نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه علم و فرهنگ

چکیده

قراردادآتی یکسان از ابزارهای مشتقه‌ی مالی است که اخیراً با استناد به بند 11 ماده‌ی 1 قانون بازار اوراق بهادار مصوب 1384 عرضه‌ی آن در بازار سرمایه‌ی ایران در سطح محدود آغاز شده است. نظر به لزوم آشنایی جامعه‌ی ‌حقوقی کشور با ابزارهای مالی نوین، مقاله‌ی حاضر بر آن است تا ضمن تشریح ساختار قراردادهای آتی در بازار سرمایه، به تحلیل حقوقی نقش سپرده‌ی تضمین، جایگاه اتاق پایاپای و راه‏های خاتمه‌ی این نوع قرارداد بپردازد. افزون بر این، تبیین ماهیت و اعتبار قرارداد مذکور، از موضوعاتی است که در تحقیق حاضر مورد توجه واقع شده است. از نتایج این تحقیق می‏توان به توجیه ماهیت آتی‏ها در قالب قراردادهای خصوصی مذکور در ماده‌ی 10 قانون مدنی و هم‌چنین دفع شبهات وارد بر این معاملات، نظیر انحراف از فلسفه‌ی اصلی، فقدان انگیزه‌ی تسلیم و تسلّم، کالی به کالی بودن و قماری بودن اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

legal Analysis of The Structure and Validity of Future Contract

نویسنده [English]

  • Javad Hoseinzadeh

چکیده [English]

future contract is one of the financial derivative instruments the public offering of which in Iranian capital market has been recently begun on a limited level by virtue of section 1(11) of Securities Market Act 1384. Recognizing the necessity of making lawyers acquaint with such new financial instruments, this article seeks to analyze the function of guarantee deposit, the position of exchange house and the ways to terminate such contract. Moreover, the explanation of nature and validity of the contract will be contemplated in this article. The explanation of nature of future contracts on the basis of section 10 of Iranian civil code and the reject of and answering to some criticisms raised in respect of this kind of transactions such as their deviation from the philosophy, the lack of any incentive to the delivery and take-over, being such transactions as a Kali Be Kali one (as named in Islamic law) and their being as a gambling transaction, may be noted as this article’s results.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Future Contract
  • Financial Derivative Instruments
  • Securities Market
  • Capital Markets
  • Securities Market Act
امامی، حسن؛ حقوق مدنی؛ جلد دوم، تهران: اسلامیه، چاپ ششم، 1370.
انصاری، مرتضی؛ کتاب المکاسب، جلد نخست، بیروت: مؤسسه النعمان، 1410هـ.ق.
بیهقی حسن ابن علی، السنن الکبری، جلد پنجم، بیروت: دارالمعرفه، بی‌تا.
جعفری لنگرودی محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش، چاپ پنجم، 1370.
جیلانی قمی ابو القاسم ابن حسن، جامع الشتات، جلد نخست، تهران: کیهان، چاپ نخست، 1371.
حائری مسعود، مبانی فقهی اصل آزادی قراردادها و تحلیلی از ماده 10 قانون مدنی، تهران: کیهان، چاپ نخست، 1373.
حرعاملی، محمدحسن، وسائل الشیعه، جلد هجدهم، بیروت: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، چاپ دوم، 1413هـ.ق.
حلی، محمد بن ادریس ، السرائر، جلد دوم، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ دوم، 1411هـ.ق.
درخشان، مسعود، مشتقات و مدیریت ریسک در بازارهای نفت، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات بین‌المللی انرژی، چاپ نخست، 1383.
رضوان سمیر، عبدالحمید، اسواق الاوراق المالیه، قاهره: المعه، العالمی الفکر الاسلامیه، چاپ نخست، 1417 هـ.ق.
راعی، رضا و سعیدی، علی، مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک، تهران: سمت، چاپ نخست، 1383.
سلطانی‌نژاد، هدایت‌الله، «بیع کالی به کالی در حقوق ایران و منابع فقهی»، نامه‌ی مفید، شماره‌ی 6، تابستان 1375.
سلیمان‏پور، محمدجواد، «قراردادهای مالی جدید در اسلام»، فصل‌نامه‌ی اقتصاد اسلامی، شماره‌ی 11، پاییز 1382.
شعاریان، ابراهیم، انتقال قرارداد، تبریز: فروزش، چاپ نخست، 1388.
شهیدی، مهدی، مجموعه مقالات حقوقی، تهران: حقوق‌دان، چاپ نخست، 1375.
شهیدی، مهدی، تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران: حقوق‌دان، چاپ نخست، 1377.
طباطبایی یزدی، سید محمد‌کاظم، سؤال و جواب، به اهتمام: سید محقق‌داماد، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ نخست، 1376.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، برگردان: محمدتقی دانش پژوه، جلد نخست، تهران: دانشگاه تهران، 1342.
علیدوست، ابوالقاسم، فقه و عرف، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ نخست، 1385.
عصمت پاشا، عبید‌الله، « فلسفه و سیر تکاملی ابزارهای مالی مشتقه و دیدگاه‌های فقهی»، برگردان: علی صالح‌آبادی، فصل‌نامه‌ی اقتصاد اسلامی، شماره‌ی 9، بهار 1382.
کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، جلد نخست، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ نخست، 1376.
کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قرارداد‌ها، جلد دوم، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ چهارم، 1376.
کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی مشارکت‌ها - صلح، تهران: گنج دانش، 1376.
کاتوزیان، ناصر، نظریه عمومی تعهدات، تهران: میزان، چاپ دوم، 1382.
لافتن، تد، قراردادهای آتی، برگردان: شرکت کارگزاری بانک صنعت و معدن، تهران: شرکت کارگزاری بانک صنعت و معدن، چاپ نخست، 1383.
معصومی‌نیا، غلامعلی، ابزارهای مشتقه بررسی فقهی و اقتصادی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی، چاپ نخست، 1387.
میرمطهری، سیداحمد، « فرصت‌های سرمایه و مدیریت ریسک»، در: مجموعه مقالات سیزدهمین همایش بانک‌داری اسلامی، تهران: مؤسسه‌ی عالی بانک‌داری ایران، 1381.
میرمعزی، سید‌حسین، « بورس بازی از نگاه فقه»، فصل‌نامه‌ی اقتصاد اسلامی، شماره‌ی 9، بهار 1382.
موسوی بجنوردی، میرزا حسن، القواعد الفقهیه، جلد سوم، قم: دارالکتب العلمیه اسماعیلیان نجفی، بی‌تا.
منتظری، حسین‏علی، استفتاء مورخ 6/2/1386، به نقل از: سید‌محمد حسینی، تحلیل فقهی- اقتصادی مشتقات، رساله‌ی دکتری علوم اقتصادی دانشگاه امام صادق علیه السلام، 1386.
هال، جان، مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک، برگردان: سجاد سیاح و علی صالح‌آبادی، تهران: رایانه تدبیرپرداز، چاپ نخست، 1384.
Brown Meredith M., Managing and Disclosing Risks of Investing in Derivatives, Kluwer Law, 1996.
Dubofsky David, Option and Future, Valuation and Uses, New York. McGraw-Hill, 1992.
Fabozzi J Frank and Modiliani Franco, Capital Markets: Institution and Instruments, U. S. A, Pretice- Hall International, Inc,1992.
Hudson, Alastair, The Law on Financial Derivatives, London, Sweet & Maxwell, 4ed, 2006.
Hull John C., Fundamentals of Futures and Options Markets, 4ed, Prentice Hall, 2005.
Kamali M.H, Islamic Commercial Law: an Analysis of Futures and Option, Islamic Texts Society, Cambridge, UK. 2002.
www.boursekala.com
www.rdis.ir