رسانه‌ای‌کردن هویت متهم در فرایند تحقیقات مقدماتی؛ فرصت‌ها و چالش‌ها

جوان جعفری, عبدالرضا; نوروزی, محمد

doi:10.22106/jlj.2019.89934.2245

رسانه‌ای‌کردن هویت متهم در فرایند تحقیقات مقدماتی؛ فرصت‌ها و چالش‌ها

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد،‌ ایران

² کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد،‌ ایران

10.22106/jlj.2019.89934.2245

چکیده

رسانه‌ها نقش مهمی در واکنش به ارتکاب جرم در مراحل مختلف رسیدگی کیفری دارند. ابتکار قانون‌گذار در مادۀ 96 قانون آیین دادرسی کیفری مصداق بارزی از فعالیت‌های وسایل ارتباط جمعی در مرحلۀ تحقیقات مقدماتی است. به‌موجب این مقرره، رسانه‌ها، با انتشار هویت متهم متواری، این بخش از فرایند دادرسی را تسهیل می‌کنند. در واقع با گریختن متهم، رسیدگی دادسرا متوقف می‌شود و با انتشار مشخصات و دسترسی مجدد به وی تعقیب کیفری دوباره به جریان می‌افتد. همچنین با رسانه‌ای‌شدن هویت متهم بازداشت‌شده که به ارتکاب جرایم متعدد اقرار کرده است، بزه‏دیدگان فرصت اقامۀ دعوا جهت تعقیب وی را خواهند داشت. البته قانون‌گذار، با ملاحظۀ معایب این عملیات، رسانه‌ای‌کردن هویت متهم را محدود و منوط به رعایت یک سری ضوابط قانونی کرده است. هدف از این نوشتار، ضمن تبیین کارکردها و ایراداتِ رسانه‌ای‌کردن هویت متهم در مرحلۀ تحقیقات، مطالعۀ این ضوابط جهت ممانعت از هر گونه بی‏نظمی است. روش انجام این پژوهش توصیفی‌تحلیلی و انتقادی است و با استفاده از منابع اصیل کتابخانه‌ای صورت گرفته است. بنا به مطالعات نظری پژوهش، درج مشخصات متهم در رسانه‌ها دارای ماهیت قضایی بوده و لازم است «آیین‌نامۀ اجرایی نحوۀ انتشار هویت متهم»، که دربردارندۀ بایسته‏هایی چون رسانۀ مجاز به انتشار هویت، تعداد انتشار آگهی و... است، توسط متخصصین تدوین گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Publishing the Identity of the Accused in the media through Preliminary Investigation: Challenges & Opportunities

نویسندگان [English]

Abdolreza javan jafari ¹
mohammad norozei ²

¹ Associate Professor of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law and Political Science, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

² Master of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law and Political Science, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

چکیده [English]

Media play an important role in responding to crime at different stages of criminal prosecution. The legislator's initiative in Article 96 of the Iranian Code of Criminal Procedure, is a clear indication of the activities of mass media in the preliminary research phase. According to this regulation, media with the release of the accused person's identity, have a significant role in advancing the preliminary research process. In fact, with the escape of the accused, the proceedings of the prosecutor's office will stop and by publishing the specification of the accused and arresting him/her again the prosecution will continue. On the other hand, with the media spreading and sharing the defendant's identity, especially where he/she has convicted numerous crimes, the victims will have the opportunity to lodge a lawsuit for his/her prosecution. Of course, the legislator, in view of the disadvantages of this operation, limits the media by series of legal rules. While explaining the functions and objections of the media to the identity of the accused at the research stage, the main purpose of this paper is studying these criteria to prevent any irregularities. The methodology of this research is descriptive, analytical and critical and has been used with genuine library resources. According to this study “The insertion of the accused's profile in the media has a judicial nature”. Yet it is necessary to ratify "The Executive Order of the Mode of Dissemination of the Defendant’s Identity" code, which includes such things as the rightful media to publish identity, number of ads published etc. and is developed by experts.

کلیدواژه‌ها [English]

media
Identity publishing
Preliminary Investigation
Plaintiff
Judicial official

مراجع

فارسی

آشوری، محمد (1389)، آیین دادرسی کیفری، جلد دوم، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات سمت.

انصاری، ولی‌اله (1380)، حقوق تحقیقات جنایی (مطالعه تطبیقی)، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.

بابایی‌آریا، علی و عبدالکریم عبداللهی‌نژاد (1391)، «بازپژوهشی در حجّیت ظنّ مطلق»، فصلنامۀ فقه و اصول، دوره چهل و چهارم، شماره 3.

ترزمی‌نژاد، وحیده و شهرام جمشیدی (1393)، «نقش رسانه و مطبوعات در تصمیمات کیفری قضات و اجرای احکام مبتنی بر عدالت»، نشریۀ مطالعات رسانه‌ای، دوره 9، شماره بیست و ششم.

حیدری، علی‌مراد (1392)، «نقدِ کیفرشناختیِ تشهیر رسانه‌ای»، فصلنامۀ حقوق اسلامی، دوره 10، شماره 38.

خالقی، علی (1392)، آیین دادرسی کیفری، چاپ بیست و دوم، تهران: انتشارات شهر دانش.

خالقی، علی (1395)، نکته‌ها در قانون آئین دادرسی کیفری، چاپ ششم، تهران: انتشارات شهر دانش.

دادستان، پریرخ (1382)، روان‌شناسی جنائی، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.

رحیمی، موسی و رضا رحیمی (1396)، گفته‌ها در قانون آئین دادرسی کیفری، چاپ اول، تهران: انتشارات جاودانه.

رستمی، ولی (1386)، «مشارکت مردم در فرایند کیفری (بررسی سیاست جنایی کشورهای غربی)»، فصلنامۀ مطالعات حقوق خصوصی، دورۀ 37، شمارۀ 2.

زارع‌شعار، حسین (1386)، «اقرار کیفری در حقوق ایران»، مجلۀ فقه و مبانی حقوق، شمارۀ 7.

عمید، حسن (1389)، فرهنگ لغت عمید، چاپ اول، تهران: نشر راه رشد.

فرهمندفر، جعفر (1380)، جایگاه رسانه‌های گروهی در سیاست جنائی، پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد، تهران: دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.

قوام، سید عظیم (1392)، «نقش بزه‌دیدگان در کشف جرم و حمایت پلیس از آنان»، فصلنامۀ انتظام اجتماعی، دورۀ 5، شمارۀ 3.

کریمی، عباس (1386)، «تبیین منطقی دلیل قضائی»، فصلنامۀ مطالعات حقوق خصوصی، دورۀ 37، شمارۀ 4.

لنگرودی، محمد جعفر (1388)، ترمینولوژی حقوق، چاپ بیست و دوم، تهران: انتشارات گنج دانش.

معین، محمد (1386)، فرهنگ معین، چاپ چهارم، تهران: انتشارات اَدِنا.

مقدسی، محمدباقر و محمد فرجیها (1392)، «بسترهای ظهور عوام‌گرایی کیفری»، دوفصلنامۀ علمی و پژوهشی حقوق تطبیقی، دورۀ 3، شمارۀ 2.

مهدوی‌پور، اعظم و نجمه شهرانی کهرانی (1392)، «تأثیر رسانه‌های جمعی در افزایش احساس ناامنی و ایجاد رویکردهای امنیتی»، نشریۀ مطالعات رسانه‌ای، دورۀ هشت، شمارۀ بیست و سوم.

نوروزی، محمد (1396)، نقش‌آفرینی شهروندان در مرحلۀ تحقیقات مقدماتی، پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد، مشهد: دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد.

روزنامه‌ها و سایت‌های خبری

تابناک، کد خبر: 171318، 28/3/1390.

http://www.tabnak.ir/fa/news/171318 (last visited on 2020/1/8)

عصر ایران، کد خبر: ۲۳۷۶۵۰، 30/7/1391.

http://www.asriran.com/fa/news/237650 (last visited on 2020/1/8)

جام‏جم، کد خبر: 1351385093292850629، 29/10/1392.

http://jamejamonline.ir/online/1351385093292850629 (last visited on 2020/1/8)

شیعه‌نیوز، کد خبر: 21726، 28/3/1390.

http://www.shia-news.com/fa/news/21726 (last visited on 2020/1/8)

سایت تحلیلی خبری عصر ایران، کد خبر: ۳۵۰۴۷۹، 23/5/1393.

http://www.asriran.com/fa/news/350479 (last visited on 2020/1/8)

روزنامه اطلاعات، 4/3/1394، ص. 4.

http://www.ettelaat.com/etiran/?p=122500 (last visited on 2020/1/8)

همشهری، کد مطلب: 3675، 4/6/1392.

http://www.hamshahritraining.ir/news-3675.aspx (last visited on 2020/1/8)

تابناک، کد خبر: ۲۹۱۶۲۲، 25/9/1391.

http://www.tabnak.ir/fa/news/291622 (last visited on 2020/1/8)

ایسنا، کد خبر: 11278-8607، 21/7/1386.

https://www.isna.ir/news/8607-11278 (last visited on 2020/1/8)

روزنامه انتخاب، شماره 657، 7/5/1380.

آفتاب نیوز، کد خبر: ۲۶۸۹۲۴، 6/8/1393.

http://aftabnews.ir/fa/news/268924 (last visited on 2020/1/8)

ایسنا، کد خبر: 92022718288، 27/2/1392.

https://www.isna.ir/news/92022718288 (last visited on 2020/1/8)

ایسنا، کد خبر: 97042010885، 20/4/1397.

https://www.isna.ir/news/97042010885 (last visited on 2020/1/8)

Times, January 30, 2016.

غیرفارسی

Hess, Kären, Wayne Bennett (2006), Criminal Investigation, 8 edition, Wadsworth Publishing.

Hunter, Ronald D (2010), Encyclopedia of Victimology and Crime Prevention, Vol 1, 1 edition, Thousand Oaks, Calif: SAGE Publications.

Miller, Linda S, Kären M. Hess (2017), Community Policing: Partnerships for Problem Solving, 8th Edition, Wadsworth Publishing.

Timothy, Griffin, Monica K. Miller (2010), Encyclopedia of Victimology and Crime Prevention, Vol 2, 1 edition, Thousand Oaks, Calif: SAGE Publications.

Vollans, Tim and Glenn Asquith (2011), English Legal System Concentrate: Law Revision and Study Guide, 2nd Ed, Oxford: Oxford University Press.

Rosenbaum, De Dennis P. (1986), Crime Stoppers: A National Evaluation, Publisher: Washington, D.C.: U.S. Dept. of Justice, National Institute of Justice