نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز

چکیده

هر کشور بر اساس سیاست قضایی و هدف دادرسی و نیز میزان اعتمادی که قانون‌گذار آن به دادرس دارد، یکی از نظام­های ادله­ای یا ترکیبی را از آن بر می­گزیند. نظام دادرسی مدنی ایران بر مبنای دادرسی اسلامی است، که از اصول اساسی و قضایی آن حصول اطمینان قلبی و وجدانی از دلایل است. این نظام به تأثیر از دین الهی که هدف آن تأمین حق و عدالت و سعادت دنیوی و اخروی انسان­هاست، هدف خود را کشف حقیقت که کمال مطلوب و غایت دادرسی قرار داده است. به این منظور همگام با تحول نظام­های حقوقی و توسعه افکار عدالت­خواهانه در جوامع پیشرفته، قواعد اثبات مدنی با هدف رسیدن به قضاوت واقعی و تحقق عدالت، به سمت توسعه اختیارات دادرس به سرعت پیش رفته است.
با تحول در محدوده اختیارات دادرس، حذف محدودیت­ها در ارزش اثباتی شهادت و توسعه دایره آن و به لحاظ طریقیت ادله و حصری نبودن آن و عدم محدودیت در وسعت و تنوع اماره قضایی، نظام ادله آزاد بر دادرسی مدنی ایران سایه افکنده است. با این پویایی که تنها در چارچوب اصول دادرسی اجرا می­گردد و بر اساس آن دادرس می­تواند به هر دلیل منطقی و متعارفی که او را به حقیقت رهبری و باعث علم و قناعت وجدان وی به واقعیت قضیه ­می­شود، تصمیم­گیری نماید، قانون‌گذار هدف را کشف حقیقت قرارداده و فصل خصومت را به عنوان آخرین راه‌حل در صورت عدم امکان رسیدن به واقع، جهت پایان دادن به دعوا پیش‌بینی کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effect of Type of Evidence System on Goals of Civil Procedure in Iranian Law

نویسنده [English]

  • rahim mokhtari

چکیده [English]

Every nation selects one of evidence systems or a combination of them based on judicial policy, purpose of the trial as well as the trust level of legislators relative to judges. Affected by divine religion the aim of which is providing justice as well as spiritual and worldly happiness for human, civil justice system of Iran is based on Islamic justice, the basic and judicial principles of which are conscience and hearty confidence of evidence, has regarded its goal to discover reality which is ideal and objective of hearing. To this purpose, along with changes in legal systems as well as development of justice thoughts in developed countries, the rules of civil proof have developed quickly toward extending the judge's power with the aim of achieving real judgment and realization of justice.
With changes in the scope of judge's authority, removing restrictions in proved value of testimony, and developing its scope in terms of allegorical and manner of evidence, and lack of restrictions on the size and diversity of judicial circumstantial evidence, free evidence system has dominated civil procedure in Iran. With this dynamic, that is performed only in the framework of the principles of procedure, According to this judges could make decisions by any logical and conventional evidence that leads them to the truth.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Judge
  • Truth Discovery
  • Evidence System
  • Manner of Evidence
  • Exclusiveness of Evidence
-       آذربایجانی، علیرضا، نظام ارزیابی دلایل در حقوق ایران و کامن‌لا، رساله دکتری پردیس قم دانشگاه تهران، 1387.
-       آشوری، محمد، آیین دادرسی کیفری، جلد 2، تهران، انتشارات سمت، 1383.
-       ارسطا، محمدجواد، اعتبار سند و تعارض آن با ادله دیگر، تهران، جنگل، 1388.
-       اسپنسر، جی. آر. ت، آیین دادرسی کیفری در انگلستان، ترجمه محمدرضا گودرزی بروجردی، تهران، جنگل، 1384.
-       انصاری، باقر، نقش قاضی در تحول نظام حقوقی، تهران، میزان، 1387.
-       پروین، فرهاد، «شاکله شناسایی قضا در جامعه دینی و بررسی تطبیقی آنان با جوامع غیر دینی»، فصلنامه پژوهش اسلامی دانشگاه علوم رضوی، شماره 62 ـ 61، سال 1385.
-       توسلی، منوچهر، مبانی و ماهیت اثبات حق، رساله دکتری دانشکده حقوق دانشگاه تهران، 1381.
-       جعفری لنگرودی، محمدجعفر، دایره المعارف علوم اسلامی ـ قضایی، 2 جلدی، تهران، گنج دانش، 1381.
-       ـــــــــــــــــــــــــــــ ، دانشنامه حقوقی، جلد 4، چاپ سوم، مؤسسه انتشارات امیرکبیر، 1376.
-       ــــــــــــــــــــــــــــــ ، مکتب­ های حقوقی در حقوق اسلام، تهران، گنج دانش، 1370.
-       ــــــــــــــــــــــــــــــ ، حقوق اسلام، تهران، گنج دانش، 1358.
-       حایری حسینی، سید کاظم، القضاء فی فقه اسلامی، قم، مجمع اندیشه اسلامی، 1415 ق.
-       حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشیعه، جلد 27، قم، آل البیت علیهم السلام، 1409 ق.
-       حسینی، سیدمحمد، «کشف حقیقت یا فصل خصومت، کارکرد قضا»، فصلنامه علوم اسلامی، شماره 19، 1389.
-       حسینی ­نژاد، حسینقلی، ادله اثبات دعوا، انتشارات دانش‌نگار، 1381.
-       حلبی، ابوالصلاح، الکافی فی الفقه، اصفهان، کتابخانه امیرالمؤمنین (ع)، 1402 ق.
-       حلی، ابن ادریس، السرائر، قم، موسسه انتشارات اسلامی حوزه علمیه قم، 1411 ق.
-       خمینی، روح‌الله، تحریرالوسیله، جلد 2، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1379.
-       خورسندیان، محمدعلی، «حجیت علم قاضی در فقه و حقوق ایران»، نشریه حقوق دادگستری، شماره 43، 1382.
-       دیانی، عبدالرسول، ادله اثبات دعوا در امور مدنی و کیفری، تهران، میزان، 1389.
-       رشتی گیلانی، میرزا حبیب، کتاب القضاء، جلد 1، قم، دارالقرآن کریـم، 1401 ق.
-       زراعت، عباس؛ حاجی­ زاده، حمیدرضا، ادله اثبات دعوا، تهران، انتشارات قانون‌مدار، 1388.
-       سبزواری، سید عبدالاعلی، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، جلدهای 27 و30، چاپ چهارم، قم، موسسه المنار، 1431 ق.
-       سوادکوهی، سام، «دادرسی عادلانه مدنی، کیفری و اداری مرتبط با بستر مبادلات الکترونیکی»، فصلنامه دانشکده حقوق دانشگاه تهران، شماره 46، 1383.
-       شمس، عبداله، آیین دادرسی مدنی، جلد 3، چاپ سوم، تهران، دراک، 1384.
-       شهید ثانی، زید الدین بن علی، مسالک الفهام الی تنقیح شرائع اسلام، جلد 13، قم، موسسه المعارف اسلامیه، 1413 ق.
-       شیخ ­نیا، امیرحسین، ادله اثبات دعوی، چاپ سوم، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1375.
-       صفایی، حسین، «مفهوم تقصیر سنگین در ارتباط با شرط عدم مسئولیت»، مجله حقوق بین­ المللی، شماره 4، 1364.
-       طباطبایی یزدی، محمدکاظم، تکمله العروه الوثقی، جلد 2، قم، کتاب فروشی داوری، 1414 ق.
-       عاملی، محمد بن مکی، الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، جلد 2، موسسه نشر اسلامی، 1417 ق.
-       عراقی، ضیاء الدین، کتاب القضاء، بی‌جا، چاپ مهر، بی‌تا.
-       عظیمی، محمد، ادله اثبات دعوا، انتشارات هاد، 1369.
-       غمامی، مجید؛ محسنی، حسن، اصول آیین دادرسی مدنی فراملی، تهران، میزان، 1386.
-       قبله ­ای خویی، خلیل، علم اصول در فقه و قوانین موضوعه، چاپ پنجم، تهران، سمت، 1387.
-       کاتوزیان، ناصر، اثبات و دلیل اثبات، جلد 1، تهران، میزان، 1388.
-       ــــــــــــــ ، فلسفه حقوق، جلد 1، چاپ سوم، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1385.
-       ــــــــــــــ ، «سهم عدالت در قضاوت»، فصلنامه دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 62، 1382.
-       کریمی، عباس، ادله اثبات دعوا، تهران، میزان، 1388.
-       ــــــــــــــ ، «تبیین منطقی دلیل»، فصلنامه دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه، تهران، دوره 37، شماره 4، 1386.
-       گروه پژوهشی حقوق دانشگاه علوم اسلام رضوی، ادله اثبات دعاوی کیفری، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1385.
-       متین دفتری، احمد، آیین دادرسی مدنی و بازرگانی، جلد 2، چاپ دوم، مجد، 1381.
-       محسنی، حسن، نظام دادرسی مدنی، فصلنامه دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 37، 1386.
-       ـــــــــــــــ ، «عدالت آیینی؛ پژوهشی پیرامون نظریه های دادرسی عادلانه مدنی»، فصلنامه دانشکـده حقـوق و علـوم سیاسی دانشگـاه تهران، شمـاره 38، 1387.
-       ـــــــــــــــ ، اداره جریان دادرس مدنی، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1389.
-       محقق داماد، مصطفی، قواعد فقه، بخش قضایی (3)، چاپ سوم، تهران، نشر علوم اسلامی، 1383.
-       مدنی، جلال ­الدین، ادله اثبات دعوا، چاپ دوم، تهران، گنج دانش، 1373.
-       مرقس، سلیمان، اصول اثبات و اجرائه فی­المواد المدینه فی­القانون المصری مقارناً تنظیمات سایرالبلاد العربیه، جلد 1، قاهره، عالم الکتاب، 1981 م.
-       مصلحی، علی، نظام دادرسی از دیدگاه امام علی (ع)، پایان­ نامه کارشناسی ارشد دانشگاه امام صادق (ع)، 1379.
-       معاونت آموزش دادگستری استان تهران، گزارش آخرین نشست قضایی استان تهران، فصلنامه قضاوت، سال سوم، شماره 33، 1383.
-       موسوی بجنوردی، محمد، علم اصول، جلد 1، به کوشش ابوالفضل احمدزاده، تهران، مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1385.
-       مولوی، محمد؛ حمزه هویدا، مهدی، «ماهیت اقرار مدنی از دیدگاه معرفت شناسی»، نشریه مطالعات فقه و حقوق، سال سوم، شماره 5، 1390.
-       ناصری، فرج الله، امارات در حقوق مدنی ایران، بی‌جا، بی‌تا.
-       نجفی، شیخ محمد حسین، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، جلد 43، چاپ سوم، قم، دارالکتب الاسلامیه، 1362.
-       Pradel, Jean, Droit Pénal Comparé, 2éme édition, Paris, Dalloz, 2002.