نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهیدبهشتی

2 دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

در دوران معاصر نوعی تحول گفتمانی در کیفرشناسی، با عنوان کیفرشناسی ریسک­مدار، رخ داده است. این مقاله ویژگی‌ها و راهبردهای این انگاره از کیفرشناسی را به بحث می­گذارد. با تصویب قوانینی همچون قانون مجازات اسلامی و قانون آیین دادرسی کیفری و متحول شدن کیفرها، این کیفرشناسی به شکلی غیرمستقیم وارد حقوق کیفری ایران نیز شده است. از همین رو شایسته است تا به شکل راهبردی مورد توجه قرار گیرد. کیفرشناسی ریسک­مدار بر آن است تا با تأکید بر ریسک بزهکاران و نیز از طریق راهبردهای مدیریتی، به دغدغه تأمین امنیت جامعه در مقابل خطر احتمالی بزهکاران بالقوه و نیز احتمال تکرار جرم پاسخ دهد. در حالی که کیفرشناسی سنتی، با تأکید بر جرم ارتکابی و نیز از طریق نگرش­های بالینی و اصلاح­مدار نسبت به تعیین پاسخ کیفری اقدام می­نماید، در کیفرشناسی ریسک­مدار، به تدریج اصل قطعیت در تعیین جرایم و کیفر آنها، که در کیفرشناسی سنتی بسیار پررنگ بود، کم‌اهمیت می­گردد. همچنین در این کیفرشناسی، به مدد ابزارهای ارزیابی ریسک، نسبت به مقابله کیفری مبتنی بر طرد، توان­گیری و به طور کلی کنترل، مدیریت و کاهش ریسک اقدام می‌شود. البته، در این کیفرشناسی، بر عقلانیت در تعیین کیفر، برنامه­محوری و نیز توجه به اصولی چون اصل احتیاط در جهت مقابله با ریسک نیز تأکید می­شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Risk-Oriented Penology: Features and Strategies

نویسندگان [English]

  • Rahim Nobahar 1
  • Yazdan Seyghal 2

1 criminal law and criminology, faculty of law, Shahid beheshti University

چکیده [English]

In contemporary time, there has been a kind of discursive transformation in the penology, called Risk-Oriented penology. This paper discusses the features and strategies of this notion. With the approval of laws such as Iranian Penal Code (April 2013), Iranian Code of Criminal Procedure (June 2015) and the evolution of Penalties, this trend of penology has, indirectly, seems to entered Iranian criminal law system. It is therefore desirable to be considered in a strategic manner. Risk penology focuses more on addressing the risk of potential offenders and the probability of recidivism through emphasizing the risk of offenders as well as managerial strategies. Indeed, while traditional penology emphasizes crime, as well as clinical and rehabilitative attitudes to determine a criminal response, in risk oriented penology the principle of certainty in the determination of crimes and punishments, loses its significance. Moreover, in this new approach of penology, assessment tools are widely used to exclude and incapacitate the risky offenders, and generally speaking, control, manage and reduce the risk. In Risk-oriented penology, however, enough emphasis is placed on the rationality in determining punishment, programming along with principles such as the principle of precaution in addressing risk.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Risk Penology
  • Target-Oriented Strategies
  • Program-Oriented Strategies
  • Precaution Principle
  • Uncertainty of Punishment
-      آقابابایی، حسین، امنیت، «آزادی شخصی و مدیریت خطر جرایم امنیتی»، ضمیمه فصلنامه تحقیقات حقوقی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، یادنامه شادروان دکتر رضا نوربها، شماره 56، 1390.
-      آقایی جنت­مکان، حسین، «نظارت (حبس) الکترونیکی؛ روشی نو در جانشینی کیفر زندان»، در: دایره‌المعارف علوم جنایی (مجموعه مقاله‌های تازه­های علوم جنایی)، کتاب دوم، چاپ اول، تهران، میزان، 1392.
-      احمدی، حبیب؛ دهقانی، رودابه، «آراء و اندیشه‌های اولریش بک (نظریه‌پرداز جامعه مخاطره‌‌آمیز)»، فصلنامه‌ توسعه اجتماعی (توسعه‌ انسانی سابق)، دوره 10، شماره‌ 2، زمستان 1394.
-      ام بریکول، گلینیس، روانشناسی ریسک، ترجمه: پروانه فخیم قاسم­زاده و مهتاب صالحی، چاپ اول، ایران چاپ، پژوهشکده بیمه، 1393.
-      بک، اولریش، جامعه در مخاطر‌ی جهانی، ترجمه‌ محمد‌رضا مهدی، تهران، انتشارات کویر، 1388.
-      بکاریا، سزار، رساله جرایم و مجازاتها، ترجمه محمدعلی اردبیلی، چاپ هشتم، نشر میزان، 1395.
-      تدین، عباس، «نظارت الکترونیکی: گامی به سوی جایگزین زندان»، مجله حقوقی دادگستری، دوره جدید، شماره 64، پاییز، 1387.
-      توسلی، غلامعباس؛ وداهیر، ابوعلی، «مناسبات دانش و سیاست در یک جامعه مخاطره‌آمیز: تأملی جامعه‌شناختی بر شکل‌گیری جوامع مخاطره‌آمیز نظارتی در عصر حاضر»، جامعه­شناسی ایران، دوره دهم، شماره 4، زمستان، 1388.
-      حسینی، سید محمد؛ ساعدی، زهرا؛ صادقی، آزاده، «نگاهی به تحولات مفهومی و کارکردی در کیفرشناسی نوین»، مجله حقوقی دادگستری، سال 76، شماره 79، پاییز 1391.
-      دنی، دیوید، ریسک و جامعه، ترجمه صالح کاشانی محمدی، چاپ اول، نشر پژوهشکده بیمه، 1393.
-      رضوانی، حمیدرضا، برنامه­ریزی استراتژیک راهبردی، چاپ اول، مؤسسه کتاب مهربان، 1389.
-      رضوانی، سودابه، مفهوم خطرناکی در علوم جنایی، چاپ اول، نشر میزان، 1396.
-      ریگاکاس، جورج اس، «جامعه خطر و جرم‌شناسی سنجشی: جنبه‌هایی برای یک گفتمان انتقادی»، ترجمه افشین عبداللهی، فصلنامه مطالعات بین‌المللی پلیس، سال چهارم، شماره 13، بهار 1392.
-      زاهدی، شمس‌السادات؛ و دیگران، فرهنگ جامع مدیریت، انتشارات دانشگاه علمه طباطبایی، چاپ چهاردهم، 1388.
-      سی ولش، براندون؛ فارینگتون، دیوید پی، دانشنامه پیشگیری از جرم آکسفورد، چاپ اول، نشر میزان، 1395.
-      عاملی، سعیدرضا، «دوجهانی شدن­ها و جامعه­ جهانی اضطراب»، نامه­ علوم اجتماعی، شماره­ 21، 1382.
-      غلامی، حسین، «اصل حداقل بودن حقوق جزا»، پژوهش حقوق کیفری، فصلنامه دانشگاه علامه طباطبایی، سال اول، شماره 2، زمستان، 1391.
-      فروغی، فضل‌الله؛ ایرانی، امیر، «مطالعه تطبیقی شناسایی و اجرای نظارت الکترونیکی در حقوق کیفری ایران و آمریکا»، مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 7، شماره 2، 1395.
-      فیشر، بونی اس؛ لب، استیون پی، دانشنامه پیشگیری از جرم و بزه دیده شناسی، جلد دوم، چاپ اول، نشر میزان، 1394.
-      قادری ینگی­کند، علی­اکبر، مقایسه کنترل­های الکترونیکی با کیفرهای سالب آزادی: کارکردها و پیامدها، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه کاشان، 1392.
-      قاسمی، محمد‌علی، «جامعه‌ ریسک و اهمیت آن برای مطالعات استراتژیک»، فصلنامه‌ مطالعات راهبردی، سال دوازده، شماره‌‌ 45، 1388.
-      قاضی­زاده، حسین، بررسی حقوقی ـ جرم­شناختی نظارت تأمینی در ماده 48 مکرر قانون مجازات اسلامی، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم قضایی، 1389.
-      گارلند، دیوید، مجازات و جامعه مدرن، ترجمه نبی­اله غلامی، چاپ اول، نشر میزان، 1395.
-      مهدوی­پور، اعظم؛ شهرانی کرانی، نجمه، «امنیتی ­شدن جرم‌شناسی: راهبردها و آثار آن بر حقوق کیفری»، دو فصلنامه پژوهشنامه حقوق کیفری گیلان، دوره پنجم، شماره 1، تابستان، 1393.
-      نجفی ابرندآبادی، علی­حسین، «کیفرشناسی نو ـ جرم­شناسی نو: درآمدی بر سیاست جنایی مدیریتی خطرمدار»، در: تازه­های علوم جنایی (مجموعه مقاله­ها)، زیرنظر علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، چاپ نخست، تهران، بنیاد حقوقی میزان، 1388.
-      نجفی ابرندآبادی، علی­حسین، تقریرات درس جرم­شناسی (از جرم­شناسی انتقادی تا جرم­شناسی امنیتی)، دوره دکتری حقوق کیفری و جرم­شناسی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، نیم­سال دوم سال تحصیلی 1392-1391.
-      نجفی ابرندآبادی، علی­حسین؛ ایارگر، حسـین، «نظـارت بـر مجرمـان پرخطـر: راهکارها و چالش­ها»، فصلنامه پژوهش حقـوق کیفـری، دوره 2، شـماره 6، زمسـتان 1393.
-      نجفی ابرندآبادی، علی­حسین؛ رضوانی، سودابه، «سلبِ آزادی پیشگیری‌محور با تأکید بر ماده 150 قانون مجازات اسلامی 1392»، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، دوره چهارم، شماره 12، پاییز 1394.
-      نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین؛ هاشم بیکی، حمید، دانشنامه جرم­شناسی، چاپ چهارم، انتشارات گنج دانش، 1395.
-      نوبهار، رحیم، «بازخوانی مستندات فقهی حکم اعدام برای تکرار جرایم حدی»، پژوهش‌های حقوق کیفری، سال دوم، شماره 5، زمستان 1392.
-      Ashworth, Andrew; Zedner, Lucia, Preventive Justice, Oxford University Press, 2014.
-      Bonta, J, "Offender Risk Assessment: Guidelines for Selection and Use", Criminal Justice and Behaviour, vol. 29, 2002.
-      Brown, Michelle, "New Penology", in: Bruinsma, G; Weisburd, D (eds), Encyclopaedia of Criminology and Criminal Justice, Springer Science Business Media, New York, 2014.
-      Castel, R, "From Dangerousness to Risk", in: Burchell, G; Gordon, C; Miller, P (eds), The Foucault Effect: Studies in Governmentality, Hemel Hempstead, Harvester Wheatsheaf, 1991.
-      Clear, T; Cadora, E, "Risk and Correctional Practice", in: Stenson, K; Sullivan, R (eds), Crime, Risk and Justice, Cullompton, Willan Publishing, 2001.
-      Day, Andrew; Carson, Ed, Boni, Nadia; Hobbs, Gaynor, "The Management of Sex Offenders in the Community: from Policy to Practice", Australian Journal of Social Issues, vol. 49, No. 3, 2014.
-      Feeley, M; Simon, J, "Actuarial Justice: The Emerging New Criminal Law", in: Nelken, D(ed.), The Future of Criminology, London, Sage Publications, 1994.
-      Feeley, M; Simon, J, "The New Penology", Criminology, vol. 39, 1992.
-      Fitzgibbon, D, An Pre-Emptive Criminalization: Risk Control and Alternative Futures, Issues in Community and Criminal Justice, Monograph No. 4, London, National Association of Probation Officers, 2004.
-      Fu, X, "On Rational Response of Criminal Law to a Risk Society", Canadian Social Science, vol. 10, 2014.
-      Garland, D, "The Culture of High Crime Societies", British Journal of Criminology, vol. 40, 2000.
-      Garland, D, The Culture of Crime Control: Crime and Social Order in Contemporary Society, Oxford, Oxford University Press. 2001.
-      Hebenton, Bill; Seddon, Toby, "From Dangerousness to Precaution: Managing Sexual and Violent Offenders in an Insecure and Uncertain Age", British Journal of Criminology, Vol. 49, 2009.
-      Kemshall, H, Understanding Risk in Criminal Justice, Open University Press, 2003.
-      Kemshall, H; Maguire, M, "Community Justice, Risk Management and Multi-Agency Public Protection Panels", Community Justice, vol. 1, 2002.
-      Kemshall, H; Wood, J, "Beyond Public Protection: An Examination of Community Protection and Public Health Approaches to High-Risk Offenders", Criminology & Criminal Justice, vol. 7, 2007.
-      Kennedy, Leslie; Van Brunschot, Erin, the Risk in Crime, NY, Rowman and Littlefield, 2009.
-      O’Malley, P, Risk, Uncertainty and Government, London, The Glass House Press, 2004.
-      O'Malley, P, Crime and Risk, Impact Criminology Series, London, Sage Publications, 2010.
-      O'Malley, P, Gendered Risks, Abingdon, UK, Cavendish Publishing Limited, 2007.
-      Rose, N, "Government and control", British Journal of Criminology, vol. 40, 2000.
-      Simon, J, "Entitlement to Cruelty: Neo-liberalism and the Punitive Mentality in the United States", In: Stenson, Kevin; Sullivan, R (eds.), Crime, Risk and Justice, 2001.
-      Simon, J, "Managing the Monstrous: Sex Offenders and the New Penology", Psychology, Public Policy and Law, 4(1–2), 1998.
-      Stenson, Kevin, "The New Politics of Crime Control", In: Stenson, Kevin; Sullivan, Robert (eds.), Crime, Risk and Justice, Willan publication, 2001.
-      Ulrich, Beck, "Pioneer in Cosmopolitan Sociology and Risk Society", Springer Briefs on Pioneers in Science and Practice, Vol. 18, 2014.
-      Walker, N, Dangerous People, London, Blackstone Press, 1996.
-      Zedner, Lucia, "Pre-Crime and Post-Criminology?", Theoretical Criminology, vol. 17, issue 2, 2007.