نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

چکیده

در حقوق کیفری ایران وضعیّت جبران خسارات ازالۀ بکارت با ابهاماتی روبه‌رو است، از جمله مباحثی که مطرح می‌شود این است که موارد پرداخت، و میزان ارش‌البکاره و مهرالمثل در صور مختلف ازالۀ بکارت چیست؟ در این مقاله با مطالعۀ سیر تحولات قوانین جزایی مصوّب 1370 و  1392 ، تحلیل مبانی فقهی و آراء قضایی به این نتیجه رسیده‌ایم که پردۀ بکارت دیۀ مقدر ندارد و در ازالۀ بکارت از طریق زنای به اکراه یا وطی به شبهه مهرالمثل و ارش‌البکاره پرداخت می‌شود، در این مورد میزان مهرالمثل می‌تواند از دیۀ کامل زن بیشتر باشد، بر خلاف ارش‌البکاره که لزوماً  کمتر از دیه کامل زن است اما اگر ازالۀ بکارت از طریق غیر مقاربت باشد فقط موجب پرداخت مهرالمثل است که در این خصوص مهرالمثل نمی‌تواند از دیۀ کامل زن تجاوز نماید. به علاوه در ازالۀ بکارت ِ غیرعمدی مطابق با قانون مجازات اسلامی 1392 فقط ارش‌البکاره پرداخت می‌شود و در موارد رضایت به ازالۀ بکارت مهرالمثل و ارش‌البکاره ثابت نیست. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Defloration in the Iranian Criminal law and Imamia’s Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Kamran Mahmoodian Isfahani
  • Mahmood Malmir

چکیده [English]

The conditions of redress and penalty for defloration have not been specified explicitly in the Iranian law. A discussion which often arises is about the conditions of the payment of arsh-ol-bekarah (bekarah=virginity) and mahr-ol-mesl in case of defloration. In this article, with the help of comparative study on the penal laws enacted in 1370 and 1392 (1991 and 2013) and analyzing the basics of jurisprudence and judicial decisions, we have come to the conclusion that the hymen has no wergild and if defloration is performed with harshness, and through intercourse, both mahr-ol-mesl and arsh-ol-bekarah have to be paid. In this case unlike arsh-ol-bekarah, which is lower than the complete wergild for a woman, the amount of mahr-ol-mesl may be higher and if no intercourse has taken place then only mahr-ol-mesl has to be paid. In this case mahr-ol-mesl cannot exceed the complete wergild for a woman. In unintentional offenses only mahr-ol-mesl – according to the Islamic penal code enacted in 1991 – is paid. In case of consented defloration the mahr-ol-mesl and arsh-ol-bekarah are variable. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • defloration
  • arsh-ol-bekarah
  • mahr-ol-mesl
  • hymen
  • Force
الف: فارسی
-    امامى، حسن، حقوق مدنی، جلد اول، چاپ اول، تهران، انتشارات اسلامیه، بی­تا.
-    باریکلو، مرتضی، مسئولیّت مدنی، چاپ سوم، تهران، نشر میزان، 1389.
-    بازگیر، یدالله، قصاص عضو و دیه اعضاء، چاپ دوم، تهران، انتشارات جنگل، 1386.
-    برغانی محمد تقی بن محمد[ شهید ثالث]، دیات، چاپ اول، قزوین، انتشارات حدیث امروز، 1382.
-    بهجت، محمد تقی، جامع المسائل، جلد پنجم، چاپ دوم، قم، 1426 ق.
-    بهجت، محمد تقی، استفتائات، جلد چهارم، چاپ اول، قم، 1428ق.
-     پولادی، ابراهیم، مهریه و تعدیل آن ( محاسبۀ مهریه به نرخ روز)، چاپ دوم، تهران، نشر دادگستر، 1388.
-     حاجی ­ده ­آبادی احمد، بایسته های تقنین با نگاهی انتقادی به قانون مجازات اسلامی چاپ اوّل، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1383.
-    حجّتی، مهدی، قانون مجازات در نظم حقوق کنونی، چاپ اوّل، تهران، دادستان، 1389.
-    حسینی شاهرودی سید محمد، استفتاء در خصوص سؤالات مطروحه در باب ازالۀ بکارت توسط نگارندگان، مورخ 2/4/1391 به شماره 911404  و 18/6/1391 به شمارۀ 912107.
-    حسینی شیرازی، سید صادق، استفتاء در خصوص سؤالات مطروحه در باب ازالۀ بکارت توسط نگارندگان، مورخ 13/4/1391.
-    جعفری لنگرودی،  محمد جعفر، حقوق خانواده، چاپ چهارم، تهران، کتابخانۀ گنج دانش، 1386.
-     خراسانی، علی محمد، شرح تبصره المتعلمین، جلد دوم، قم، بی تا.
-    دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، جلد یازدهم، تهران، چاپخانۀ مؤسسۀ انتشارات چاپ دانشگاه تهران، 1337.
-    الروحانی، محمد صادق، استفتاء در خصوص سؤالات مطروحه در باب ازالۀ بکارت توسط نگارندگان، به شمارۀ 60775، مورّخ 1/4/1391 و 12/6/1391 و 15/6/1391.
-    زررخ، احسان، «نگرشی نو در جایگاه ارش‌البکاره در فقه و حقوق موضوعه»، ماهنامۀ دادرسی، شمارۀ 72: 46- 43، 1387.
-    شبیری زنجانی، سیدموسی، تقریرات درس کتاب نکاح ، جلد یازدهم، چاپ اول، قم، مؤسسه پژوهشی رأی پرداز، 1419ق.
-    شبیری زنجانی، سید موسی، استفتاء در خصوص سؤالات مطروحه در باب ازالۀ بکارت توسط نگارندگان از معظم له ، مورخ 9/4/1391.
-    شکری، رضا و سیروس، قادر، قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی، چاپ پنجم، تهران، انتشارات مهاجر، 1385.
-    شهری، غلامرضا و دیگران، مجموعۀ تنقیح شدۀ قوانین و مقررات کیفری، جلد اول، چاپ اول، تهران، انتشارات، روزنامۀ رسمی کشور، 1386.
-    صافی گلپایگانی، شیخ لطف الله، استفتاء در خصوص سؤالات مطروحه در باب ازالۀ بکارت توسط نگارندگان به شماره 91/4/130،  مورخ 21/4/ 1391.
-    صفایی، سید حسن و  امامی، اسدالله ، مختصر حقوق خانواده، چاپ یازدهم، تهران، نشر میزان، 1385.
-    صناعی زاده، حسین، پزشکی قانونی، چاپ دوم، تهران، نشر دادگستر، 1387.
-    طباطبایی الحکیم، سید محمدسعید، استفتاء در خصوص سؤالات مطروحه در باب ازالۀ بکارت توسط نگارندگان، مورخ 2/4/1391.
-    طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، الغایه القصوی فی ترجمه العروه الوثقی، ترجمۀ شیخ عباس قمی، جلد دوم، چاپ اول، قم، منشورات صبح پیروزی، 1423ق.
-    طوسی، محمدبن حسن، ترجمۀ النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، ترجمۀ سید محمد باقر سبزواری، جلد دوم، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1362.
-    فاضل لنکرانی، شیخ محمد جواد، استفتاء در خصوص سؤالات مطروحه در باب ازالۀ بکارت توسط نگارندگان، به شمارۀ 46174، مورخ 3/4/1391.
-    قدوسی، آرش و دیگران، «ارش‌البکاره از دیدگاه فقهی، حقوقی و پزشکی»، فصلنامۀ آراء، سال ششم، شمارۀ 18 و 19: 80- 68، 1387.
-    قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، جلد1، چاپ ششم، تهران، دارالکتب الاسلامیّه، 1412ق.
-    کاتوزیان،  ناصر، قانون مدنی در نظم حقوق کنونی، چاپ بیست و سوّم، ویرایش سوّم، تهران، میزان، 1388.
-    کلارکسون، کریستوفر، تحلیل مبانی حقوق جزای عمومی، ترجمۀ حسین میرمحمد صادقی، چاپ اول، تهران، انتشارات جنگل، جاودانه،1390.
-    گرجی، ابوالقاسم، دیات، چاپ اوّل، تهران، دانشگاه تهران، 1380.
-    گودرزی، فرامرز و کیانی، مهرزاد، پزشکی قانونی برای دانشجویان رشتۀ حقوق، چاپ سوم، تهران، انتشارات سمت، 1385.
-    مجلسی محمد باقر بن محمد تقی [مجلسی ثانی]، بحار الانوار، جلد 100 ،چاپ اول، بیروت، لبنان: مؤسسه الطبع و النشر، 1410ق.
-    ـــــــــــــــ ، حدود و قصاص و دیات، چاپ اول، تهران، مؤسسه نشر آثار اسلامی، بی تا.
-    مجلسی محمد تقی [مجلسی اول]، یک دوره فقه کامل فارسی، چاپ اول، تهران، مؤسسه و انتشارات فراهانی، 1400 ق.
-    محسنی، مرتضی و کلانتریان، مرتضی، مجموعه نظرهای مشورتی اداره حقوقی وزارت دادگستری در زمینه مسائل کیفری، چاپ اول، تهران، انتشارات جنگل، جاودانه،1389.
-    محقق کابلی، قربانعلی، استفتاء در خصوص سؤالات مطروحه در باب ازالۀ بکارت توسط نگارندگان، مورخ 4/4/1391.
-    مرعشی، سید محمد حسن، دیدگاه‌های نو در حقوق کیفری اسلام، تهران، نشر میزان، 1376.
-    مظاهری، حسین، تقریرات درس خارج از فقه کتاب دیات، اصفهان، مؤسسه فرهنگی مطالعاتی الزهرا، 1387.
-    مظاهری، حسین، استفتاء در خصوص سؤالات مطروحه در باب ازالۀ بکارت توسط نگارنده، به شمارۀ 19457، مورخ 3/4/1391 و 14/6/1391.
-    معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضاییه، ویژه نامۀ قوانین و مقررات ضمیمه نشریه پیام آموزش، شماره 18، چاپ اول، قم، نشر قضا، 1389.
-    مکارم شیرازی ، ناصر، استفتائات جدید، جلد دوم و سوم، چاپ دوم، قم، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه السلام، 1427 ق.
-    مؤسسه آموزشی و پژوهشی قضاء، پرسمان فقهی قضایی(3) پاسخ­های تحقیقی به پرسش­های کیفری محاکم، جلد دوم، 1390.
-    موسوی اردبیلی سید عبدالکریم، استفتاء در خصوص سؤالات مطروحه در باب ازالۀ بکارت توسط نگارندگان، به شماره0006397 ، مورخ 3/6/1391.
-    موسوی الخمینی، روح الله، استفتائات، جلد سوم، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم، 1422 ق.
-    نوری همدانی حسین، استفتاء در خصوص سؤالات مطروحه در باب ازالۀ بکارت توسط نگارندگان، مورخ 23/5/ 1391.
-    یثربی، آقا میر سید محمد،استفتاء در خصوص سؤالات مطروحه در باب ازالۀ بکارت توسط نگارندگان، مورخ 24/4/1391.
-    یزدانیان، علیرضا، حقوق مدنی قلمرو مسئولّت مدنی، چاپ اول، تهران، نشر ادبستان، 1379.
ب: عربی
-    ابن ادریس، محمدبن منصوربن احمد، السرائر الحاوی التحریر الفتاوی، جلد سوم، قم، دفتر انتشارت اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزۀ علمیه قم،1410 ق.
-    ابن منظور،  جمال الدین محمدبن مکرم، لسان العرب، جلد چهاردهم، چاپ سوم، لبنان، بیروت،: دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، 1414ق.
-     اردبیلی، احمدبن محمد، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، جلد چهاردهم، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،1403ق.
-    اعراج، سید عمیدالدین عبدالمطلب بن محمد [اعراج حسینی]، کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد، جلد سوم، چاپ اول، قم، دفتر انتشارت اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزۀ علمیه قم، 1416 ق.
-    تبریزی، میرزا جواد بن علی، تنقیح المبانی الاحکام (کتاب الدیات) ، چاپ اول، قم، دارالصدیقه الشهیده سلام الله علیها، 1428 ق.
-    الجبعی العاملی، زین الدین بن علی [ شهید ثانی]، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیّه، جلد دهم، چاپ اول، کتابفروشی داوری، 1410 ق.
-    الجبعی العاملی، زین الدین بن علی [شهید ثانی]، مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، جلد 14، چاپ اول، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیّه، 1413 ق.
-     حلی اسدی، جمال الدین احمدبن شمس الدین محمدبن فهد [ابن فهد حلی]، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، جلد پنجم، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزۀ علمیه قم، 1407 ق.
-     علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، جلد دوم، چاپ اول، قم، انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیّه قم،1410 ق.
-    علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، تبصره المتعلمین فی احکام الدین، چاپ اول، تهران، مؤسسه چاپ و نشر وابسته به وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی، 1411ق.
-    علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، جلد 9، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزۀ علمیه قم،1413ق.
-    علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، تحریر الاحکام الشریعه علی مذهب الامامیّه، جلد پنجم، چاپ اول، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام، 1420 ق.
-    علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، تلخیص المرام فی معرفه الاحکام، چاپ اول، قم، انتشارات دفتر تبلیغات حوزۀ علمیۀ قم، 1421 ق.
-    حلی، شمس الدین محمدبن شجاع القطّان، معالم الدین فی فقه آل یاسین، جلد دوم، چاپ اول، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام، 1424 ق.
-     خوانساری، سید احمد، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، جلد ششم، چاپ دوم، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1405 ق.
-     خویی، سید ابوالقاسم، مبانی تکمله المنهاج، جلد دوم، چاپ اول، قم، مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی، 1422ق.
-    روحانی، سید محمد صادق، فقه الصادق، جلد 26، قم، دارالکتاب، مؤسسه امام صادق علیه السلام، 1412 ق.
-    زهدری حلی، نجم الدین جعفر، ایضاح ترددات الشرایع، جلد دوم، چاپ دوم، قم، انتشارات کتابخانۀ آیت الله مرعشی، 1428 ق.
-    سبزواری، سید عبدالاعلی، مهذب الاحکام، جلد 29، چاپ چهارم، قم، مؤسسه المنار، دفتر حضرت آیت الله سبزواری، 1413ق.
-    سُیوری حلی، جمال الدین مقداد بن عبدالله [فاضل مقداد]، التنقیح الرائع لمختصر الشرایع، جلد چهارم، چاپ اول، قم، انتشارات کتابخانۀ آیت الله مرعشی نجفی، 1404 ق.
-    صیمری، مفلح بن حسن، غایه المرام فی شرح شرایع الاسلام، جلد چهارم، چاپ اول، بیروت، دارالهادی، 1420 ق.
-    طباطبایی حائری، سید علی بن محمد، الشرح الصغیر فی شرح مختصر النافع، جلد سوم، چاپ اول، قم، انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی، 1409 ق.
-    طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، جلد اول، چهارم و پنجم، چاپ سوم، تهران، کتاب فروشی مرتضوی، 1416 ق.
-    طوسی ، محمدبن حسن، المبسوط فی فقه الامامیّه ،جلد هفتم ، چاپ سوم، تهران، المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، 1387ق.
-    طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، جلد دهم، چاپ چهارم، تهران، دارالکتب الاسلامیّه، 1407 ق.
-    عاملی، حر، وسائل الشیعه، جلد17 و 20 و 21 و 28 و 29، چاپ اول، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1409 ق.
-    عاملی، سید محمد جواد، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، جلد 10، لبنان: دار احیاء التراث العربی، بی تا.
-    فاضل اصفهانی، محمدبن حسن، کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، جلد دهم و یازدهم، چاپ اول، قم، دفتر انتشارت اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزۀ علمیه قم، 1416 ق.
-    فاضل لنکرانی، محمد ، جامع المسائل ، جلد دوم، چاپ یازدهم، قم، انتشارات امیر قلم، بی تا.
-     ــــــــــــــ ، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله، چاپ اول، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام، 1418ق.
-    فخرالمحققین، محمدبن حسن بن یوسف بن مطهر حلی، ایضاح الفوائد فی شرح المشکلات القواعد، جلد چهارم، چاپ اول، قم، مؤسسه اسماعیلیان،1387ق.
-    فرطوسی ، حسین، التوضیح النافع فی شرح ترددات صاحب الشرایع، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارت اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزۀ علمیه قم، 1416 ق.
-    فیاض، محمد اسحاق، رسالۀ توضیح المسائل، چاپ اول، قم، انتشارات مجلسی، 1426 ق.
-    کاشف الغطاء، احمد بن علی بن محمد رضا، سفینه النجاه و مشکاه الهدی و مصباح السعادات، جلد چهارم، چاپ اول، نجف: مؤسسه کاشف الغطاء،1423ق.
-    کلینی، ابو جعفر محمدبن یعقوب، الکافی، جلد پنجم و هفتم، چاپ چهارم، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
-    گلپایگانی، سید محمد رضا، مجمع المسائل، جلد چهارم، چاپ دوم، قم، دارالقرآن الکریم، 1409ق.
-    محقق حلی، ابوالقاسم نجم الدین جعفربن حسن، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جلد دوم، الطبعه الثامنه، تهران، انتشارات استقلال، 1388.
-    مفید، محمدبن نغمان، المقنعه، چاپ اول، قم، کنگرۀ جهانی هزارۀ شیخ مفید، 1413ق.
-     مکی العاملی، شیخ ابی عبدالله شمس الدین محمدبن جمال الدین[شهید اول]، اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیّه، چاپ اول، بیروت: دار التراث، دارالاسلامیّه،1410 ق.
-    موسوی الخمینی، سید روح الله، تحریر الوسیله، جلد دوم، چاپ اول، قم، مؤسسه المطبوعات دارالعلم، بی تا.
-    مومن قمی، محمد، مبانی تحریر الوسیله (کتاب الحدود)، چاپ اول، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، 1422 ق.
-    نجفی، محمد حسن[صاحب جواهر]، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، جلد41 و 43، چاپ هفتم، بیروت: دار احیاء التراث العربی،1404ق.
-     وحید خراسانی، حسین، منهاج الصالحین، جلد سوم، چاپ پنجم، قم، مدرسۀ امام باقر علیه السلام، 1428 ق.