم القرآن، به تحقیق فواز احمد زمرلی، الجزء‌الثانی، دارالکتاب العربی، بیروت، الطبعه‌الثانیه، 1421ق.
- شبلی، محمدمصطفی؛ اصول الفقه الاسلامی، دارالنهضه‌العربیه، بیروت، 1986.
- علم‌الهدی، سیدمرتضی؛ الذریعه الی اصول‌الشریعه، تحقیق: ابوالقاسم گرجی، جلد1و2، دانشگاه تهران، 1362.
- غزالی، امام‌محمد؛ المستصفی من علم الاصول، جلد1و2، المطبعه‌الامیریه، مصر، 1322ق.
- قمی، میرزا ابوالقاسم؛ قوانین‌الحکمه، چاپ سنگی، 1273ق.
- قیاسی،جلال‌الدین و همکاران؛ مطالعه تطبیقی حقوق جزای عمومی: اسلام و حقوق موضوعه، جلد1: کلیات، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، قم،1380.
- کاتوزیان، ناصر؛ فلسفه حقوق، جلد1و2، شرکت سهامی انتشار، 1377.
__________؛ نظریه عمومی تعهدات، دادگستر، 1379.
- مجاهد طباطبایی، سیدمحمد؛ مفاتیح الاصول، چاپ سنگی، 1229ق.
- مجتهد شبستری، محمد؛ هرمنوتیک، کتاب و سنت: فرایند تفسیر وحی، طرح نو، 1379.
- ملکیان، مصطفی و دیگران؛ گفتگوهای فلسفه فقه، به کوشش مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1377.
- میثمی‌عراقی، محمود؛ قوامع الفضول عن وجوه حقایق الاصول، چاپ سنگی، 1305ق.
- میرزائی، اقبال‌علی؛ اسلام اولین دین و آخرین شریعت؛ تأملی تازه در دانش ناسخ و منسوخ در فقه اسلامی، انتشارات دانشگاه شهرکرد،1390.
- واحدی، قدرت‌الله؛ مقدمه علم حقوق، گنج دانش، 1382.
- هاشمی، محمد؛ حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد2، میزان، چاپ هفتم، 1382.
 
- Hart, Herbert. L.A; The Concept of Law, 2nd ed, Oxford University Press, 1997.
- Johnson, Conard; Philosophy of Law, Macmillan, New York, 1993.
- Kemp, Allen, Law in the Making, Oxford University Press, 1963.
- Marty, G. and Raynaud, P. Droit Civil, T. 1; Introduction générale à l̕ étude du droit, Sirey, 1972.
- Nectoux, J. Boucly, F. and Vismard, M. Jurisprudence Français, T.4, Sirey, 1980.
- Weill, Allex, Droit Civil; Introduction Générale, Dalloz, 1992.