نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دادیار دیوان عالی کشور

چکیده

مبنای پذیرش «اصل صلاحیت مبتنی بر تابعیت بزه­دیده»، «حمایت از اتباع بزه‌دیده» است که بر پایه‌ آن، دادگاه‌های کشور متبوع بزه‌دیده تحت شرایطی صلاحیت رسیدگی می‌یابند. اصل مزبور در حقوق ایران، جز در برخی موارد، به عنوان یک اصل تعیین­کننده اعمال قوانین کیفری مورد پذیرش قرار نگرفته بود. این در حالی است که بسیاری از کشورهای دیگر از دیرباز این اصل را پذیرفته و هم‌اکنون نیز در نظام‌های حقوق داخلی و بین­المللی استناد به آن در حال گسترش است. با عنایت به عدم مغایرت این اصل با موازین شرعی و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و مشروعیت آن در سطح بین‌المللی، ماده‌ (8) قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 اصل مزبور را مورد پیش‌بینی قرار داده است که گام مؤثری در حمایت از اتباع ایرانی به شمار می‌رود. بررسی میزان تأمین منافع اتباع ایرانی از طریق پیش‌بینی این اصل، جایگاه این اصل در جدال با سایر اصول اعمال صلاحیت و نحوه‌ تعامل اصل موصوف با سایر کشورهای دارای صلاحیت، موضوعی است که در این مقاله به آن پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Passive Personality Principle and its Position in Iranian Criminal Law

نویسنده [English]

  • Javad Tahmasbi

چکیده [English]

The basis of accepting the passive personality principle is to protect victimized nationals. In the face of special provisions and circumstances, his/her country has jurisdiction. This principle, in Iran law system, had been accepted in limited areas. While several countries have accepted this principle for a long time and referring to it is expanding in national and international law. This principle is not in conflict with Sharia rules and the Constitution of the Islamic Republic of Iran. Then, according to its legitimacy in international level, this principle has been legislated in Article 8 of Islamic Penal Code of Iran. It can be an effective measure to protect nationals.
This study is considering how this principle can protect nationals' interests, the challenge of this principle with other principles and the way it interacts with other countries which have jurisdiction over the case.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Personality Principle of Jurisdiction
  • The Passive Personality Principle
  • Criminal Jurisdiction
  • The Principles of Jurisdiction
  • International Criminal Jurisdiction
-    آقایی جنت­مکان، حسین، حقوق کیفری عمومی، جلد نخست، انتشارات جنگل، 1391.
-    پوربافرانی، حسن، «اصل صلاحیت شخصی در حقوق جزای بین­الملل و ایران»، مجله مجتمع آموزش عالی قم، شماره 10، بهار و تابستان 1380.
-    ـــــــــــــ ، «اصل صلاحیت مبتنی بر تابعیت مجنی­علیه در حقوق جزای بین‌الملل و ایران»، نامه مفید، شماره 37، مرداد و شهریور 1382.
-     ـــــــــــــ ، حقوق جزای بین­الملل، انتشارات جنگل، 1387.
-    تدین، عباس، ترجمه قانون آیین دادرسی کیفری فرانسه، انتشارات خرسندی، چاپ دوم، 1391.
-    حجاریان، محمدحسن، ترجمه قانون جزای جمهوری خلق چین، انتشارات مجد، 1385.
-    حسینی­نژاد، حسینقلی، حقوق کیفری بین­الملل، تهران، نشر میزان، 1372.
-    خالقی، علی، «حمایت کیفری از اتباع: جنبه فراموش­‌شده اصل صلاحیت شخصی در حقوق ایران»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 60، تابستان 1382.
-    دلبروک، جوست، حمایت بین­المللی از حقوق بشر و حاکمیت دولت­ها، ترجمه حسین شریفی طرازکوهی، نشر دادگستر، 1377.
-    دون دیو دو وابر، رساله حقوق جنایی و قانون­گذاری جزای فرانسه، ترجمه علی آزمایش، انتشارات دانشکده حقوق دانشگاه تهران، 1368.
-  رضایی­نژاد، ایرج، «حقوق بشر و حاکمیت دولت­ها، تحلیلی بر پایه اسناد بین‌المللی»، مجله اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، سال نوزدهم، شماره اول و دوم، مهر و آبان 1383.
-  ضیایی، سیدیاسر، «مبانی نظری صلاحیت فراسرزمینی دولت از منظر حقوق بین­الملل عمومی»، مجله حقوقی دادگستری، سال هفتاد و پنجم، شماره 76، زمستان 1390.
-    طهماسبی، جواد،  «صلاحیت دیوان کیفری بین­المللی»، انتشارات جاودانه، چاپ دوم،1391.
-    علی­آبادی، عبدالحسین، حقوق جنایی، جلد اول، انتشارات فردوسی، چاپ دوم، 1369.
-    عوده، عبدالقادر، حقوق جزای اسلامی (بخش حقوق جزای عمومی)، جلد دوم، ترجمه عباس شیری، نشر میزان، 1373.
-    فیض، علیرضا، مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام، جلد دوم، انتشارات سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368.
-    گرجی، ابوالقاسم، حقوق جزای عمومی اسلام، جلد اول، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1365.
-    گودرزی، محمدرضا؛ و لیلا مقدادی، ترجمه قانون مجازات فرانسه، انتشارات سلسبیل، 1386.
-    محسنی، مرتضی، دوره حقوق جزای عمومی ـ کلیات حقوق جزا، جلد اول، انتشارات گنج دانش، 1375.
 
-    Fritz, Eric & Omer Tene, “Article 113-7 of the French Penal Code: The Passive Personality Principl”, Columbia Journal Of Transnational Law, vol. 41, 2003.
-    Geoff, Gilbert, “Crime Sans Frontiers, Jurisdictional Problems in English Law”, The British Yearbook of International Law, vol. 63, issue 1, 1992.
-    Harvard Research Project No. 935:478; Available at: www.aals.org.
-    Mccarthy, John G., “The passive Personality Prinsiple and Its Use in Combatting International Terrorism”, Fordham International Low Journal, vol. 13, Issue 3, 1989.
-    Waston, Geoffry, “The Passive Personality Principle”, Texas International Law Journal, vol. 28, issue1, 1993.