نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی، عضو هیأت علمی دانشکده ی حقوق دانشگاه شهیدبهشتی

2 کارشناس ارشد حقوق کیفری و جرم شناسی

چکیده

اندیشه در خصوص چگونگی حصول به یک فرایند دادرسی عادلانه، به‌ویژه در ارتباط با حمایت حداکثری از قربانیان اشتباهات قضایی، همچنان به مثابه‌ی یک چالش و یک خلاء تقنینی ـ اجرایی در نظام حقوقی ایران، امری ضروری و محسوس است. با وجود پیش‌بینی تقنینی اصل یکصد و هفتاد و یکم قانون اساسی و نیز ماده‌ی 11 قانون مسؤولیت مدنی در خصوص امکان خسارت‌زدایی از قربانیان اشتباهات قضایی، به ویژه متهمان و محکومان بی‌گناه، باز هم عملی‌سازی فرایند خسارت‌زدایی یاد شده در ایران با دشواری همراه می‌باشد. دلیل عمده‌ی آن، در عدم وجود قوانین صریح و شفاف در ارتباط با چگونگی اجرای این اصل است. به رغم آن‌که تدوین‌کنندگان مصوبه‌ی جدید آیین دادرسی کیفری، در سایه‌ی عنایت به این چالش تقنینی، در مقام رفع ایرادها برآمده‌اند، هم‌چنان اجرای مفاد اصل مذکور با مشکلاتی مواجه خواهد بود. در این پژوهش در پرتو ایجاد اصلاحات یا ارائه‌ی تفسیری نو و پویا (تقنینی ـ قضایی) از اصل یکصد و هفتاد و یکم قانون اساسی و نیز، با الهام از مفاد قانون اصلاح قانون بیمه‌ی اجباری مسؤولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه‌ی موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث مصوب 16/4/1387، امکان ایجاد «بیمه‌‌سازی مسؤولیت مدنی مقامات قضایی»، با وجود شرایطی، به مثابه‌ی یکی از راهکارهای حصول به حمایت حداکثری از قربانیان اشتباهات قضایی، بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Premium of Judicial Authorities Tort as One of the Gaurantees of Due Process of Law

نویسندگان [English]

  • Bagher Shamlou 1
  • Majid Moradi 2

چکیده [English]

Pondering about how to achieve a due process of law, especially in relation to a maximum protection of judial mistakes victims, continues, as a legislative- executive loophole and challenge in the Iranian legal system, to be felt and necessary. Although Article 171 of the Constitution and Article 11 of Tort  Law have provided for compensation of victims of judicial mistakes particularly the innocent accused and convicted persons, there are some difficulties in the materialization of compensation process in Iran. The main reason of which is the lack of transparent and explicit laws on how to implement the constitutional Article in question, despite the fact that the contributors of the new Code of Criminal Procedure, in light of a heed to this legislative challenge, have attempted to surmount the problems, still the implementation of that Articleis faced with problems. This investigation, in light of making reforms or presenting a new and dynamic (judicial – legislative) interpretation of Article 171 of the Constitution as well as inspired by the provisions of the Modification Law on Compulsory Premium of Civil Liability (Tort) of Owners of Ground Motor Vehicles against Third Party (July 7, 2009), the possibility of creating the “premium of civil liability (tort) of judicial authorities”, in certain circumstances, has been analyzed as one of the approaches of attaining the maximum support of the victims of judicial mistakes. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Default of the Judge
  • Compensation
  • Premium of Tort (Civil Liability)
  • Judicial Mistake
  • Innocent Accused and Convict
الف: فارسی
1- اسدی، لیلا سادات، «جبران خسارت ناشی از جرم در دادرسی‌های کیفری بین‌المللی»، مجله‌ی حقوقی دادگستری، شماره‌ی 68، زمستان 1388.
2- آزمایش، سیدعلی، «تقریرات درس حقوق کیفری عمومی»، دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی، سال تحصیلی 89ـ 1388.
3- بجنوردی، میرزا حسن، منتهی‌الاصول، جلد دوم،  قم: مکتبه بصیرتی، چاپ دوم،بی‌تا.
4- پورعسگر، ابراهیم، «مسئولیت مدنی قضات»، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز، 1384.
5- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، جلد چهارم، تهران: کتابخانه‌ی گنج دانش، 1378.
6- جلیلوند، یحیی، مسؤولیت مدنی قضات و دولت در حقوق ایران، فرانسه و انگلیس، تهران: یلدا، چاپ اول، 1373.
7- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه‌ی دهخدا، تهران: مؤسسه‌ی انتشارات دانشگاه تهران، دوره‌ی جدید، چاپ دوم،1370.
8- شومین، سینک؛ مورالی، مدینا، قرارداد اجتماعی «متن و در زمینه‌ی متن: اثر ژان ژاک روسو»، 1379.
9- صالحی رهبر، اسدالله، «تقصیر یا اشتباه قاضی»، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز، 1382.
10- صالحی مازندرانی، محمد، «تأملی بر مسؤولیت مدنی قاضی در اصل 171 قانون اساسی»، مجله‌ی فقه و حقوق، سال دوم، زمستان 1384.
11- صفایی، سیدحسین، دوره‌ی مقدماتی حقوق مدنی، جلد دوم، تهران: مؤسسه‌ی عالی حسابداری، چاپ اول، 1351.
12- قاسم‌زاده، سیدمرتضی، مبانی مسئولیت مدنی، تهران: دادگستر، چاپ اول، 1378.
13- کاتوزیان، ناصر، مبانی حقوق عمومی، تهران: دادگستر، چاپ اول، 1377.
14- کیازاد، هادی، مسؤولیت مدنی قضات در اثر اشتباه یا تقصیر، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات، 1384.
15- محمود صالحی، جانعلی، حقوق بیمه، تهران: بیمه‌ی مرکزی ایران، چاپ اول، 1381.
16- مرادی، مجید، خسارت‌زدایی از متهمان و محکومان بی‌گناه در حقوق ایران و اسناد بین‌المللی، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی، 1389.
17- مرغوب، مهدیه، بررسی اشتباه قضایی در دادرسی کیفری در حقوق ایران و انگلستان، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، 1386.
18- مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد سوم، اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، چاپ اول، جلسه‌ی پنجاه و یکم تا شصت و هفتم (آخر)، آذرماه 1364.
19- مقتدر، هوشنگ، «دولت و نظم عمومی»، مجله‌ی کانون وکلا، سال سی‌ام، شماره‌ها‌ی 145-144-143، زمستان 1357.
20- میرسعیدی، سید منصور، مسئولیت کیفری ـ قلمرو و ارکان، جلد اول، تهران: میزان، چاپ اول، 1383.
21- ولیدی، محمدصالح، «بررسی و تبیین ماهیت حقوقی اشتباه قاضی در تشخیص موضوع یا در تطبیق حکم در قانون مجازات اسلامی»، فصلنامه‌ی دیدگاه‌های حقوقی، نشریه‌ی دانشکده علوم قضایی و اداری، سال اول، شماره‌ی اول، 1375.
ب: عربی
1- مسعود، جبران، الرائد معجم لغوی عصری، جلد اول، بیروت: دارالعلم للملایین، چاپ سوم، 1978.
2- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، جلد چهل و یکم، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ هشتم، 1365.