نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

استاد گروه حقوق خصوصی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندران

چکیده

تولد پارادایمو الگوی امنیت‌گرایی در قلمرو حقوق کیفری لیبرال، بعد از حادثه 11 سپتامبر 2001 در آمریکا، افراط‌گرایی و عوام‌فریبی‌های به عمل آمده در خصوص لزوم امنیت‌گرایی، بسترهای تحدید تضمینات دادرسی عادلانه در قبال برخی از موارد بزهکاری و بزهکاران را فراهم آورد. این امنیت‌گرایی «دولت‌های غیراقتدارگرا» در خصوص جرم، با رسوخ در اذهان و دیدگان سیاست‌گذاران جنایی بسیاری از کشورهای مدعی دموکراسی، نگاه حاکم بر آنان را ـ که قبل از آن، به سمت و سوی شهروندمداری در حرکت بود ـ تغییر داده است. البته این تغییر نگرش، اگرچه لزوماً به معنای سلب حقوق و آزادی‌های مشروع شهروندان نیست؛ در توجیه حفظ نظم و امنیت ملی و فراملی جامعه و به‌عبارتی، با استناد به نوعی مصلحت‌گرایی قیم‌مآبانه و گاه، به بهانه آن است که در برخی موارد، به تحدید پاره‌ای از صُور تضمینات دادرسی عادلانه منتهی شده است. در سایه رشد روزافزون و سازمان‌یافتگی جرائم در سطوح ملی و فراملی و نیز تولد گونه‌های نوین بزهکاری در جوامع، بُعد امنیت ـ در سطوح داخلی و فراملی ـ از اهمیت چشمگیری برخوردار گردیده است که در پرتو آن، نگاه تدوین‌کنندگان اسناد بین‌المللی نظیر کنوانسیون وین، مریدا و پالرمو نیز تغییر یافته است. بررسی مسئله امنیت‌گرایی و رسوخ آن، در یکی از اشکال نوین بزهکاری یعنی پول‌شویی، خصوصاً در شکل سازمان‌یافته آن و نیز مطالعه موارد «محدودسازی تضمینات دادرسی عادلانه ـ نظیر جابه‌جایی بار اثبات دلیل ـ در پرتو اتخاذ سیاست‌جنایی امنیت‌مدار»، موضوع این نوشتار است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Restrictions against fair trial guarantees in the light of Security- oriented approach to money laundering

نویسندگان [English]

  • Bagher Shamlu
  • Majid Moradi

چکیده [English]

Birth of paradigm and model of Security-oriented policy in the realm of liberal criminal law after September 11, 2001, radicalism and populism about the necessity of security- oriented policies have resulted in rise of restrictions against fair- trial guarantees in some cases of delinquency and criminals. This Security- oriented approach of “non-totalitarian states” to the crime the penetration of the minds and eyes of many criminal policy makers claiming democracy has changed their dominant approaches. This shift, certainly, does not intend the disenfranchisement of legitimate rights and freedoms of citizens. It happens sometimes referring to the justification of maintaining the public order and territorial and Transterritorial security of community, and in the other words, by resorting to sort of paternal pragmatism; and sometimes, beneath the mask of such arguments In the light of the increasing rise in crime rates and booming organization of crimes both at the national and international levels as well as the birth of new forms of criminality all over the world the significance if security at both domestic and international levels has increased which has caused changes in mind of the drafters of international instruments such as the Vienna , Merida , Palermo Convention . The present article examines Considerations on the problem of Security- oriented approach and its spread over one of the new forms of criminal action i.e. money laundering- particularly in the organized form - studying its consequent restrictions over the fair trial guarantees such as reverse burden of proof in the light of security – oriented Criminal policy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Presumption of Innocence
  • Security- oriented policy
  • Money Laundering
  • reverse burden of proof (reverse onus)
  • facilitating gain of evidence
  • breach of the principle of bank secrecy (privacy)
الف) فارسی
ـ آزمایش، سیدعلی، تقریرات درس حقوق کیفری، دوره‌ کلاس‌های آزاد، سال تحصیلی 1391.
ـ آشوری، محمد، اصل برائت وآثار آن در امور کیفری(مطالعه تطبیقینشریه دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش 29، 1382 .
ـ آقابابایی، حسین، قلمرو امنیت در حقوق کیفری، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌‌ اسلامی، 1389.
ـ باقرزاده، احد، مطالعه تطبیقی پول­شویی در حقوق ایران و انگلستان و اسناد بین‌المللی، میزان، 1386.
ـ بوریکان، ژاک، بزهکاری سازمان‌یافته در حقوق کیفری فرانسه، ترجمه علی حسین نجفی ابرندآبادی، مجله تحقیقات حقوقی، ش 22 ـ 21، 77 ـ 1376 .
ـ بیگ‌زاده، جلال، موارد عدول از دادرسی عادلانه در حقوق کیفری ایران و کنوانسیون‌هایِ بین‌المللی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق دانشگاه بهشتی، 1384.
ـ پاک‌نهاد، امیر، سیاست‌جنایی ریسک‌مدار، میزان، 1388.
ـ تی‌کولن، فرانسیس؛ جندرو، پل، از ایدئولوژی هیچ چیز مؤثر نیست تا جنبش احیای بازپروری، ترجمه حسن قاسمی مقدم، فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم، ش 8، 1387.
ـ جعفری، علی، پیشگیری از تطهیر سرمایه‌های نامشروع در حقوق داخلی و اسناد بین‌المللی، پایان‌نامه کارشناسی­ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، 1387.
ـ جوانمرد، بهروز، تسامح صفر در حقوق کیفری آمریکا، روزنامه شرق، ش 906، تیر 1386.
ـ جوانمرد، بهروز، تسامح صفر: سیاست‌کیفری سخت‌گیرانه در قبال جرائم خُرد، میزان، 1388 .
ـ حردانی، عباس، بررسی تطبیقی مسائل حقوقی پول­شویی در حقوق ایران و مقایسه آن با اسناد و کنوانسیون‌های بین‌المللی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز، 1384.
ـ حسینی، مینا، مفهوم جرم پول­شویی و اثر آن بر نظام اقتصادی از دیدگاه حقوق اقتصادی، مجله دادگستر، ش 29، 1387.
ـ خمامی‌زاده، فرهاد، مبارزه با پول­شویی در بانک‌ها و مؤسسات مالی؛ نگاهی به قانون ضد تروریسم ایالات متحده آمریکا، مجله حقوقی، نشریه مرکز امور حقوقی بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران، ش 29، 1382.
ـ دلماس ـ مارتی، می‌ری، نظام‌های بزرگ سیاست‌جنایی، برگردان علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، جلد نخست، میزان، 1381.
ـ دلماس‌مارتی، مری، پارادایم جنگ علیه جرم؛ مشروع ساختن امر غیرانسانی؟، ترجمه‌ روح‌الدین کردعلیوند، تازه‌های علوم جنایی، زیر نظر علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، میزان، 1388.
ـ رحمدل، منصور، مال و عوائد حاصله از جرم و معکوس شدن بار اثبات، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش‌ 72، سال 1385.
ـ رسن، جفری، نگاهی به (سیاست)تسامح صفر، ترجمه جلال‌الدین قیاسی، مجله فقه و حقوق، شماره‌ 4، سال 1384 .
ـ ساقیان، محمد مهدی، اصل برابری سلاح‌ها در فرایند کیفری(با تکیه بر حقوق فرانسه و ایران)، مجله حقوقی دادگستری، ش 56 و 57، 1385.
ـ شاملو، باقر، اصل برائت کیفری در نظام‌های نوین دادرسی، مجموعه مقالات علوم جنایی اهدایی به دکتر محمد آشوری، سمت، چاپ دوم، 1388.
ـ شمس‌ناتری، محمدابراهیم، اصل برائت و موارد عدول از آن در حقوق کیفری،مجله مجتمع آموزش عالی قم، ش 14، 1384.
ـ صالح ولیدی، محمد، حقوق کیفری اقتصادی، میزان، 1386 .
- صدر توحیدخانه، محمد، حقوق در چنبره دشمن، تازه‌های علوم جنایی، زیر نظر علی حسین نجفی ابرندآبادی، میزان، 1388 .
ـ صفاری، علی، کیفرشناسی، تحولات، مبانی و اجرای کیفر سالب آزادی، جنگل، چاپ دوم، 1387.
ـ عالی‌پور، حسن، بزه‌های سازمان‌یافته، امنیت و پلیس، فصلنامه مطالعات راهبردی، ش 44، 1389.
ـ عالی‌پور، حسن، توازن میان امنیت ملی و آزادی‌های فردی در مقابله با جرایم تروریستی، رساله‌ دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، 1387.
ـ عبادالله‌پورملکی، فتاح، بررسی مدل‌های اقتدارگرای سیاست جنایی، پایان­نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا وجرم شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی، 1388 .
ـ عباسی، اصغر، بررسی مساعی بین‌المللی در زمینه جرم پول­شویی و رویکرد نظام حقوقی ایران در قبال آن، رساله دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق دانشگاه تهران، 1385.
ـ غلامی، حسین، سیاست کیفری سلب توان بزهکاری، مجله تحقیقات حقوقی، ش 50 ، 1388 .
ـ فرجیها، محمد، بازتاب رسانه‌ای جرم، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، ش 22، 1385.
ـ قدیری بهرام‌آبادی، رشید، تحولات تحصیل دلیل در جرم پول­شویی با رویکرد به اسناد بین‌المللی، قوانین و مقررات ایران و انگلیس، پایان‌نامه‌ کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، 1389.
ـ قربانی، علی، بررسی رویه قضایی دادگاه اروپایی حقوق بشر در زمینه‌ حق آزادی و امنیت و حق بر دادرسی منصفانه، رساله دوره دکتری، دانشکده حقوق دانشگاه تهران، 1384.
ـ کاشفی اسماعیل‌زاده، حسن، جنبش‌های بازگشت به کیفر در سیاست ‌جنایی کشورهای غربی: علل و جلوه‌ها، مجله تخصّصی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ش‌ 16 و 15، 1384.
ـ کوچ‌نژاد، عباس، محدودیت‌های حقوق بشر در اسناد بین‌المللی، نشریه حقوق اساسی، ش 3، 1383.
ـ مرادی، مجید، خسارت‌زدایی از متهمان و محکومان بی‌گناه در حقوق ایران و اسناد بین‌المللی، پایان‌‌نامه‌ کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی، 1389 .
ـ مرادی، مجید، نقش پلیس در ایجاد «تعادل» میان حقوق شهروندی و تأمین امنیت اجتماعی، دفتر تحقیقات کاربردی پلیس پیشگیری ناجا، بهمن 1390.
ـ مرکز مالمیری، احمد، محدودیت‌های اعمال حقوق بشر در حقوق داخلی و کنوانسیون‌های بین‌المللی، فصلنامه مطالعات راهبردی، ش 26، 1383.
ـ میرزاوند، فضل‌اله، پول­شویی به­عنوان یک جرم مستقل، نشریه مجلس و پژوهش، ش‌ 37، 1380.
ـ نجفی ابرندآبادی، علی حسین، درآمدی بر سیاست‌کیفری عوام‌گرا، دیباچه‌ استاد بر ویراست سوم  کتاب : درآمدی بر سیاست جنایی، کریستین لازرژ، برگردان علی حسین نجفی ابرندآبادی، میزان، تابستان 1390.
ـ نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین، تقریرات درس جرم‌شناسی؛ جرم‌شناسی سیاست‌جنایی و تکنیک‌های حقوق کیفری، مباحثی در علوم جنایی، تهیه و تنظیم: لیلا اسدی و بتول پاکزاد، دوره دکتری دانشکده حقوق دانشگاه بهشتی، نیمسال دوم سال تحصیلی 84ـ1383.
ـ نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین، حبیب‌زاده، محمدجعفر، شمس‌ناتری، محمد ابراهیم، جرم سازمان‌یافته در جرم‌شناسی و حقوق جزا، نشریه مدرس، ش 4، 1379 .
ـ نجفی‌ابرندآبادی، علی‌حسین، تقریرات درس جامعه‌شناسی جنایی(جامعه‌شناسی جرم)، دوره کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهیه و تنظیم: مهدی صبوری‌پور، 1384.
ـ نظافتیان، عبدالعلی، شرحی بر قانون مبارزه با پول­شویی ، فصلنامه اطلاع‌رسانی حقوقی(فصلنامه معاونت حقوقی و امور مجلس ریاست جمهوری)، ش‌13، 1387 .
ـ نوربها، رضا، سخنرانی در مراسم بزرگداشت و تجلیل از اساتید فرهیخته دکتر محمد هاشمی و دکتر رضا نوربها، دانشکده حقوق دانشگاه بهشتی، 1389 .
ـ یاکوبس، گونتر، حقوق کیفری دشمنان و حقوق کیفری شهروندان، ترجمه محمد صدر توحیدخانه، تازه‌های علوم جنایی، زیر نظر علی حسین نجفی ابرندآبادی، میزان، 1388.