نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

چکیده

مطابق قانون شهرداری‌ها، از جمله وظایف شهرداری‌ احداث راه‌ها، شوارع و پارک‌های عمومی است. در بسیاری موارد، انجام این وظایف مستلزم دسترسی شهرداری به املاک، اراضی یا حقوق مردم نسبت به اعیان و ابنیه‌ای است که در مسیر اجرای طرح قرار دارد. مطابق قوانین حاکم، شهرداری‌ ابتدا باید با کسب رضایت مالک، ملک را تملک کند؛ در صورت عدم حصول توافق، شهرداری‌ وفق ماده‌ی 8 لایحه‌ی قانونی نحوه‌ی خرید و تملک اراضی و املاک برای اجرای برنامه‌های عمومی و عمرانی و نظامی دولت مصوب 1358 ملک مورد نظر را در اختیار گرفته و تملک می‌کند.
پرسش این است که ماهیت حقوقی این قبیل تملک‌ها چیست؟ آیا توافقی که شهرداری مطابق لایحه‌ی قانونی مزبور با مالک انجام می‌دهد، در زمره‌ی معاملات و تابع قواعد عمومی قراردادها، به ویژه اصل حاکمیت اراده است یا آن‌که نوعی اعمال حاکمیت دولت است و شهرداری در این خصوص، با برخورداری از قوه‌ی قاهره اقدام به تملک یک‌جانبه‌ی ملک می‌کند؟
این نوشتار با رویکردی تحلیلی، با توجه به مبانی فقه حکومتی و با اعتقاد به برتری حقوق عمومی بر حقوق خصوصی به این نتیجه می‌رسد که تملکات شهرداری، به نوعی اعمال حاکمیت دولت است که با برخورداری از قوه‌ی قاهره و به نحو یک‌جانبه‌ صورت می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Nature of the Agreements between Municipality and Owners to do Civil Projects

نویسندگان [English]

  • Ehsan Safian Esfahani
  • Seyed Mohammad Sadegh Tabatabaei

چکیده [English]

Constructing roads and public parks are among duties of municipalities based on municipal law. In many cases, municipalities are forced to use properties, lands or rights of people on buildings and sources to complete developmental plans. Based on current laws, firstly, the municipality should obtain the owner’s consent and then condemn the properties. If there is no agreement, the municipality has the authority to condemn the property based on article 8 of law of land and property condemnation and buying for public, civil and military purposes passed in 2006.
A question is raised here: what is the legal nature of such acquisitions?  are the agreements between municipality and owners are subject to general rules of  contracts especially free will and sovereignty or they should be categorized as exercise of power by the government ?
The purpose of the current study is to prove that the municipality condemnations are a kind of power exercise by the government and the government has the authority to condemn properties.

کلیدواژه‌ها [English]

  • municipality
  • Civil rights
  • Condemnation
  • The Authorities of Government
  • Islamic Jurisprudence and Public Law
احتشامی، حسین، «مشاوره حقوقی»، ماهنامه‌ی شهرداری‌ها، سال چهارم، شماره‌ی 44، دی‌ماه 1381.
بهرام‌زاده، حسن، حقوق تحلیلی اراضی و املاک، تهران: جنگل، چاپ اول، 1389.
بهرامی، پورهنگ، «حسابداری طرح‌های عمران شهری»، ماهنامه‌ی شهرداری‌ها، دوره‌ی جدید، سال اول، شماره‌ی 8، دی‌ماه 1387.
بهشتیان، سیدمحسن، «روش تملک و تأمین حقوق مالکانه واقع در طرح‌های عمومی شهرداری»، فصل‌نامه‌ی حقوق، مجله‌ی دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی، دوره‌ی 39، شماره‌ی 4، زمستان 1388.
بهشتیان، سیدمحسن، بررسی نظم حاکم بر حقوق مالکانه در برابر طرح‌های عمومی شهرداری، تهران: طرح نوین اندیشه، چاپ دوم، 1387.
بی‌نام، «مشاوره حقوقی»، ماهنامه‌ی شهرداری‌ها، سال اول، شماره‌ی 5، مهر 1378.
پژوهشکده‌ی حوزه و دانشگاه، درآمدی بر حقوق اسلامی، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، چاپ سوم، تابستان 1381.
پورجوهری، کامران، «بررسی ماده 50 قانون برنامه و بودجه مصوب 1351»، خبرنامه‌ی کانون وکلای دادگستری استان اصفهان، شماره‌ی 5، آذرماه 1385.
حیدرنیا دل‌خوش، تورج، «مراحل خرید و تملک اراضی و املاک به وسیله شهرداری‌ها»، ماهنامه‌ی شهرداری‌ها، شماره‌ی 46، اسفند 1381.
شهیدی، مهدی، حقوق مدنی، تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران: مجد، چاپ سوم، 1382.
صابریان، علی‌رضا، «مصلحت و جایگاه آن در حکومت اسلامی»، فصل‌نامه‌ی فقه و مبانی حقوق، شماره‌ی 8، تابستان 1386.
صالحی، حسین، «الزامات قانونی دولت و شهرداری در تملک اراضی و املاک»، ماهنامه‌ی شهرداری‌ها، شماره‌ی 64،  شهریور 1383.
طباطبائی مؤتمنی، منوچهر، حقوق اداری، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، چاپ هشتم، زمستان 1381.
قاضی (شریعت‌پناهی)، ابوالفضل، بایسته‌های حقوق اساسی، تهران: دادگستر، چاپ هفتم، زمستان 1380.
قنواتی، سیدجلیل؛ وحدتی شبیری، سیدحسن؛ عبدی‌پور، ابراهیم، حقوق قراردادها در فقه امامیه، جلد نخست، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، چاپ اول، تابستان 1376.
کاتوزیان، ناصر، اعمال حقوقی، قرارداد ایقاع، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ هشتم، 1381.
کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، جلد دوم، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ چهارم، 1376.
کاتوزیان، ناصر، مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ بیست و یکم، 1380.
کامیار، غلامرضا، حقوق شهری و شهرسازی، تهران: مجد، چاپ سوم ، 1387.
کدیور، محسن، حکومت ولایی، تهران: نی، چاپ سوم، 1378.
گرجی، ابوالقاسم، مالکیت عمومی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ اول، 1367.
مؤمن قمی، محمد، «تزاحم کارهای حکومت اسلامی و حقوق اشخاص»، مجله‌ی فقه اهل بیت (ع)، سال دوم، شماره‌های 5 و 6،  تابستان 1375.
محقق داماد، سیدمصطفی، قواعد فقه بخش قضایی، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ چهارم، 1387.
محقق داماد، سیدمصطفی، قواعد فقه بخش مدنی (مالکیت و مسئولیت)، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ دهم، 1382.
منتظری، حسینعلی، مبانی فقهی حکومت اسلامی (قوای سه‌گانه، امر به معروف، حسبه، تعزیرات)، جلد سوم، ترجمه و تقریر: محمود صلواتی، قم: تفکر، چاپ اول، زمستان1370.
موسوی خمینی، سید روح‌الله، صحیفه نور، جلد بیستم، تهران: مرکز مدارک و فرهنگ انقلاب اسلامی، چاپ اول، 1369.
میرزایی، علی‌رضا، تملک اراضی توسط دولت و شهرداری‌ها، تهران: بهنامی، چاپ دوم (اول ناشر)، 1388.
نوروزی، بهروز، «نظام حقوقی تملک املاک در شهرداری‌ها»، ماهنامه‌ی کانون، شماره‌ی 58، شهریور و مهر 1384.
نوروزی، کامبیز، بررسی قانون شهرداری مبانی نظری و مفاهیم پایه، جلد اول، تهران: سازمان شهرداری‌های کشور، چاپ اول،1380.
هاشمی، سید محمد، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران (حاکمیت و نهادهای سیاسی)، جلد دوم، تهران: میزان، چاپ ششم، 1381.
هاشمی، فضل‌الله، حقوق شهری و قوانین شهرسازی، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، چاپ سوم، 1371.