نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

استادیار گروه حقوق دانشگاه اصفهان

چکیده

پدیده‌ی مرز یکی از عوامل سیاسی انفکاک مادی و معنوی اشخاص است که بر روابط حقوقی آنان تأثیر می‌گذارد. دولتها در قلمرو حاکمیت خود، حقوقی را برای اتباعشان در نظر می‌گیرند که بیگانگان از آن محروم هستند یا تکالیفی را بر عهده‌ی ایشان می‌نهند که بیگانگان از آن معافند. یکی از مصادیق این سنخ از روابط در نظام حقوقی ایران، اخذ تأمین از اتباع دول خارجی به هنگام طرح دعوی به طرفیت خوانده‌ی ایرانی در محاکم داخلی، موضوع ماده‌ی 144 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی است. چنان‌چه طرف دعوا، تبعه‌ی هیچ یک از دولت‌های خارجی نباشد و به عبارتی بی‌تابعیت باشد، این پرسش مطرح می‌‌شود که آیا چنین حقی برای اتباع ایرانی؛ و در مقابل، چنین تکلیفی برای اشخاص بی‌تابعیت وجود دارد؛ یا آن‌که باید گفت، الزام آن‌ها به دلیل فقدان نص قانونی، اجحاف در حق ایشان و نوعی بی‌عدالتی است. در این مقاله ضمن تحلیل و ارزیابی ادله‌ی دو نظر، معافیت اشخاص بی‌تابعیت از ایداع تأمین، وفق موازین و اصول مرجح دانسته شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Obtaining Security from Stateless Persons in Bringing a Suit

نویسندگان [English]

  • Alireza Fasihizadeh
  • Seyyed Hosein Asadi

چکیده [English]

Boundary is a political factor which segregates people of different countries physically and mentally and affects their legal relations. Governments, in their territories consider some rights for their citizens, which foreigners are deprived of them. Mutually, citizens of a government have certain duties that non-citizens exempt from them. An instance of such relations in Iranian legal system is obtaining security from foreigners when they bring a suit against an Iranian citizen, in order to recompense probable damages to defendant in case of frivolous claims, which is mentioned in article 144 of Civil Procedure Law for public and revolutionary courts in civil matters. The matter of this paper is whether stateless persons have to make such deposits or it's unfair to ask them; since there is no letter of the law in this case. In the following, we have reviewed both ideas and found out that exemption of stateless persons from the deposit is more preferred.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Obtaining Security
  • stateless persons
  • foreign nationals
  • bring a suit
  • limited interpretation
ابراهیمی، سید نصراله، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: سمت، 1386.
ابوالحمد، عبدالحمید، «مسأله سلسله مراتب قوانین در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران، چرا قانونی بر قانون دیگر برتر است؟»، مجله‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشکده‌ی حقوق دانشگاه تهران، شماره‌ی 22، 1360.
احمدی، نعمت، آیین دادرسی مدنی، جلد دوم، تهران: اطلس، 1376.
ارفع‌نیا، بهشید، حقوق بین‌الملل خصوصی، جلد نخست، تهران: بهتاب، 1382.
الماسی، نجادعلی، «بحثی پیرامون تعارض تابعیت»، مجله‌ی کانون وکلا، تهران: کانون وکلای دادگستری مرکز، شماره‌های 128 و 129، تهران: 1353.
الماسی، نجادعلی، تعارض قوانین، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1387.
انصاری، باقر، «ابهام حقوقی و تأثیر آن بر تصمیم‌گیری‌های قضایی»، مجله‌ی تحقیقات حقوقی، تهران: دانشکده‌ی حقوق دانشگاه شهید بهشتی، شماره‌ی 43، 1385.
ایمانیان، فریبرز و شمس، عبداله و تفرشی، محمد عیسی، «تفسیر حقوق مدنی در قانون مدنی»، فصل‌نامه‌ی مدرس علوم انسانی، تهران: دانشکده‌ی علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، شماره‌ی 1، 1382.
ایوانز، گراهام و نونام، جفری، فرهنگ روابط بین‌الملل، برگردان: حمیرا مشیرزاده و حسین شریفی، تهران: میزان، 1381.
آزمایش، علی، «مسأله مغایرت قانون با قانون برتر در حقوق ایران‌»، مجله‌ی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، تهران: شماره‌ی 1، 1351.
آل کجباف، حسین، تابعیت در ایران و سایر کشورها، تهران: جنگل، 1389.
بجنوردی، سیدمحمد موسوی و سلیمانیان، مهسا، «بررسی فقهی- حقوقی حقوق ملت در فصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، فصل‌نامه‌ی متین، تهران: شماره‌ی 30، پژوهشکد‌ه‌ی امام خمینی و انقلاب اسلامی، 1385.
بلدسو، رابرت و بوسچک، بوسلاو، فرهنگ حقوق بین‌الملل، برگردان: علیرضا پارسا، تهران: قومس، 1379.
توسلی نائینی، منوچهر، «تبعات ورود و اقامت غیر مجاز اتباع بیگانه در ایران»، نامه مفید، تهران: دانشگاه مفید، شماره‌ی 49، 1384.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، جلد سوم، تهران: گنج دانش، 1378.
حاجی حیدر، حمید، «تحول تاریخی مفهوم عدالت»، فصل‌نامه‌ی علوم سیاسی، قم: شماره‌ی 45، 1388.
خالقی، علی، «صلاحیت فراسرزمینی دادگاه‌های ایران نسبت به جرایم مأموران و مستخدمان دولت»، مجله‌ی پژوهش‌های حقوقی، شماره‌ی 3، 1382.
خالقیان، جواد، تأمین خسارت احتمالی، تهران: مهاجر، 1385.
خوانساری، احمد بن یوسف، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، جلد ششم، قم: موسسه‌ی اسماعیلیان، 1405.
ذاکر حسین، عبدالرحیم، «صور گوناگون سلطه بین‌المللی (تأسیسات حقوقی بین‌المللی نابرابر)»، مجله‌ی حقوقی، تهران: دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی، شماره‌ی 6، بهار و تابستان 1365.
رجبی، عبداله و کریمیان، اسماعیل، «مسند قضا و استقلال قضایی»، پژوهشنامه‌ی حقوقی، رشت: شماره نخست، 1389.
سلجوقی، محمود، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: میزان، 1384.
سلجوقی، محمود، حقوق بین‌الملل خصوصی، جلد نخست، تهران: دادگستر، 1381.
سید فاطمی، سید محمد قاری، «بررسی تطبیقی حقوق پناهندگی در فقه و اسناد بین‌المللی»، نامه مفید، تهران: شماره‌ی 1، 1374.
سید فاطمی، سید محمد قاری، «قلمرو حق‌ها در حقوق بشر معاصر: جهان شمولی در قبال مطلق‌گرایی»، نامه مفید، تهران: شماره‌ی 33، 1381.
شمس، عبداله، آیین دادرسی مدنی پیشرفته، جلد سوم، تهران: دراک، 1386.
شمس، عبداله، آیین دادرسی مدنی پیشرفته، جلد نخست، تهران: دراک، 1385.
شیخ‌نیا، امیرحسین، آیین دادرسی مدنی، جلد سوم، تهران: میزان، 1375.
صفایی، سید حسین، «حقوق بشر در اسلام و اعلامیه جهانی حقوق بشر»، مجله‌ی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره‌ی 27، تهران: 1370.
صفایی، سید حسین، «محدودیت‌های مربوط به حقوق مالی بیگانگان در قوانین ایران»، مجله‌ی حقوقی، دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی، شماره‌ی 11، 1368.
صفایی، سید حسین، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: میزان، 1374.
ضیایی بیگدلی، محمدرضا، حقوق بین‌الملل عمومی، تهران: گنج دانش، 1385.
غمامی، مجید و محسنی، حسن، «اصول تضمین کننده عملکرد دموکراتیک در دادرسی و اصول مربوط به ویژگی های دادرسی مدنی»، فصل‌نامه‌ی حقوق، تهران: دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره‌ی 74، تهران: 1385.
غمامی، مجید و محسنی، حسن، اصول آیین دادرسی مدنی فراملی، تهران: میزان، 1386.
فرح‌زادی، علی‌اکبر، «عرفی اجمالی اصول بنیادین دادرسی در اسلام»، مجله دیدگاه‌های حقوقی، تهران: دانشکده‌ی علوم قضایی و خدمات اداری، شماره‌‌های 19 و 20، تهران: 1379.
فصیحی‌زاده، علیرضا، «اقرار مرکب معنوی در حقوق ایران و فرانسه»، نامه مفید، تهران: شماره‌ی 76، 1388.
فصیحی‌زاده، علیرضا، «تفویت منفعت و مبانی ضمان‌آوری آن»، فصل‌نامه‌ی حقوق، تهران: شماره‌ی 3، پاییز 1390.
قاسمی شوب، احمدعلی، «نگاهی به جایگاه بیگانگان در حقوق بین‌الملل با تأکید بر اسناد بین المللی حقوق بشر»، مجله‌ی حقوقی، تهران: دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی، شماره‌ی 31، پاییز 1383.
قلی‌زاده، احد، آیین دادرسی مدنی، جلد سوم، اصفهان: دانشگاه اصفهان، 1382.
قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، جامع الشتات فی أجوبه السوالات، جلد چهارم، تهران: موسسه‌ی کیهان، 1413 هـ.ق.
کاویانی، کوروش، «اصل نود و چهارم و قوانین مغایر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، مجله‌ی پژوهش حقوق و سیاست، تهران: دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی، شماره‌ی 7، پاییز و زمستان 1381.
کریمی، عباس، آیین دادرسی مدنی، تهران: مجد، 1386.
متین دفتری، احمد، آیین دادرسی مدنی، جلد دوم، تهران: مجد، 1378.
محسنی، حسن، «فن اداره جریان دادرسی مدنی: سازماندهی دادرسی در قالب اصول دادرسی»، فصل‌نامه‌ی حقوق، تهران: شماره‌ی 4، 1389.
محسنی، فرید و نجفی اسفاد، مرتضی، «منابع حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران»، مجله‌ی دیدگاه‌های حقوقی، تهران: دانشکده‌ی علوم قضایی و خدمات اداری شماره‌های 17 و 18، تهران: 1379.
مستقیمی، بهرام، «بیگانگان و حقوق بین‌الملل»، فصل‌نامه‌ی سیاست خارجی،  سال دوم، شماره‌ی چهار، تهران: 1367.
مصفا، نسرین، «ارزیابی ساز و کارهای ملل متحد در حمایت از حقوق بشر: ارکان مبتنی بر منشور و معاهدات»، مجله‌ی مدرس، تهران: دانشکده‌ی علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، شماره‌ی 31، چاپ نخست، 1382.
مصفا، نسرین، کنوانسیون حقوق کودک و بهره‌وری از آن در حقوق داخلی ایران، تهران: دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، چاپ نخست، 1383.
مولایی، یوسف، «وابستگی متقابل حقوق بین‌الملل عمومی و حقوق بین‌الملل خصوصی در مسأله صلاحیت»، مجله‌ی دانشکده حقوق و علوم سیاسی، تهران: دانشگاه تهران، شماره‌ی 35، 1375.
مهرپور، حسین، نظام بین‌المللی حقوق بشر، چاپ سوم، تهران: اطلاعات، 1387.
مؤذن‌زادگان، حسن‌علی، «حقوق دادخواهی و دفاع در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، مجله‌ی دیدگاه‌های حقوقی، تهران: دانشکده‌ی علوم قضایی و خدمات اداری، شماره‌ی 9، 1377.
نصیری، محمد، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: آگاه، 1385.
واحدی، قدرت‌الله، آیین دادرسی مدنی، جلد سوم، تهران: میزان، 1377.
وکیل، امیر ساعد و عسکری، پوریا، قانون اساسی در نظم حقوقی کنونی، تهران: مجد، چاپ دوم، 1387.
هاشمی، سید محمد، «حمایت‌ها و تضمینات حقوق بشر در حقوق داخلی و نظام بین‌المللی»، مجله‌ی تحقیقات حقوقی، تهران: دانشکده‌ی حقوق دانشگاه شهید بهشتی، شماره‌ی 38، پاییز و زمستان 1382.
هاشمی، سید محمد، حقوق بشر و آزادی‌های اساسی، تهران: میزان، چاپ نخست، 1384.
Agrawala, S.K., International Law: Indian Courts and Legislature. (Bombay: N. M.Tripathi Private Ltd). 1965.
Barak, Aharon, the Judge in a Democracy, Princeton: Princeton University Press. 2006.
Brownlie, Ian. Principles Public International Law.  Oxford University Press. 2003.
Geny, Francsois. Science et Technique en Droit Prive Positif, T. 2, Paris: Sirey. 1932.
http://untreaty.un.org/ilc/texts/instruments/english/conventions/6_1_1961.pdf.
http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/NO8/447/75/PDF/ No847775.pdf?openElement
http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=35026&Cr1
Santas, Gerasimos, Goodness and Justice, Oxford University Press. 2001.
Unidroit Principles of Transnational Civil Procedure-as adopted and promulgated by American Law Institute at Washington-D.C.-U.S.A. May 2004 & by Unidroit at Rome Italy April 2004-(U.S.A.: Cambridge University Press-2006).
Walker, David . The oxford Companion to law, New York. 1980.