نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

 با توجه به ضرورت اهتمام به سیاست‌های قضازدایی و حبس‌زدایی در نظام حقوقی، نهاد توبه می‌تواند ابزاری کارآمد جهت کاهش جمعیت کیفری زندانیان باشد. قانون‌گذار در سال 1392 برای نخستین بار اقدام به قاعده‌گذاری عام درخصوص اثربخشی توبه در سقوط یا تخفیف مجازات‌ها نمود و به‌تبع آن تأثیرگذاری توبه در جرایم مستوجب تعزیر را مورد حکم قرار داد. با در نظر گرفتن تغییرات قانونی و تصویب مادۀ 115 قانون مجازات اسلامی، پرداختن به قلمرو زمانی توبه و مقاطعی که می‌توان از این نهاد استفاده کرد، حائز اهمیت است. در این مقاله با روشی توصیفی ـ تحلیلی و با رویکردی انتقادی به رأی وحدت‌رویۀ شمارۀ 813 هیئت عمومی دیوان عالی کشور درخصوص زمان پذیرش توبه، این ادعا به اثبات می‌رسد که بر اساس مبانی فقهی و قانونی، نه‌تنها پیش از اثبات جرم، در همۀ جرایم تعزیری توبۀ متهم مسقط مجازات می‌باشد، بلکه پس از اثبات جرم و حتی در زمان تحمل کیفر نیز، می‌توان از این نهاد استفاده کرد و پذیرش نهاد توبه در تعزیرات مقید به محدودیت‌های موجود در جرایم مستوجب حد نمی‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Temporal realm of repentance in ta'zirat (With a critical approach to uniform judicial precedent vote No. 813)

نویسندگان [English]

  • Mohsen Borhani 1
  • elaheh lotfalizadeh 2

1 Assistant Professor, Department of Criminal Law and Criminology, School of Law and Political Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran

2 PhD Student in Criminal Law and Criminology, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

Due to the need to pay attention to dejudicialization and decarceration strategies, the repentance can be an effective tool to reduce the criminal population of prisoners. In 1392, the legislator for the first time made a general rule regarding the effectiveness of repentance in ta'zirat. Considering the legal changes and the approval of Article 115 of the Islamic Penal Code, it is important to address the realm of repentance in time and the periods in which this institution can be used. In this article, with a descriptive and analytical method and with a critical approach to uniform judicial precedent vote No. 813 of supreme court, regarding the time of acceptance of repentance, this claim is proved that based on jurisprudential and legal principles, not only before proving the crime, in all ta'zir crimes, the repentance of the accused will result in the cancelation of the punishment, but also after proving the crime and even at the time of Execution of punishment, this institution can be used.

کلیدواژه‌ها [English]

  • repentance
  • ta'
  • zir
  • hadd
  • proof of crime
  • final conviction
  • time non-restriction
  • فارسی

    • ابراهیمی، علیرضا (1395 و 1396)، «ماهیت توبه و شرایط آن در فقه امامیه و حقوق ایران و نقش آن در اسقاط حدود»، مجله فقه و اجتهاد، شمارۀ 6 و 7.
    • اردبیلی، محمدعلی (1393)، حقوق جزای عمومی، جلد سوم، چاپ چهارم، تهران: نشر میزان.
    • الهام، غلامحسین و محسن برهانی (1400)، درآمدی بر حقوق جزای عمومی، جلد دوم، چاپ پنجم، تهران: نشر میزان.
    • حاجی ده‌آبادی، احمد و محمد رجبی (1394)، «تاملی بر مقررات توبه در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392»، مجله حقوق اسلامی، سال دوازدهم، شمارۀ 46.
    • خطیبی و [دیگران] (1386)، فرهنگ شیعه، قم: انتشارات زمزم هدایت به تهیه کنندگی پژوهشکده تحقیقات اسلامی.
    • دائره المعارف بزرگ اسلامی (1387)، جلد 16، چاپ اول، تهران: مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
    • رضایی، محمد جلیل، جواد پنجه پور و هرمز اسدی کوه باد (1398)، «نگاه تحلیلی به نقش توبه در حدود (سرقت) و تعزیرات بر اساس فقه و قانون مجازات اسلامی 1392»، مجله مبانی فقهی حقوق اسلامی، سال دوازدهم، شماره 23.
    • روستایی، مهرانگیز (1393)، مبانی و قلمرو اصل ضرر در توجیه مداخله کیفری، رساله دکتری، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
    • صابر، محمود و علی رفیع‌زاده (1394)، «مقررات ماهوی و شکلی توبه در نظام قانون‌گذاری ایران»، فصلنامه دیدگاههای حقوق قضایی، شماره 71.
    • عبداللهی، افشین (1398)، «کیفیت احراز توبه با مطالعه موردی آرای دادگاه‌ها»، مجله آموزههای حقوق کیفری، دورۀ شانزدهم، شماره 18.
    • علامه طباطبایی، محمدحسین (1377)، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی، چاپ چهارم، قم: دارالکتب الاسلامیه.
    • لطفعلی زاده، الهه (1395)، مبانی اعطای حق انتخاب مجازات به مجرم و آثار آن در حقوق کیفری ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
    • محقق داماد، سید مصطفی (1406ق)، قواعد فقه، جلد چهارم، چاپ دوازدهم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
    • مرعشی شوشتری، محمدحسن (1375)، «توبه و نقش آن در سقوط مجازات از دیدگاه حقوق جزای اسلامی»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوقی، سال اول، شمارۀ 3.
    • مکارم شیرازى، ناصر (1425ق)، تعزیر و گستره آن، چاپ اول، قم: انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالب علیه السلام.
    • مؤسسه آموزشی و پژوهشی قضا (1390)؛ گنجینه استفتائات قضایی؛ نگارش2.
    • مهرپور، حسین (1368)، «سرگذشت تعزیرات»، کانون وکلا، شماره 147 و 148.

    عربی

    • حر عاملی، محمدحسن (1409 ق)، وسائلالشیعه، جلد 16، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
    • خوئی، سید ابوالقاسم موسوی (1418 ق)، موسوعة الإمام الخوئی‌، جلد 1، چاپ اول، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی ره‌.
    • سبزواری، سید عبدالأعلی (1413 ق)، مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام‌، جلد 28، چاپ چهارم، قم: مؤسسه المنار.
    • صافی گلپایگانی، لطف الله (1435ق)، الرسائل الفقهیه، چاپ اول، قم: وحده النشر العالمیه آیه الله العظمی الصافی الگلپایگانی.
    • صافی گلپایگانی، لطف الله (1404ق)، التعزیر أحکامه و حدوده، چاپ اول، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
    • طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن (1407ق)، الخلاف، جلد پنجم، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.
    • طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن (1387 ق)، المبسوط فی فقه الامامیه،‌ جلد هشتم، چاپ سوم، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة‌.
    • مظفر، محمدرضا (1430ق)، اصول الفقه، جلد دوم، چاپ پنجم، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
    • مفید، محمد بن محمد بین نعمان عکبری (1413ق)، المقنعه، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.
    • مکارم شیرازی، ناصر (1418ق)، أنوار الفقاهة- کتاب الحدود و التعزیرات، چاپ اول، ‌قم: انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالب علیه السلام‌.