نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دکتری حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

تعارض منافع عبارت است از مجموعه شرایطی که این خطر را ایجاد می‌کند که تصمیمات یا اقدامات حرفه‌ای فرد در ارتباط با شخصی که به وی اعتماد کرده تحت تأثیر منافع شخصی قرار گیرد. تعارض منافع از مفاهیمی است که شناخت صحیح آن در هر حوزه‌ای ضروری است؛ چراکه شناخت صحیح این مفهوم و مصادیق آن راه را برای مدیریت صحیح آن فراهم می‌نماید. سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که ابعاد و قلمرو بحث تعارض منافع در حقوق خصوصی چیست؟ نگارندگان معتقدند که عناصر تشکیل‌دهندۀ تعارض منافع عبارت‌اند از منفعت، تعارض، قضاوت (تصمیم‌گیری) و رابطه. وجود این عناصر در روابط افراد صرف‌نظر از اینکه رابطۀ مزبور مربوط به حقوق عمومی باشد یا حقوق خصوصی باعث ایجاد تعارض منافع می‌گردد. در این پژوهش نشان داده شده که تعارض منافع در حقوق خصوصی یا در روابط مبتنی بر امانت‌داری محقق می‌گردد (نظیر رابطۀ وکیل و موکل) و یا در رابطۀ مبتنی بر بی‌طرفی (مانند رابطۀ طرفین دعوا با قاضی) و تعارض منافع در سایر روابط متصور نیست. همچنین در این پژوهش به‌جهت جلوگیری از خلط مباحث تعارض منافع با سایر مواردی که به نوعی افراد دارای منافع متضاد هستند برخی از مهم‌ترین مصادیق اشتباهات سایر پژوهشگران در زمینۀ به‌کارگیری اصطلاح تعارض منافع یا مواردی که ممکن است با بحث تعارض منافع خلط شود مورد اشاره و نقد قرار گرفته است. شناخت مصادیق تعارض منافع، مقدمۀ مدیریت حقوقی این تعارضات برای جلوگیری از آثار زیان‌بار آن‌ها و یا جبران این زیان‌هاست. در این نوشتار راهکاری مدیریت حقوقی این تعارضات و پیشنهادهای اصلاحی برای نظام حقوقی ایران تبیین گردیده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of the concept and examples of conflict of interest in private law

نویسندگان [English]

  • Hassan Badini 1
  • Saeed Siahbidi Kermanshahi 2

1 Associate Prof.Faculty of Law and Political Science, University of Tehran

2 PhD student in Private Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran

چکیده [English]

Conflict of interests is the set of circumstances that create the risk that one's decisions or professional actions in relation to a person who trusts him or her will be affected by personal interests. Conflict of interests is one of the concepts that is essential for proper understanding in any field, because a proper understanding of this concept and its contexts provides the way for its proper management. The main question of the present study is what are the dimensions and scope of the conflict of interest in private law? The authors believe that the constituent elements of conflict of interests is profit, conflict, judgment and relationship. The presence of these elements in the relationships of individuals irrespective of whether the relationship is public law or private law creates a conflict of interests. This study has shown that conflict of interests in private law can be achieved either in a trust-based relationship (such as a lawyer-client relationship) or in a relationship based on impartiality (such as litigation) and Conflict of interests are not conceivable in other relationships. In this study, some of the most important instances that may be confused with the discussion of conflict of interests have been highlighted. Understanding instances of conflict of interests is a prelude to the legal management of these conflicts to avoid their harmful effects or to compensate them. In this article, the legal management strategy of these conflicts and reform proposals for the Iranian legal system is explained.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Conflict of interests
  • judgment
  • loyalty
  • impartiality
  • legal management
  • فارسی

    • پارسا، مجتبی و اعظم خورشیدیان (1396)، «تعارض منافع در دندانپزشکی»، مجله اخلاق و تاریخ پزشکی، دوره 10.
    • پرهیزکاری، سید عباس، رزقی، ابوالفضل (1396)، تعارض منافع: دستهیندی و مفهومشناسی، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
    • جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1370)، ترمینولوژی حقوق، پنجم، تهران: انتشارات گنج دانش.
    • جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1391)، الفارق: دایره المعارف عمومی حقوق، ج 4، دوم، تهران: انتشارات گنج دانش.
    • خاکپور، احد، ربیعا اسکینی و محمدعلی بهمئی (1398)، «قرارداد داور»، مجله حقوقی دادگستری، دورۀ 83، شمارۀ 107.
    • خدابخشی، عبدالله (1389)، «ادعای علم و جهل در دعوای غبن»، مجله فقه اهل بیت علیهم السلام، دورۀ 16، شمارۀ 63-64.
    • دهخدا، علی اکبر (1372)، لغتنامه دهخدا، جلد 3، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
    • شهیدی، مهدی (1382)، تشکیل قراردادها و تعهدات، سوم، تهران: انتشارات مجد.
    • قنواتی خلف آبادی، جلیل (1380)، نظریه کلی نمایندگی در حقوق ایران و انگلیس، رساله دکتری، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
    • کاتوزیان، ناصر (1380)، قواعد عمومی قراردادها، ج 1، پنجم، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.
    • کاتوزیان، ناصر (1379)، قواعد عمومی قراردادها، ج 2، پنجم، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.
    • کاتوزیان، ناصر (1383)، قواعد عمومی قراردادها، ج 5، چهارم، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.
    • کاتوزیان، ناصر (1388)، مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    • معین، محمد (1363)، فرهنگ فارسی، ج 1، چاپ ششم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
    • میلانی‌فر، علیرضا و همکاران (1390)، «ارزیابی حقوقی تعارض منافع در حقوق نظام سلامت ایران»، مجله اخلاق و تاریخ پزشکی، دوره 5، شماره 1.

    عربی

    • انصارى، مرتضى بن محمد امین (1415)، کتاب المکاسب، ج 5، اول، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
    • حائرى، سید على بن محمد طباطبایى (1418)، ریاض المسائل، ج 15، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
    • حرّ عاملى، محمد بن حسن (1409)، وسائل الشیعة، ج 26، اول، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
    • حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (1414)، تذکره الفقهاء، ج 11، اول، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
    • حلّى، جمال الدین احمد بن محمد اسدى (1407)، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، ج 4، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    • خمینى، سید روح اللّه موسوى (بی‌تا)، تحریر الوسیلة، ج 2، اول، قم: مؤسسه مطبوعات دار العلم.
    • صدر، محمد باقر (1417)، بحوث فی علم الاصول، مقرر: سید محمود هاشمی شاهرودی، ج 7، مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیة، قم.
    • صدوق، أبی جعفر محمّد بن علی بن الحسین بن بابویه القمّی (بی‌تا)، من لا یحضره الفقیه، ج 4، قم: جماعة المدرّسین فی الحوزة العلمیة، دوم.
    • طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن (1407)، الخلاف، ج 3 و 4، اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    • عاملى، زین الدین بن على (1413)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، ج 13، اول، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
    • عاملى، محمد بن مکى (1410)، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، اول، بیروت: دار التراث - الدار الإسلامیة.
    • غزالی، ابو حامد محمد بن محمد (1993)، المستصفی فی علم الاصول، ج 1، بیروت: دار الکتب العلمیه.
    • کلانتر، سید محمد (1410)، کتاب المکاسب (المحشّى)، ج 15، سوم، قم: مؤسسه مطبوعاتى دار الکتاب.
    • کلینی، محمد بن یعقوب (1387)، الکافی، ج 13، قم: مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث.
    • مجموعة مؤلفین (2017)، تعارض المصالح فی الدولة والمجتمع، دوحه: المرکز العربی للأبحاث ودراسة السیاسات.
    • مظفر، محمدرضا (1403)، اصول الفقه، ج 2، بیروت: مکتب الاعلام الاسلامی.
    • نائینى، میرزا محمد حسین غروى (1373)، منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، ج 2، اول، تهران: المکتبة المحمدیة.
    • نجفى، محمد حسن (1404)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج 39، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    • یزدى، سید محمد کاظم طباطبایى (1421)، حاشیة المکاسب، ج 2، دوم، قم: مؤسسه اسماعیلیان.

    انگلیسی و فرانسوی

    • Abate, Frank R. (1999), The Oxford American Dictionary of Current English, Oxford University Press.
    • Alam, Nasser (2004), Independence and Impartiality in International Arbitration, International chamber of commerce Bangladesh, vol. I.
    • American Bar Association (2007), Model Rules of Professional Conduct, American Bar Association.
    • Auby, Jean-Bernard, Breen, Emmanuel, Perroud, Thomas (2014), Corruption and Conflicts of Interest: A Comparative Law Approach, Edward Elgar Publishing.
    • Baghel, Virendra Singh (2017), ETHICS Integrity & Aptitude (For Civil Services Main Examination), Neelkanth Prakashan.
    • Bean, Gerry, Dewar, John (2005), Trusts Law: Text and Materials, Cambridge University Press.
    • Davids, Cindy (2008), Conflict of Interest in Policing: Problems, Practices, and Principles, Institute of Criminology.
    • Davis, Michael, Stark, Andrew (2001), Conflict of Interest in the Professions, Oxford University Press.
    • Field, Marilyn J., Lo, Bernard (2009), Conflict of Interest in Medical Research, Education, and Practice, National Academies Press.
    • Garner, Bryan A. (2009), Black's Law Dictionary, 9th edition, West.
    • Ge, Yunfeng (2018), Resolution of Conflict of Interest in Chinese Civil Court Hearings: A Perspective of Discourse Information Theory, Peter Lang AG International Academic Publishers.
    • Joël, Moret-Bailly (2011), Définir les conflits d’intérêts, Recueil Dalloz, Dalloz, 187 (16).
    • Lo, Bernard (2012), Resolving Ethical Dilemmas: A Guide for Clinicians, 4th edition, Lippincott Williams & Wilkins.
    • McMunigal, Kevin C. (2001), Conflict of Interest as Risk Analysis, Reprinted in Davis, Michael, Stark, Andrew, Conflict of Interest in the Professions, Oxford University Press.
    • Moore, Don A., Cain, Daylian M., Loewenstein, George, Bazerman, Max H. (2005), Conflicts of Interest: Challenges and Solutions in Business, Law, Medicine, and Public Policy, Cambridge University Press.
    • OECD (2005), Managing Conflict of Interest in the Public Sector A Toolkit: A Toolkit, OECD Publishing.
    • OECD (2011), Corporate governance of listed companies in China: self-assessment by the China Securities Regulatory Commission, OECD Publishing.
    • Parsa, Mojtaba and others (2016), Fee splitting among general practitioners: A cross-sectional study in Iran. Arch Iran Med. 19 (12).
    • Trident (2006), Webster’s Standard Dictionary, The New International, Trident Reference Publishing.
    • Treitel, G. H. (2003), The law of contract, 11th edition, Thomson/Sweet & Maxwell.
    • Wu, Huiying, Patel, Christopher (2015), Adoption of Anglo-American models of corporate governance and financial reporting in China, Emerald Group Publishing.
    • Zou, Weikang (2019), Corporate Governance in the Banking Sector in China, Springer.

    آرای قضایی

    • رأی شمارۀ 9109970906801442 شعبۀ 8 دیوان عالی کشور مورخ 04/10/1391.
    • رأی شمارۀ 9109970906801772 شعبۀ 8 دیوان عالی کشور مورخ 08/12/1391.
    • رأی شمارۀ 9209970906800021 شعبۀ 8 دیوان عالی کشور مورخ 19/01/1392.
    • In Re Equitable Office Bldg. Corporation, 83 F. Supp. 531 (S.D.N.Y. 1949) available in:

    https://www.courtlistener.com/opinion/1430757/in-re-equitable-office-bldg-corporation.