نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی

2 دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

شرب خمر از جرایمی است که شارع مجازات آن را 80 تازیانه به ‌عنوان حدّ شرعی قرار داده است. این حکم در مادۀ 165 قانون مجازات اسلامی 1370 نیز آمده بود و عمدتاً «شُرب و خوردن مسکر» را بیان می‌کرد. پس از تصویب قانون مجازات اسلامی 1392، قانون‌گذار تصمیم گرفت در مادۀ 264، از عنوان «حدّ مسکر» عدول کند و به ‌عنوان «مصرف مسکر» روی آورد و بدین‌ترتیب مصرف مسکر را به هر روشی از قبیل خوردن، تزریق و تدخین، موجب حدّ شرعی دانست. وجه‌ مشترک این دو عنوان، «موجبِ خمر» یا سبب ایجاد حدّ شرعی است که در کتاب‌های فقهی مطرح شده است. نوشتۀ پیش رو، روش‌های مختلف مصرف خمر و مسکر را از منظر فقهی بررسی می‌کند. به همین منظور، اقوال مختلف در نحوۀ مصرف خمر یا مسکر بیان می‌شود و نظر قانون‌گذار مبنی بر اثبات حدّ شرعی به هر روشی که باشد، نقد و ارزیابی می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Islamic Jurisprudential Analysis of Article 264 of Islamic Penal Code

نویسندگان [English]

  • Abdolreza Asghari 1
  • Mehdi Salehi Moghadam 2

چکیده [English]

Drinking alcohol is of offences which the holy Islamic law giver has laid down eighty slashes as legitimate hadd. This punishment was mentioned in article 165 of Islamic Penal Code of Iran (1370) and totally it stated drinking and eating alcohol. After codifying the Islamic Penal Code of Iran in 1392 , the legislature decided in art.165 to depart from the title" liquor Hadd-punishment" to the title" liquor consumption". Therefore, the liquor consumption in any way such as drinking, injection and smoking causes the legitimate punishment. The common aspect of these two titles is what reason making the criminalization of liquor which creates the legitimate hadd which has been discussed in fiqhi books (Islamic jurisprudence books). The following paper has examined the different ways for the consumption of intoxicating and alcoholic drinks. For this reason, different attitudes are expressed for the way of the consumption of alcohol or liquor and the attitude of the legislature for proving the legitimate had in any way is criticized and evaluted.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Liquor Consumption
  • Injection
  • Smoking
  • Drinking
  • Sniffing
-       ابن فارس، ابوالحسین احمد بن زکریا، معجم مقائیس اللغه، قم، دفتر تبلیغات اسلامى، 1404 ق.
-       ابن‌ادریس‌ حلى، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1410 ق.
-       اسدى ‌حلى، احمد بن محمد بن فهد، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1407 ق.
-       اصفهانى، محمد بن حسن، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1416 ق.
-       امامی، مسعود، شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، قم، مؤسسه دائره‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت، 1393.
-       بهجت‌ فومنى، محمدتقى، جامع المسائل، چاپ دوم، قم، دفتر معظم‌له، 1426 ق.
-       تبریزى، جواد بن على، أسس الحدود و التعزیرات، قم، دفتر معظم‌له، 1417 ق.
-       جمعى از پژوهشگران، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع)، زیر نظر سیدمحمود هاشمى‌شاهرودى، قم، مؤسسه دائره‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت (ع)، 1426 ق.
-    ــــــــــــــــــــــ ، موسوعه الفقه الإسلامی طبقًا لمذهب أهل‌البیت (ع)، قم، مؤسسه دائره‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت (ع)، 1423 ق.
-       جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح: تاج اللغه و صحاح العربیه، بیروت، دار العلم للملایین، 1410 ق.
-       حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، آل‌البیت، 1409 ق.
-       حسینى‌ روحانى، سید ‌محمدصادق، فقه الصادق (ع)، قم، دار الکتاب مدرسه امام‌صادق (ع)، 1412 ق.
-       حسینی‌ زبیدى، سید محمد مرتضى، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دار الفکر، 1414 ق.
-       ‌حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
-       ــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410 ق.
-       ــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، تبصره المتعلمین فی أحکام الدین، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1411 ق.
-       ــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، تحریر الأحکام الشرعیه على مذهب الإمامیه، قم، مؤسسه امام ‌صادق (ع)، 1420 ق.
-       حلى، نجم‌الدین جعفر بن حسن، المختصر النافع فی فقه الإمامیه، چاپ ششم، قم، مؤسسه المطبوعات الدینیه، 1418 ق.
-       ـــــــــــــــــــــــــــــــــ ، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چاپ دوم، قم، اسماعیلیان، 1408 ق.
-       حمیرى، نشوان بن سعید، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، بیروت، دار الفکر المعاصر، 1420 ق.
-       حیدریان، محمدرضا، «رویکرد قانون مجازات اسلامی به استفاده از مسکر»، ماهنامه دادرسی، شماره 102، بهمن و اسفند 1392.
-       خامنه‌اى، سیدعلى، أجوبه الاستفتائات، قم، دفتر معظم‌له، 1424 ق.
-       خوانساری، سید احمد، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، چاپ دوم، قم، اسماعیلیان، 1405 ق.
-       خویی، سید ابوالقاسم، مبانی تکمله المنهاج، چاپ اول، بغداد،1422 ق.
-       دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه، چاپ دوم، تهران، دانشگاه تهران، 1377.
-       راغ‍ب‌ اص‍ف‍ه‍ان‍ی، اب‍ی‌ ال‍ق‍اس‍م‌ ال‍ح‍س‍ی‍ن‌ ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د، ‌ال‍م‍ف‍ردات‌ ف‍ی‌ غ‍ریب‌ ال‍ق‍رآن، چاپ اول، اروم‍ی‍ه‌، ظراف‍ت‌، 1385.
-       سبحانی، جعفر، الحدود و التعزیرات فی الشریعه الاسلامیه الغراء، قم، چاپ اول، مؤسسه امام صادق (ع)، 1390.
-       شبیری زنجانی، سید موسی، کتاب النکاح، چاپ اول، قم، موسسه پژوهشی رأی‌پرداز، بی‌تا.
-       طباطبایى‌ حائرى، سید على بن محمد، ریاض المسائل، قم، آل‌ البیت، 1418 ق.
-       طریحى، فخرالدین، مجمع البحرین، چاپ سوم، تهران، کتابفروشى مرتضوى، 1416 ق.
-       طوسى، محمد بن حسن، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران، دار الکتب الإسلامیه، 1390 ق.
-       ــــــــــــــــــــــــــ ، المبسوط فی فقه الإمامیـه، چاپ سوم، تهران، المکتبه المرتضویه، 1387 ق.
-       ــــــــــــــــــــــــــ ، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوى، چاپ دوم، بیروت، دار الکتاب العربی، 1400 ق.
-       ــــــــــــــــــــــــــ ، تهذیب الأحکام، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الإسلامیه، 1407 ق.
-       عاملی، محمد بن مکى، اللمعه الدمشقیه فی فقه الإمامیه، بیروت، دار التراث الإسلامیه، 1410 ق.
-       عاملى، زین‌الدین بن على، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، حاشیۀ کلانتر، قم، کتابفروشى داورى، 1410 ق.
-       ــــــــــــــــــــــــــ ، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسه المعارف الإسلامیه، 1413 ق.
-       فاضل‌ لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله: الحدود، قم، مرکز فقهى ائمه‌اطهار (ع)، 1424 ق.
-       فاضل‌ لنکرانی، محمدجواد، آیین کیفری اسلام، قم، مرکز فقهى ائمه‌اطهار (ع)، 1432 ق.
-       فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، چاپ دوم، قم، هجرت، 1410 ق.
-       ف‍ی‍وم‍ی‌، اح‍م‍دب‍ن‌ م‍ح‍م‍د، ال‍م‍ص‍ب‍اح‌ ال‍م‍ن‍ی‍ر ف‍ی‌ غ‍ری‍ب‌ ال‍ش‍رح‌ ال‍ک‍ب‍ی‍رللرافعی، بی جا، بی نا، بی تا.
-       قمی، عباس، الغایه القصوى فی ترجمه العروه الوثقی، قم، صبح پیروزى، 1423 ق.
-       گلدوزیان، ایرج، محشای قانون مجازات اسلامی، تهران، مجد، 1384.
-       محقق ‌داماد، سید مصطفى، قواعد فقه، چاپ دوازدهم، تهران، مرکز نشر علوم اسلامى، 1406 ق.
-       محمود، عبدالرحمان، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیه، قاهره، مکتبه الاسکندریه، بی‌تا.
-       مفید بغدادى، محمد بن محمد بن نعمان عکبرى، المقنعه، قم، کنگره جهانى هزاره شیخ مفید، 1413 ق.
-       مقدس ‌اردبیلى، احمد بن محمد، مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1403 ق.
-       موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم، فقه الحدود و التعزیرات، چاپ اول، قم، جامعه المفید، 1387.
-       موسوی‌ خمینى، سید روح‌الله، تحریر الوسیله، قم، دارالعلم، بی‌تا.
-       موسوی ‌خویى، سید ابوالقاسم، مبانی تکمله المنهاج، قم، مؤسسه إحیاء آثار الامام الخویی، 1422 ق.
-       موسوی ‌گلپایگانى، سید محمدرضا، الدّر المنضود فی أحکام الحدود، قم، دار القرآن الکریم، 1412 ق.
-       نجفى کاشف ‌الغطاء، احمد بن على، سفینه النجاه و مشکاه الهدى و مصباح السعادات، نجف، مؤسسه کاشف‌الغطاء، 1423 ق.
-       نجفى، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چاپ هفتم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1404 ق.