نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه فردوسی مشهد

2 عضو هیأت علمی گروه حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

 هر چند شهروندان وظیفه تأمین امنیت را به حکومت و نهادهای ذی‎صلاح حکومتی سپرده ­اند، اما در شرایط اضطراری خود این وظیفه را به عهده می‎گیرند. ابتکار قانون‎گذار در تبصره یک ماده 45 قانون آیین ­دادرسی کیفری 1392، مصداقی بارز از مشارکت­­ های انتظامی شهروندان جهت برقراری امنیت عمومی است. بنا به فحوای این تبصره، شهروندان با دستگیری مرتکبان جرایم مشهود مستوجب مجازات­ های سلب حیات، حبس ابد، قطع عضو و جنایات عمدی با میزان نصف دیه کامل یا بیش از آن و همچنین تعزیر درجه سه و بالاتر، نقش به ­سزایی در ارتقای امنیت جامعه خواهند داشت. البته شیوه قانون‎گذاری در این تبصره خالی از انتقاد نیست، چرا که حق دستگیری به صورت مبهم و فارغ از تعیین بایسته­ ها و ضوابط لازم به شهروندان اعطاء گردیده است که این می­ تواند باعث ایجاد بی‎نظمی و دخالت ناروا در حریم خصوصی افراد گردد. هدف از نگارش این مقاله، مطالعه علمی فرآیند بازداشت شهروندی جهت ممانعت از هرگونه بی ­نظمی و تجاوز به آزادی و حریم خصوصی افراد می­ باشد. مطالعات نظری و پژوهش‌های تطبیقی حاکی از آن است که علی­ رغم پیش­ بینی بازداشت شهروندی در نظام حقوقی ایران، احکام و تشریفات ضروری برای حفظ حقوق شهروندان و مرتکبان جرایم احتمالی پیش‎بینی نشده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparative Study of Arrest by Citizens

نویسندگان [English]

  • mohammad norozei 1
  • Abdolreza Javan Jafari 2
  • Seyed Mehdi Seyedzadeh Sani 2

1 Master of Criminal Law and Criminology, Ferdowsi University of Mashhad

2 عضو هیأت علمی گروه حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده [English]

Although the sensitive task of security establishment is entrusted to the law enforcement agencies by the citizens, in emergency situations they could undertake this essential role. Subsection (1) of Article 45 of the Criminal procedure is an obvious example of citizen participation in the formation of public safety. Accordingly, citizens would assume the law officers task in arresting suspects who have committed crimes that are punishable by death penalty, life imprisonment, amputation and intentional bodily harms with half of the full blood price, Tazir grade Three and above, if they are committed the way that is referred to as witnessed. Therefore, every individual is entitled to apprehend wrongdoers. Of course, this kind of legislation is not far from criticism and ambiguity, because the legislator failed to make clear the legal terms of necessary prerequisites before, during and after the arrest. This could give rise to the deprivation of civil liberties, irregularities and undue interference in privacy. The aim of this writing is to investigate the frameworks of necessary conditions that must be followed in these procedures. Theoretical and comparative studies suggest that despite of the establishment of these institutions in the Iranian legal system, necessary rules and procedures in protecting rights of citizens and suspects are ambiguous.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Citizens
  • Citizen’s Arrest
  • Peace Officer
  • Public Security
  • Accused
-    آشوری، محمد؛ و دیگران،حقوق بشر و مفاهیم مساوات،انصاف و عدالت،چاپ اول، انتشاراتگرایش، 1383.
-    آقایی‌نیا، حسین، حقوق کیفری اختصاصی، جرایم علیه اشخاص (شخصیت معنوی)، چاپ چهارم، نشر میزان، 1389.
-    اردبیلی، محمدعلی، حقوق جزای عمومی، جلد 1، چاپ سی و دوم، نشر میزان، 1392.
-    استفانی، گاستون؛ لواسور، ژرژ؛ برلوک، برنار، آیین دادرسی کیفری، ترجمه حسن دادبان، جلد اول، چاپ اول، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، 1377.
-    ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، حقوق جـزای عـمومی، ترجـمه حسـن دادبـان، جـلد اول، چـاپ اول، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، 1383.
-    اسدی، لیلاسادات، شرحی بر آیین دادرسی کیفری، چاپ اول، انتشارات فکرسازان، 1394.
-    انصاری فرد، ولی‌اللّه، حقوق تحقیقات جنایی (مطالعه تطبیقی)، چاپ اول، انتشارات سمت، 1380.
-    انظاری، محمدحسن، جرم مشهود در فقه امامیه و حقوق ایران (با نگاهی به حقوق کیفری فرانسه و انگلستان)، پایان‎نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، 1389.
-    پاد، ابراهیم، حقوق جزای اختصاصی، جلد اول، چاپ دوم، چاپخانه دانشگاه تهران، 1348.
-    پرویزی فرد، آیت‌اله، سلب آزادی از متهم در حقوق ایران و انگلستان، چاپ اول، انتشارات جنگل، 1391.
-    جاوید، محمد جواد؛ صادقی، محمد؛ شفیع‌زاده خولنجانی، مصطفی، «نسبت تکالیف طبیعی و تکالیف شهروندی»، فصلنامه دیدگاه‎های حقوق قضایی، شماره 59، پاییز 1391.
-    جوانمرد، بهروز،آیین دادرسی کیفری، جلد نخست، ویراست پنجم، چاپ اول، انتشارات جنگل، 1394.
-    خالقی، علی، آیین دادرسی کیفری، جلد اول، چاپ سی و یکم، انتشارات شهر دانش، 1394.
-    شکری، رضا، قانون مجازات اسلامی در نظم حقوق کنونی، چاپ هشتم، نشر مهاجر، 1389.
-    طه، فریده؛ اشرافی، لیلا، دادرسی عادلانه، چاپ اول، نشر میزان، 1386.
-    کشاورز، بهمن، مجموعه محشای قانون تعزیزات، چاپ سوم، انتشارات گنج دانش، 1378.
-    گلدوزیان، ایرج، محشای قانون مجازات اسلامی، چاپ دهم، نشر مجد، 1387.
-    لارگیه، ژان،آیین دادرسی کیفری، ترجمه حسن کاشفی اسمعیل‌زاده، چاپ اول، گنج دانش، 1378.
-    محمدی قوهکی، محمود، حقوق بازداشت­شدگان در اسناد بین‎المللی حقوق بشر، چاپ اول، انتشارات جاودانه (نشر جنگل)، 1393.
-    نوربها، رضا، زمینه حقوق جزای عمومی، چاپ بیست و هفتم، نشر دادآفرین، 1388.
-    جاوید، محمدجواد؛ محمد صادقی، محمد؛ شفیع زاده خولنجانی، مصطفی، «نسبت تکالیف طبیعی و تکالیف شهروندی»، فصل‎نامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، شماره 59، پاییز 1391.
-    رستمی، ولی، «مشارکت مردم در فرآیند کیفری (بررسی سیاست جنایی کشورهای غربی)»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 2، تابستان 1386.
-    صابر، محمود، «معیارها و تضمین­های دادرسی عادلانه در مرحله تحقیقات مقدماتی»، مجله پژوهش‎های حقوق تطبیقی، شماره 4، زمستان 1388.
-    مهرا، نسرین؛ جهانی، بهزاد، «دستگیری شهروندی در حقوق ایران و انگلستان»، مجله پژوهش حقوق کیفری، شماره 14، بهار 1395.
-    ناصرزاده، هوشنگ، «حبس و توقیف قانونی»، مجله حقوقی دادگستری، شماره 6، 1371.
-    نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین، «مشارکت مردم در تأمین امنیت»، نشریه امنیت (میزگرد)، شماره 7-8، 1378.
 
-   Carper, Donald; McKinsey, John A., Understanding the Law, Sixth Edition, Mason OH, South-Western, Cengage Learning, 2012.
-   Collin, Peter Hodgson, Dictionary of Law, Second Edition, Chicago, Fitzroy Dearborn Publishers, 1999.
-   Cownie, Fiona; Bradney, Anthony; Burton, Mandy, English Legal System in Context, Sixth Edition, Oxford, Oxford University Press, 2013.
-   Del Carmen, Ronaldo; Hemmens, Craig, Criminal Procedure: Law and Practice, Tenth Edition, Wadsworth Publishing, 2016.
-   Emanuel, Steven L, Criminal law, Sixth Edition, Austin, Wolters Kluwer Law & Business/Aspen Publishers, 2007.
-   Ferdico, John; Fradella, Henry; Totten, Christopher, Criminal Procedure for the Criminal Justice Professional, Twelfth Edition, Boston, Cengage Learning, 2015.
-   Fischer, Robert; Green, Gion, Introduction to Security, Seventh Edition, Amsterdam, Butterworth-Heinemann, 2004, p. 108.
-   Hall, Daniel E, Criminal Law and Procedure, Sixth Edition, Clifton Park, NY, Cengage Learning, 2012.
-   Hess, Kären, Introduction to Private Security, Fifth Edition, Belmont, CA, Cengage Learning, 2009.
-   Hunsicker, A, Advanced Skills in Executive Protection, Florida-Boca Raton, Universal Publishers, 2010.
-   Maxwell, David A, Private Security Law Case Studies, Boston, Butterworth-Heinemann, 1993.
-   Mothersole, Brenda; Ridley, Ann, A Level law in Action, Second Edition, Basingstoke, Macmillan, 1999.
-   Murphy, Peter; Stockdale, Eric, Blackstone's Criminal Practice 2012, 22 ed, Oxford, Oxford University Press, 2011.
-   Nemeth, Charles, Private Security and the Law, Fourth Edition, Amsterdam, Butterworth-Heinemann, 2012.
-   Putman, William, Legal Analysis and Writing, Fourth Edition, Clifton Park, NY, Cengage Learning, 2012.
-   Queen, David, The Private Investigator's Legal Manual, Third Edition, United States of America, iUniverse Inc, 2011.
-   Sanders, Andrew; Young, Richard; Burton, Mandy, Criminal Justice, Fourth Edition, New York, Oxford University Press, 2010.
-   Slapper, Gary; Kelly, David, the English Legal System, Fifteenth Edition, Abingdon-Oxon, Routledge, 2014.
-   Zander, Michael, Cases and Materials on the English Legal System, Tenth Edition, London, Cambridge University Press, 2007.
-   J stor, “The Law of Citizen's Arrest”, Columbia Law Review, vol. 65, No. 3, 1965.
-   Spencer, J., “Citizens Arrest – at their Peril”, The Cambridge law Journal, Vol. 51, No. 3, 1992.